ଶ୍ରୀମଦ୍‌ ଭାଗବତ ତୃତୀୟ ସ୍କନ୍ଧ

ଶ୍ରୀମଦ୍‌ ଭାଗବତ

(ତୃତୀୟ ସ୍କନ୍ଧ)

ଜଗନ୍ନାଥ ଦାସ

ତୃତୀୟ ସ୍କନ୍ଧ

ନାରାୟଣଂ ନମସ୍କୃତ୍ୟ ନରଂଚୈବ ନରୋତ୍ତମଂ ।

ଦେବୀଂ ସରସ୍ୱତୀଂ ବ୍ୟାସଂ ତତୋଽଜୟ ମୁଦୀରୟେତ୍‌

ମୂକଂ କରୋତି ବାଚାଳଂ ପଙ୍ଗୁଂ ଲଘଂୟତେ ଗିରିଂ ।

ଯତ୍‌କୃପା ତମହଂ ବନ୍ଦେ ପରମାନନ୍ଦ ମାଧବଂ װ

ନିଗମ କଳ୍ପତରୋର୍ଗଳିତଂ ଫଳଂ ଶୁକମୁଖାଦମୃତ ଦ୍ରବସଂଯୁତଂ ।

ପିବତ ଭାଗବତଂ ରସମାଳୟଂ ମୁହୁରହୋରସିକା ଭୁବିଭାବୁକାଃ

•••

ପ୍ରଥମ ଅଧ୍ୟାୟ

ଶ୍ରୀଶୁକ ଉବାଚ
ଶୌନକ ଆଦି ମୁନିଜନେ	।	ଆନନ୍ଦେ ସୂତ ସନ୍ନିଧାନେ	॥
ବିଦୁର କଥା ମନେ ଚିନ୍ତି	।	ବିଶ୍ୱାସଭାବେ ପଚାରନ୍ତି	॥
ହେ ସୁତ ତୁମ୍ଭର ବଚନ	।	ଶୁଣି ସନ୍ତୋଷ ଆମ୍ଭ ମନ	॥
ସେ କୁରୁ ବିଦୁରର ବାଣୀ	।	ଆମ୍ଭେ ତୁମ୍ଭର ମୁଖୁ ଶୁଣି	॥
ହୃଦୁ ଛାଡ଼ିବୁ ଭବ ବ୍ୟଥା	।	ବିଶେଷି କହ ତାର କଥା	॥
ସର୍ବ ସମ୍ପଦ ଛାଡ଼ି ବନେ	।	କିମ୍ପା ପଶିଲା ଦୁଃଖ ମନେ	॥
ଅନେକ ତୀର୍ଥେ ଦେଇ ମନ	।	ପୃଥିବୀ କଲା ପର୍ଯ୍ୟଟନ	॥
ମୈତ୍ରେୟ ମୁନିଙ୍କ ସଙ୍ଗର	।	ଏକାନ୍ତେ ଅଧ୍ୟାତ୍ମ-ବିଚାର	॥
କାହିଁ ବା ନଦୀ-ତୀର ବନେ	।	ସାନନ୍ଦେ ବସି ସର୍ବଜନେ	॥
ସନ୍ତୋଷେ ବିଦୁରର ଆଗେ	।	ମୈତ୍ରେୟ ମୁନି ଅନୁମାର୍ଗେ	॥
ବୋଇଲେ ବଦରିକାଶ୍ରମେ	।	ଯେଣୁ ସଂସାରୁ ତରେ ପ୍ରାଣୀ	॥
କହିଲେ ତତ୍ତ୍ୱସାର ବାଣୀ	।	ଯେଣୁ ସଂସାରୁ ତରେ ପ୍ରାଣୀ	॥
ସେ କଥା କହ ମୁନିବର	।	ବିଦୁର ବିଚେଷ୍ଟିତ ସାର	॥
ସେ ପୁଣି ବନ୍ଧୁ ତ୍ୟାଗ ଅର୍ଥେ	।	ପୁଣି ମିଳିଲେ ଇନ୍ଦ୍ରପ୍ରସ୍ଥେ	॥
ଏମନ୍ତେ ମୁନିବର ବାଣୀ	।	ସୁତ ସନ୍ତୋଷ ମନେ ଶୁଣି	॥
କହନ୍ତି ସନକାଦି ଆଗେ	।	କୃଷ୍ଣର ଭାବ ଅନୁରାଗେ	॥
ଶୁଣ ହେ ମୁନିଜନ ତୋଷେ	।	ଏକଥା ଶୁକ ମୁନି ପାଶେ	॥
ଆନନ୍ଦେ ଅଭିମନ୍ୟୁ-ସୁତ	।	ପୁଚ୍ଛିଲା ମୁନିଙ୍କ ଅଗ୍ରତ	॥
ସେ ଶୁକ କହିଲେ ଯେମନ୍ତେ	।	ସେ କଥା ଶୁଣ ଏକଚିତ୍ତେ	॥
ଶ୍ରୀଶୁକ ଉବାଚ
ଶୁକ କହନ୍ତି ଭାବ ଭରି	।	ଶୁଣ ପରୀକ୍ଷ ଦଣ୍ଡଧାରୀ	॥
ସେ ଧୃତରାଷ୍ଟ୍ର ଯେତେବେଳେ	।	ନିଷ୍ଠୁର ହୀନବୁଦ୍ଧି ହେଲେ	॥
ଅଧର୍ମେ ଧନ ସେ ସଞ୍ଚଇ	।	ନିଜ ସୁତକୁ ଭୋଗ ଦେଇ	॥
ପଣ୍ତୁ ସୁତଙ୍କୁ ଦେଖି ଭିନ୍ନେ	।	ନିନ୍ଦଇ ନିଷ୍ଠୁର-ବଚନେ	॥
ବାଳକେ ପିତୃହୀନ ହୋଇ	।	ମାତାର ସଙ୍ଗେ ଦୁଃଖ ସହି	॥
ହସ୍ତିନାପୁରେ ତାଙ୍କ ଘରେ	।	ବଞ୍ଚନ୍ତି ଅତି ଅବେଭାରେ	॥
ତାହାଙ୍କ ମରଣ ଇଚ୍ଛଇ	।	ଭୀମକୁ ବିଷଲଡ଼ୁ ଦେଇ	॥
ଜତୁର ଘରେ ଅଗ୍ନି ଦେଲା	।	ସେ ବେଳେ ଗୋବିନ୍ଦ ରଖିଲା	॥
ପୁଣି ସଭାର ତଳେ ଆଣି	।	ପଞ୍ଚୁ ପାଣ୍ତବଙ୍କ ରମଣୀ	॥
କେଶ ଆକର୍ଷି ବାହୁ ବଳେ	।	ବିବସ୍ତ୍ର କଲେ ସଭା ତଳେ	॥
କୁଚ କୁଙ୍କୁମ ଲୁହ ଭରେ	।	ଅଧୋବଦନ ଅନୁସାରେ	॥
ବଧୂର ଦୁଃଖ ସେ ଶୁଣିଲା	।	ପୁତ୍ରକୁ ବାରି ନ ପାରିଲା	॥
ମାୟା କପଟେ ସଭା କରି	।	ଦ୍ୟୁତ ଖେଳାଇ ଧନ ହରି	॥
ବଳେ ହରିଲେ ତାଙ୍କ ଦେଶ	।	କାନନେ ଦ୍ୱାଦଶ ବରଷ	॥
ଅଜ୍ଞାତେ ଅଧିକ ବରଷେ	।	ବିରାଟ ଦେଶ ମତ୍ସ୍ୟ ଦେଶେ	॥
ତହିଁ ବଞ୍ଚିଲେ ଦୁଃଖେ-ସୁଖେ	।	ବନେ କଷଣ ଅତିରେକେ	॥
ପୁଣି ମିଳିଲେ ରାଜ୍ୟେ ଆସି	।	ବିଶ୍ୱାସେ ରାଜା ପାଶେ ବସି	॥
ଜୀବନ ଅର୍ଥେ କିଛି ଧନ	।	ମାଗିଲେ ନ ଦେଲା ରାଜନ	॥
ପୁଣି କୃଷ୍ଣଙ୍କୁ କରି ଦୂତ	।	ଗ୍ରାମ ମାଗିଲେ ପଣ୍ତୁସୂତ	॥
କୃଷ୍ଣଙ୍କ ବୋଲ ସେ ନକଲା	।	ସୂଚି ଅଗ୍ରରେ ସେ ନ ଦେଲା	॥
କୃଷ୍ଣଙ୍କୁ କଲା ଅପମାନ	।	ଲୋଭେ ହୋଇଲା ହତଜ୍ଞାନ	॥
ବିଦୂରେ ଆଣି ଏକ ଘରେ	।	ବିଚାର କଲା ଅନ୍ତଃପୁରେ	॥
ପାଣ୍ତବେ ମାରି ନାନା ବ୍ୟାଜେ	।	ରାଜା ହୋଇବି ସର୍ବ ରାଜ୍ୟେ	॥
ଶୁଣି ବିଦୁର କରଯୋଡ଼ି	।	ବୋଲଇ ରାଜା ପାଦେ ପଡ଼ି	॥
ତୁ ତାଙ୍କୁ ଅର୍ଦ୍ଧ ରାଜ୍ୟ ଦେଇ	।	ପୁତ୍ରଙ୍କ ତୁଲେ ଭୁଞ୍ଜ ମହୀ	॥
ନୋହିଲେ ସୁଖ ନାହିଁ ତୋର	।	ସେ ବିଷ୍ଣୁ ତେଜେ ବଳିଆର	॥
ସେ ହରି ତାଙ୍କୁ ସଙ୍ଗେ ଘେନି	।	ଉଶ୍ୱାସ କରିବେ ମେଦିନୀ	॥
ସେ ଥାଇ ତାର ନିଜପୁରେ	।	ପାଣ୍ତବ ବଂଶ ପକ୍ଷ ଧରେ	॥
ସେ କୃଷ୍ଣ ଆସି ତୋର ଘରେ	।	ବସିଲା ବାନ୍ଧବ-ବେଭାରେ	॥
ତାଙ୍କୁ ଇତର ପ୍ରାୟେ ମଣୁ	।	ମନୁଷ୍ୟ ସଙ୍ଗେ ପରି ଗଣୁ	॥
ଏମନ୍ତ ବିଦୁରର ବାଣୀ	।	ସଭ୍ରମେ ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନ ଶୁଣି	॥
ସଙ୍ଗେ ଅଛନ୍ତି ତିନିଜଣ	।	କର୍ଣ୍ଣ ଶକୁନି ଦୁଃଶାସନ	॥
ବୋଲଇ କୁପିତ ଅଧରେ	।	ଆକର୍ଷି ଦୁଃଶାସନ କରେ	॥
ଏ ଦାସୀ ପୁତ୍ର ମୋର ଘରେ	।	ବସଇ ବାନ୍ଧବ-ବେଭାରେ	॥
ଏ ମୋର ନିତ୍ୟେ ଅନ୍ନ ଖାଇ	।	ପଣ୍ତୁ ସୁତଙ୍କ ହିତେ ଥାଇ	॥
କୃଷ୍ଣଙ୍କୁ ଘେନି ଭାଳେ ନିତ୍ୟେ	।	ମୋର ବିନାଶ ଘେନି ଚିତ୍ତେ	॥
ଏମନ୍ତ ବୋଲି ବିଚାରିଲା	।	କୋପେ ଅନେକ ଗାଳି ଦେଲା	॥
ଦଶନେ କାମୋଡ଼ି ଅଧର	।	ବୋଲେ ଭଣ୍ତାରୁ ଦୂର କର	॥
ଏହାକୁ ଦଣ୍ତେ ହେଁ ନ ଥୁଅ	।	ରାଜ୍ୟୁ ବାହାର କରିଦିଅ	॥
ଏମନ୍ତ ତାର ବାକ୍ୟ ଶୁଣି	।	ବଜ୍ର ପଡ଼ିଲା ପ୍ରାୟେ ମଣି	॥
ଏମନ୍ତ ନିଷ୍ଠୁର ବଚନ	।	ଶୁଣି ହୋଇଲା ହତଜ୍ଞାନ	॥
ଜ୍ୟେଷ୍ଠ ଭ୍ରାତାର ତୁଲେ ଥିଲା	।	ରାଜା ହିଁ ଆଶ୍ୱାସନା କଲା	॥
ତକ୍ଷଣେ ଉଠି ସେ ବିଦୁର	।	ଚିତ୍ତେ ଚିନ୍ତଇ ଚକ୍ରଧର	॥
ବିଷ୍ଣୁର ମାୟା ବିଚାରିଲା	।	ତକ୍ଷଣେ ବନସ୍ତେ ପଶିଲା	॥
ସମ୍ପଦ ତୁଚ୍ଛ ପ୍ରାୟେ ମଣି	।	ମନେ ଚିନ୍ତଇ ଚକ୍ରପାଣି	॥
ହସ୍ତିନା ନଗରୁ ବାହାର	।	ତୀର୍ଥ ଗମନ ସେ ବିଦୁର	॥
ମିଳିଲା ଯାଇ ଘୋର ବନେ	।	ଭ୍ରମଇ ଋଷି-ବିପ୍ରସ୍ଥାନେ	॥
ମନେ ଚିନ୍ତଇ ତୀର୍ଥ ଗତି	।	ହରି ଭକତେ ଯହିଁ ଥାନ୍ତି	॥
ନିରାଶ କରି ଆତ୍ମାମନ	।	ଗ୍ରାମ ପାଟଣା ଉପବନ	॥
ସୁବର୍ଣ୍ଣଗିରି କୁଞ୍ଜ ଦେଶେ	।	ଭ୍ରମଇ ତୀର୍ଥ ପୁଣ୍ୟ ଆଶେ	॥
ପୁଣ୍ୟ ସରିତ ପୁଣ୍ୟ ସର	।	ନିରତେ ଭ୍ରମଇ ବିଦୁର	॥
ଅନନ୍ତ ସିଦ୍ଧ ଲିଙ୍ଗ ଯହିଁ	।	ଶୁଦ୍ଧ ପବିତ୍ର ପୁଣ୍ୟମୟୀ	॥
ଏମନ୍ତେ ଅରକ୍ଷିତ ବେଶ	।	ଅଧର୍ମ ନାହିଁ ପୁଣ୍ୟ ଦେଶ	॥
ହରି ତୋଷଣେ ଯେତେ ବ୍ରତ	।	ତପେ ତୋଷଇ ଅବିରତ	॥
ଏମନ୍ତେ ଭାରତ ବରଷେ	।	କାଳେ ମିଳିଲା ସେ ପ୍ରଭାସେ	॥
ତହିଁ ଶୁଣିଲା ସାଧୁବାଣୀ	।	ଅଶେଷ କୁରୁବଳ ଜିଣି	॥
କୃଷ୍ଣ ସାରଥି ପଣେ ଆଣି	।	ଅନେକ ଅକ୍ଷୌହିଣୀ ଜିଣି	॥
ଗୋବିନ୍ଦ ଘେନି ତୀର୍ଥ ଜଳେ	।	ମଙ୍ଗଳ ଶୁଭ ଅନୁକୂଳେ	॥
କରାଇ ଅଭିଷେକ ପୂଜା	।	କଲେ ଏକାନ୍ତ ଚକ୍ରେ ରାଜା	॥
ସର୍ବେ ନାଶିଲେ କୁରୁ ବଳେ	।	ଯେସନେ ବେଣୁ ଦାବାନଳେ	॥
ଦଗ୍‌ଧ ବଦନେ ଶୋକ କରି	।	ସ୍ୱଜନ ବନ୍ଧୁଙ୍କୁ ସୁମରି	॥
ମଉନ ହୋଇ ଅଶ୍ରୁକଣ୍ଠେ	।	ଚଳିଲେ ସରସ୍ୱତୀ ତୀର୍ଥେ	॥
ଯାହାର ତୀରେ ଏକାଦଶେ	।	ତୀର୍ଥେ ସେବନ୍ତି ପୁଣ୍ୟଦେଶେ	॥
ତୀର୍ଥେ ପ୍ରସନ୍ନ ଅନୁଯାନ	।	କୌରବ ଅନଳ ପବନ	॥
ସୁଦାସ ଗବ୍ୟ ଘୃତ ଯମ	।	ଏମନ୍ତେ ଏକାଦଶ ନାମ	॥
ଏତେ ମନ୍ଦିର ବିଷ୍ଣୁ ଅର୍ଥେ	।	ତୀରେ ସେବନ୍ତି ଯେଝା ମତେ	॥
ଏ ଆଦି ବ୍ରହ୍ମ କ୍ଷତ୍ରୀ ଯେତେ	।	ତୀର୍ଥେ ସଞ୍ଚିଲେ ଦୃଢ଼ ଚିତ୍ତେ	॥
ପ୍ରତ୍ୟଙ୍ଗ ମୁଖେ ନିଜେ ତାର	।	ଦିଶନ୍ତି ଅତି ମନୋହର	॥
ଯେ ପୁର ଦରଶନ ମାତ୍ରେ	।	ବିଷ୍ଣୁ ସ୍ମରଣ ପଶେ ଗାତ୍ରେ	॥
ଏମନ୍ତେ ସରସ୍ୱତୀ ତୀର୍ଥ	।	ଦେଖି ବିଦୁର କୃତକୃତ୍ୟ	॥
ତହୁଁ ଚଳିଲା ତୋଷ ମନେ	।	ସୌରାଷ୍ଟ୍ର ସୌବୀର ଭବନେ	॥
କୁରୁ ଜାଙ୍ଗଳ ମତ୍ସ୍ୟ ଦେଶ	।	ଜିଣି ଯମୁନାରେ ପ୍ରବେଶ	॥
କାଳିନ୍ଦୀ ତୀରେ ବୃନ୍ଦାବନ	।	ଯହିଁ ବିଜୟ ଗୋବର୍ଦ୍ଧନ	॥
ସେ ବନେ ବୁଲି ଏକେ ଏକେ	।	ନିଶ୍ଚଳେ ଉଦ୍ଧବକୁ ଦେଖେ	॥
ହରି-ଭକତଙ୍କର ସାର	।	ତପ ଆରାଧି ମହାଘୋର	॥
ଆସନ ନିଶ୍ଚଳ ସମାଧି	।	କୃଷ୍ଣର ଚରଣ ଆରାଧି	॥
ଏକାନ୍ତେ ଅଛି ବୃକ୍ଷ ତଳେ	।	ବିଦୁର ଦେଖି ବେନି ଡୋଳେ	॥
ସେ ବାସୁଦେବ ଅନୁଚର	।	କି ଅବା ଦେବା ପଟାନ୍ତର	॥
ଦେବଗୁରୁଙ୍କ ପୁତ୍ର ପ୍ରାୟେ	।	ସ୍ୱଭାବେ ଶାନ୍ତ ବୁଦ୍ଧି ବହେ	॥
ଏମନ୍ତେ ମିଳି ବେନି ଜନ	।	ନିବିଡ଼େ କଲେ ଆଲିଙ୍ଗନ	॥
ବିଦୁର ଉଦ୍ଧବଙ୍କୁ ଚାହିଁ	।	ଇଷ୍ଟ ବାନ୍ଧବ ସ୍ନେହ ବହି	॥
ଲୋମ ହରଷେ ଶୁଦ୍ଧ ଚେତା	।	କୃଷ୍ଣର ପୁଚ୍ଛନ୍ତି ବାରତା	॥
କୃଷ୍ଣ ପୁତ୍ରକୁ ଆଦି କରି	।	ଏକୁ ଆନେକ ନାମ ଧରି	॥
ଶୁଣ ଉଦ୍ଧବ ମୋ ବଚନ	।	ମୁଁ ଯେ ପୁଚ୍ଛଇ ବିହ୍ୱଜନ	॥
ସେ ହରି ପୁରୁଷ-ପୁରାଣ	।	ଅନାଦି-ପରମ-କାରଣ	॥
ଧରଣୀ ଭାରା ନାଶ ଅର୍ଥେ	।	ମନୁଷ୍ୟ ଦେହ ଏ ଜଗତେ	॥
ରାମ ଗୋବିନ୍ଦ ହଳଧାରୀ	।	ଯାଦବ ବଂଶେ ଅବତରି	॥
ଅଛନ୍ତି ବସୁଦେବ ଘରେ	।	ଆନନ୍ଦେ ବେନି ସହୋଦରେ	॥
ଆମ୍ଭ ବଂଶର ଅଧିଦେବ	।	ଦେବଙ୍କ ତୁଲେ ବସୁଦେବ	॥
ସୁଖେ କି ଅଛି ନିଜ ଘରେ	।	ବନ୍ଧୁ-ସୁହୃଦ-ଭାବଭରେ	॥
ପ୍ରଦ୍ୟୁମ୍ନ ଅଛନ୍ତି ନା ଭଲେ	।	ଆନନ୍ଦେ ଜନନୀର ତୁଲେ	॥
ରୁକ୍ମିଣୀ ପୂର୍ବ-ତପ ଫଳେ	।	ପ୍ରଦ୍ୟୁମ୍ନ ପୁତ୍ର କଲା କୋଳେ	॥
ଭୋଜାଦି ସାତ ବଂଶ ରାଜା	।	ଗୋବିନ୍ଦ ତାଙ୍କୁ କଲେ ପୂଜା	॥
ଛାଡ଼ି ଆପଣା ନୃପାସନ	।	ରାଜ୍ୟେ ସ୍ଥାପିଲେ ଉଗ୍ରସେନ	॥
ଭଲେ କି ଜାମ୍ବବତୀସୁତ	।	ସେ ରଥି ମଧ୍ୟେ ମହାରଥ	॥
କ୍ଷମେ କି ଛନ୍ତି ଯଦୁମାନେ	।	ତାହାକୁ ସନ୍ତୋଷ ଅର୍ଜ୍ଜୁନେ	॥
ସନ୍ତୋଷ ଧନୁର୍ବେଦ ଦେଲା	।	ତେଣୁ କୃଷ୍ଣଙ୍କୁ ଆରାଧିଲା	॥
ସଫଳା ଯଦୁସୁତ ତାର	।	ଶୁଭେ କି ଅଛଇ ଅକ୍ରୂର	॥
କଂସ ଆଦେଶେ ଗୋପପୁରେ	।	ଲଭିଲା କୃଷ୍ଣ ରେଣୁ ଶିରେ	॥
ଅଶେଷ ରଥୀ ମହାଯୋଦ୍ଧା	।	ଭଲେ କି ଅଛି ଅନିରୁଦ୍ଧା	॥
ଯାର ମହିମା ଶବ୍ଦ ଯୋନି	।	ତୁରୀୟ ତତ୍ତ୍ୱ ସଙ୍ଗେ ଘେନି	॥
ସତ୍ୟଭାମାର ପୁତ୍ର ଯେତେ	।	ଭଲେ କି ଅଛନ୍ତି ସମସ୍ତେ	॥
ପ୍ରଦ୍ୟୁମ୍ନ କହ ଭଲ କଥା	।	ଯେ ଭୀଷ୍ମ ଅତି ବଳବନ୍ତା	॥
ଯାର ଚରଣ-ଘାତ କୋପେ	।	ପଶେ ଶରଣ ଭୂମି ତାପେ	॥
ଅର୍ଜ୍ଜୁନ ଅଛିଟି କି ଭଲେ	।	ନିରତେ ଗୋବିନ୍ଦର ତୁଲେ	॥
ଗାଣ୍ତିବ ଧନୁ ଧରିକରେ	।	ରଣେ ତୋଷିଲା ଶୂଳ ଧରେ	॥
ନକୁଳ ସହଦେବ ବାଣୀ	।	କୁଶଳ କହ ପରିମାଣି	॥
ଅଶ୍ୱିନୀ ନାସିକା-ବିବରେ	।	ଜନ୍ମ ହୋଇଲା ଏକ ଶିରେ	॥
କେ କହେ ତାଙ୍କ ଗୁଣ ଗ୍ରାମ	।	ଦେବଙ୍କ ବ୍ୟାଧି ହରେ ନାମ	॥
ତାହାଙ୍କ ବୀର୍ଯ୍ୟେ ଜାତ ହୋଇ	।	ସୁନ୍ଦର ରୂପେ ମନ ମୋହି	॥
ପାଣ୍ଡବ ଚକ୍ଷୁ ସେ ବୋଲାଇ	।	କହ କୁଶଳେ କି ଅଛଇ	॥
ଦେଖ ଏ କୁନ୍ତୀ ଗର୍ଭ ଅର୍ଥେ	।	ସ୍ୱାମୀଙ୍କୁ ଚିନ୍ତେ ଅବିରତେ	॥
ସେ-ସ୍ୱାମୀ ବିନୁ ସୁତ ଲୋଭେ	।	ଯା ନାମ ଚଉଦିଗେ ଭାବେ	॥
ତାହାକୁ ଛାଡ଼ି ଭୋଗ ବିନେ	।	ରହିଲା ପୁତ୍ର ସ୍ନେହ ମନେ	॥
ଯେ କୃଷ୍ଣ ପରମ ମଙ୍ଗଳ	।	ଆନନ୍ଦମାନଙ୍କର ମୂଳ	॥
ତାର ଚରଣେ ସେବା କରି	।	ମୁଁ ଏବେ କାନନେ ବିହରି	॥
ଦେଖ ଉଦ୍ଧବ ତା ମହିମା	।	କହି ନ ପାରେ ଗୁଣ ସୀମା	॥
ଏ ଯେତେ ଥିଲେ ମହୀ ତଳେ	।	ଅନେକ ଅକ୍ଷୌହିଣୀ ମେଳେ	॥
ତାହାକୁ ମାୟାରେ ସଂହାରି	।	ହେଳେ ତ୍ରିଭୁବନ ଉଦ୍ଧରି	॥
ସେ ହରି ଶୁଭ କଥା ମୋତେ	।	କହ ଉଦ୍ଧବ ଶୁଦ୍ଧ ଚିତ୍ତେ	॥
ଏମନ୍ତେ ବିଦୁରର ବାଣୀ	।	ଉଦ୍ଧବ ମନେ ପରିମାଣି	॥
ଚିତ୍ତେ ଚିନ୍ତିଲା ନାରାୟଣ	।	ସୁଜନେ ଏକ ମନେ ଶୁଣ	॥
ହରି ଚରିତ ସୁଧା ରସ	।	କହିଲେ ଜଗନ୍ନାଥ ଦାସ	॥

ଇତି ଶ୍ରୀମଦ୍ଭାଗବତେ ମହାପୁରାଣେ ପାରମହଂସ୍ୟାଂ ସଂହିତାୟାଂ
ବୈୟାସିକ୍ୟାଂ ତୃତୀୟସ୍କନ୍ଧେ ବିଦୁର ଉଦ୍ଧବ ସମ୍ବାଦେ

ନାମ ପ୍ରଥମୋଽଧ୍ୟାୟଃ

•••

ଦ୍ୱିତୀୟ ଅଧ୍ୟାୟ

ଶ୍ରୀଶୁକ ଉବାଚ
ଏମନ୍ତେ ବିଦୁର ବଚନ	।	ଶୁଣି ଉଦ୍ଧବ ହତଜ୍ଞାନ	॥
କୃଷ୍ଣ-ଚରଣେ ମନ ଦେଇ	।	ଉତ୍କଣ୍ଠେ ନ ପାରଇ କହି	॥
ପାଞ୍ଚ ବରଷେ ତାଙ୍କ ମାତା	।	ପ୍ରାନ୍ତେ ଯେ ମନେ କଲା ଚିନ୍ତା	॥
କୃଷ୍ଣ ଚିନ୍ତାରେ ଦେଇ ମନ	।	ମୁହୂର୍ତ୍ତେ ହୋଇଲା ମଉନ	॥
ତକ୍ଷଣେ ଦେହ ଭାବ ଛାଡ଼ି	।	କୃଷ୍ଣ ଭକତି ଭାବେ ବୁଡ଼ି	॥
କୃଷ୍ଣ ଚରଣେ ଦେଇ ମନ	।	ଉଦ୍ଧବ କରଇ ରୋଦନ	॥
କୃଷ୍ଣ ସେବାରେ ଦିନ ଗଲା	।	ସ୍ୱଭାବେ ବୟସ ସରିଲା	॥
ବିଦୁର ବାଣୀ ଶୁଣି କର୍ଣ୍ଣେ	।	ବଦନୁ ନସ୍ଫୁରେ ବଚନେ	॥
ପୁଲକ କରି ରୋମ ରାଜି	।	ଅଶ୍ରୁ ଗଳଇ ଚକ୍ଷୁ ବୁଜି	॥
ସ୍ନେହେ ହୋଇଲା ପୂର୍ଣ୍ଣ କାମ	।	ସ୍ନେହ-ସଲୀଳେ କଲା ସ୍ନାନ	॥
ସ୍ଥିରେ ଛଡ଼ାଇ ବିଷ୍ଣୁ ପଦେ	।	ପୁଣି ମିଳିଲା ଦେହ ମଧ୍ୟେ	॥
ବେନି ଲୋଚନ ଘଷି କରେ	।	ନିଃଶ୍ୱାସ ଛାଡ଼ି ଉଚ୍ଚ ସ୍ୱରେ	॥
ବିଦୁର ମୁଖ ଚାହିଁ ଦେଖେ	।	ଉଦ୍ଧବ କହେ ଅଶ୍ରୁମୁଖେ	॥
ଯାଦବ ମଧ୍ୟେ କୃଷ୍ଣ ଥାଇ	।	ସୂର୍ଯ୍ୟର ପ୍ରାୟ ପ୍ରକାଶଇ	॥
ସେ ସୂର୍ଯ୍ୟ ଅସ୍ତ ଗିରି ଗଲା	।	ନିବିଡ଼ ତମ ପ୍ରକାଶିଲା	॥
ମୁଁ ଏବେ ଅତି ବଡ଼ ଦୁଃଖେ	।	ପଡ଼ିଛି ଅଜଗର-ମୁଖେ	॥
ଆମ୍ଭ କୁଶଳ କାହିଁ ଆର	।	କହିବା ଶୁଣ ହୋ ବିଦୁର	॥
ଦେଖ ଅଭାଗ୍ୟ ଯଦୁ ବଂଶ	।	ବାଳକ ପ୍ରାୟ ବୁଦ୍ଧି ଭ୍ରଂଶ	॥
ବସନ୍ତି କୃଷ୍ଣ ଅନୁସଙ୍ଗେ	।	ରାତ୍ର ଦିବସ ଅନୁରାଗେ	॥
ତାଙ୍କୁ ନ ଜାଣିଲେ ସକଳେ	।	ଚନ୍ଦ୍ର କୁମୁଦ ଯେବେ ଜଳେ	॥
ଯାଦବ କୃଷ୍ଣ ସଙ୍ଗ କଲେ	।	ଦିନ ହରନ୍ତି କୁତୁହଳେ	॥
ସଙ୍ଗତେ ପାଇ ନରହରି	।	ଦେଖନ୍ତି ଅନାଦର କରି	॥
ଯାଦବେ ଜାଣି ତା ନ ପାରି	।	ମାୟା ମନୁଷ୍ୟ ନରହରି	॥
ବିଷ୍ଣୁ ମାୟାରେ ସେହୁ ଗ୍ରସ୍ତି	।	ମନୁଷ୍ୟ ପ୍ରାୟ ସେ ମଣନ୍ତି	॥
ଯାର ମାୟାରେ ଯୋଗୀ ଜନେ	।	ଆତ୍ମାକୁ ଦେଖୁଥାନ୍ତି ଭିନ୍ନେ	॥
ପ୍ରାଣୀଙ୍କ ତପ ଫଳେ ସେହି	।	ନୟନେ ଶରୀର ଦେଖଇ	॥
ପୁଣି ହରିଲେ ଚକ୍ଷୁ ସଙ୍ଗେ	।	ପ୍ରାଣୀଙ୍କ ଚକ୍ଷୁ ନିଜ ଅଙ୍ଗେ	॥
ମାୟା ମନୁଷ୍ୟ ରୂପେ ହରି	।	ଅନନ୍ତ ଲୀଳାରେ ଶ୍ରୀହରି	॥
ସର୍ବ ସମ୍ପଦ ଅଙ୍ଗ ତୁଲେ	।	ନିଜ ଭୁବନେ ବିଜେ କଲେ	॥
ତାର ବିଭୂତି ଦେବଗଣ	।	ଏବେ ତୁ ବିଦୂର ହୋ ଶୁଣ	॥
ଧର୍ମ କୁମର ଯଜ୍ଞ କାଳେ	।	ଦେବ-ମନୁଷ୍ୟ-ଋଷି ମେଳେ	॥
ଯେ ରୂପ ଦେଖି ତୋଷ ମନେ	।	କେବଳ ତରିଲେ ନୟନେ	॥
ସେ କୃଷ୍ଣ ଅନୁରାଗ ମୁଖ	।	ସୁନ୍ଦର ହାସ୍ୟେ ରଙ୍ଗରେଖ	॥
ବେଣୁ ମୋହିତ ଚିତ୍ତ ଧରି	।	ମୋକ୍ଷ ଲଭିଲେ ଗୋପନାରୀ	॥
ଯେ ସର୍ବ ରୂପେ ଏକରୂପୀ	।	ବସଇ ସର୍ବରୂପେ ବ୍ୟାପୀ	॥
ତାର ବିଭୂତି ଦେବଗଣ	।	ପୂଜନ୍ତି ତାହାଙ୍କ ଚରଣ	॥
ଦେବଙ୍କ ଅର୍ଥେ ସେ ମୁରାରୀ	।	ଜନ୍ମିଲେ ନାନା ରୂପ ଧରି	॥
ସ୍ୱଭାବେ ଜନ୍ମ ଯାର ନାହିଁ	।	ନିର୍ମଳ ଭାବ କଲେ ଦେହୀ	॥
ଅଗ୍ନି ଯେସନେ ନାନା ମତେ	।	ଜନ୍ମି ଯେ ଜଳଇ ଜଗତେ	॥
ଏକଥା ମୋତେ ଖେଦ କରେ	।	ଯେ ଜନ୍ମ ବସୁଦେବ ଘରେ	॥
କଂସର ଡରେ ଗୋପ ମେଳେ	।	ଲୁଚି ସେ ଥିଲେ ବାଳକାଳେ	॥
ତେଣୁ ମଥୁରା ପୁରେ ଆସି	।	ଗଜ ଚାଣୁର କଂସ ଧ୍ୱଂସି	॥
ମାତା ପିତାଙ୍କର ନିଃଶ୍ୱାସ	।	ବୋଲଇ କ୍ଷମା କର ଦୋଷ	॥
ତୁମ୍ଭଙ୍କୁ ନିଶ୍ଚିନ୍ତ ନ କରି	।	ବ୍ୟର୍ଥେ ବଞ୍ଚିଲୁ ଦେହଧରି	॥
ଏକଥା ବିଡ଼ମ୍ବନା ମୋତେ	।	ଚିତ୍ତେ ମୋହର ଅବିରତେ	॥
ତୁମ୍ଭେ ତ ଦେଖିଅଛ ଡ଼ୋଳେ	।	ଧର୍ମ ନନ୍ଦନ ଯଜ୍ଞ କାଳେ	॥
ତାର ଚରଣ ରୂପ ଗନ୍ଧେ	।	ଆଘ୍ରାଣ କରି ନାସା ରନ୍ଧ୍ରେ	॥
କେ ତା ପାଶୋରି ପାରେ ଚିତ୍ତେ	।	ମୁକ୍ତି କି କୋପ ଭୋଗ ନିତ୍ୟେ	॥
ଭୂମିର ଭାରା ନାଶ ଅର୍ଥେ	।	ଯାହାର ଜନ୍ମ ଏ ଜଗତେ	॥
ତାହାଙ୍କୁ ଶିଶୁପାଳ ନିନ୍ଦି	।	ତକ୍ଷଣେ ତାର ଦେହ ଭେଦି	॥
ଲୁଚିଲା ଅଭୟ-ଚରଣେ	।	ରହିଲା ଅଜରା ମରଣେ	॥
ଯେ ଗତି ଯୋଗୀଜନେ ଚିନ୍ତି	।	ଜନ୍ମ ମରଣୁ ନିସ୍ତରନ୍ତି	॥
ତାର ବିଯୋଗ କେବା ସହେ	।	ଯେ ଏ ଜଗତେ ଦେହ ବହେ	॥
ଦେଖ ଭାରତ ମଧ୍ୟେ ଯେତେ	।	ରଥି ପଦାତି ଅପ୍ରମିତେ	॥
ସେଲୋକେ ନର ଯେତେ ଥିଲେ	।	ମରଣେ ତା ମୁଖ ଦେଖିଲେ	॥
ଅର୍ଜୁନ-ବାଣେ କ୍ଷୀଣ ହୋଇ	।	ପଶିଲେ ତାର ଦେହେ ଯାଇ	॥
ତୈଲୋକ୍ୟ ନାଥ ସେ ଅନନ୍ତ	।	ସ୍ୱଭାବେ କମଳାର କାନ୍ତ	॥
ତ୍ରିଦଶ-ଦେବେ ତା ଚରଣେ	।	ସେବା କରନ୍ତି ଅନୁକ୍ଷଣେ	॥
ସେ ପୁଣି ସ୍ଥାପି ରାଜପଥେ	।	ପୂଜିଲା ଉଗ୍ରସେନ ପାଦେ	॥
ଦେଖ ପୁତନା ଧାତ୍ରୀରୂପେ	।	ସ୍ତନ ନିବେଶି ତାର ମୁଖେ	॥
କ୍ଷୀର ଗରଳ ସଙ୍ଗେ ଦେଇ	।	ପଶିଲା ତାର ଦେହେ ଯାଇ	॥
ସେ ଦୟାନିଧିର ଚରଣ	।	କେବା ନ ପଶିବ ଶରଣ	॥
ଯେତେ ଅସୁର ଏ ଜଗତେ	।	ନାଶିଲେ ଗୋବିନ୍ଦ ଶ୍ରୀହସ୍ତେ	॥
ଗରୁଡ଼ ପୃଷ୍ଠେ ତାଙ୍କୁ ଚାହିଁ	।	ପଶିଲେ ତାର ଦେହେ ଯାଇ	॥
ସେ ଭାଗବତ ମଧ୍ୟେ ସାର	।	କି ଅବା ଦେବା ପଟାନ୍ତର	॥
କଂସ ରାଜାର ବନ୍ଦି ଘରେ	।	ଜନ୍ମିଲା ଦେବକୀ ଉଦରେ	॥
କ୍ଷିତିରେ ଥୋଇ ପୁଣ୍ୟ ଯଶ	।	ଧରଣୀ ଭାରା କଲେ ନାଶ	॥
ସେ ବସୁଦେବ କଂସ ଡରେ	।	ନେଇ ଥୋଇଲା ନନ୍ଦ ଘରେ	॥
ଗୁପତେ ସଙ୍ଗେ ହଳଧର	।	ବଞ୍ଚିଲେ ବରଷ ଏଗାର	॥
ଗୋପାଳଙ୍କର ସଙ୍ଗେ ଥାଇ	।	ବନେ ଚରାନ୍ତି ନିତ୍ୟେ ଗାଈ	॥
ବେଣୁ ଶବଦ ଶଙ୍ଖ ନାଦ	।	ବନେ ବୁଲନ୍ତି ଅପ୍ରମାଦ	॥
ଯମୁନା କୂଳେ ଥାଇ ନିତ୍ୟେ	।	ଭୃଙ୍ଗ-କୋକିଳର ସଙ୍ଗତେ	॥
ଯେ ଗୋପନାରୀଙ୍କ ଲୋଚନ	।	କୁମାର ଲୀଳା ବେଣୁ ସ୍ୱନ	॥
ବିରସ ହରି ସେ କ୍ରୀଡ଼ନେ	।	ନିରତ ବସେ ତାଙ୍କ ମନେ	॥
ଗୋଧନ ଘେନି ତାଙ୍କ ସଙ୍ଗେ	।	ବେଣୁ ବଜାନ୍ତି ନାନାରଙ୍ଗେ	॥
କଂସର ହିତେ ସେ ଅସୁରେ	।	ଯେତେ ମିଳିଲେ ତାଙ୍କପୁରେ	॥
ପୁତନା ଆଦି ମାୟାରୂପୀ	।	ମିଳିଲେ ବନ ଗିରି ବ୍ୟାପୀ	॥
ତାହାଙ୍କୁ କରି ବାଳଖେଳା	।	ସବୁ ମାଇଲେ ନନ୍ଦବଳା	॥
ଯମୁନା ବିଷ ଜଳ ଖାଇ	।	ମରୁ ଯେ ଥିଲେ ଗୋପଗାଈ	॥
ତାଙ୍କୁ ଜୀଆଇଁ ନନ୍ଦ ବାଳ	।	ଅମୃତ କଲେ ବିଷ ଜଳ	॥
ଇନ୍ଦ୍ର ଉତ୍ସବ ଭଙ୍ଗ କରି	।	ଗୋପରେ ପୂଜା କଲେ ଗିରି	॥
ଯେ ଜ୍ଞାନ ପାଇ କୋପ କରି	।	ଇନ୍ଦ୍ର ବରଷେ ଘୋର ବାରି	॥
ଗୋରୁ ଗୋପାଳଙ୍କ ବିକଳ	।	ତକ୍ଷଣେ ଦେଖି ନନ୍ଦବାଳ	॥
ଛତ୍ର ଆକାରେ ଗିରି ଧରି	।	ରଖିଲେ ଗୋପପୁରେ ଶିରୀ	॥
ଶରତ ଋତୁ ଚନ୍ଦ୍ର ଚାହିଁ	।	କାନନେ ବେଣୁନାଦ ବାଇ	॥
ଗୋପୀ ମଣ୍ଡଳେ ଗୋପପୁରେ	।	ରାସ ଉତ୍ସବ କୁତୁହଳେ	॥
ଷୋଳ ସହସ୍ର ରୂପ ଧରି	।	ରମିଲେ ଷୋଳସସ୍ର ନାରୀ	॥
ତାର ମହିମା କେ କହିବ	।	ଯାହା ନ ଜାଣେ ବ୍ରହ୍ମା-ଶିବ	॥
ସେ ହରି ଚରଣ କମଳେ	।	ସୁଜନେ ଚିନ୍ତ ଧ୍ୟାନ ବଳେ	॥
ବିଦୁର-ଉଦ୍ଧବ ସମ୍ବାଦ	।	ଶୁଣନ୍ତେ ନ ଲାଗେ ପ୍ରମାଦ	॥
ଏଣେ ଗୋବିନ୍ଦ ପାଦେ ରସ	।	କହଇ ଜଗନ୍ନାଥ ଦାସ	॥

ଇତି ଶ୍ରୀମଦ୍‌ଭାଗବତେ ମହାପୁରାଣେ ପାରମହଂସ୍ୟାଂ ସଂହିତାୟାଂ
ବୈୟାସିକ୍ୟାଂ ତୃତୀୟସ୍କନ୍ଧେ ବିଦୁର-ଉଦ୍ଧବ ସମ୍ବାଦେ

ନାମ ଦ୍ୱିତୀୟୋଽଧ୍ୟାୟଃ

•••

ତୃତୀୟ ଅଧ୍ୟାୟ

ଉଦ୍ଧବ ଉବାଚ
ଶୁଣ ବିଦୁର ମୋ ବଚନ	।	ଧରି ନ ପାରି ଖେଦ ମନ	॥
ସେ ରାମ କୃଷ୍ଣ ଏକ ରଥେ	।	ମିଳିଲେ ଅକ୍ରୂର ସଙ୍ଗତେ	॥
ମାତା ପିତାଙ୍କର କୁଶଳ	।	ପୁଚ୍ଛନ୍ତି ରାମ-ଆଦିମୂଳ	॥
କଂସକୁ ଦୃଷ୍ଟିରେ ସଂହାରି	।	ମଞ୍ଚା ଉପରୁ କେଶ ଧରି	॥
ତଳେ ପକାଇ ରୋଷଭରେ	।	ମୃତ ପିଣ୍ତକୁ ଆଶ୍ୱାସିଲେ	॥
ତହିଁ ବ୍ରାହ୍ମଣ ଘରେ ଯାଇ	।	ସକଳବିଦ୍ୟା ଶିକ୍ଷା ପାଇ	॥
ଗୁରୁ ଦକ୍ଷିଣା ଅର୍ଥେ ପୁଣି	।	ଯମର ଘରୁ ପୁତ୍ର ଆଣି	॥
ଗୁରୁ କାମିନୀ ତୋଷ କରି	।	ପୁଣି ମିଳିଲେ ନିଜ ପୁରୀ	॥
ଭୀଷ୍ମଙ୍କ ଦୁହିତାକୁ ହରି	।	କୁଣ୍ତି ନଗ୍ରରେ ବିଜେ କରି	॥
ଗନ୍ଧର୍ବ ବୃତ୍ତି ଆଚରିଲେ	।	ବଳେ ସେ କନ୍ୟାକୁ ହରିଲେ	॥
ଶୃଗାଳ ମଧ୍ୟୁ ସିଂହ ଯେହ୍ନେ	।	ସ୍ୱଭାବ ହରଇ ତେସନେ	॥
କୋଶଳ ପୁରେ ନରହରି	।	ସପତ ଷଣ୍ଢ ବଧ କରି	॥
କନ୍ୟା ଲଭିଲେ ନନ୍ଦବାଳ	।	ଜିଣି ସକଳ ଶତ୍ରୁ ବଳ	॥
ସତ୍ୟଭାମାର ବୋଲେ ପୁଣି	।	ନନ୍ଦନ ବନୁ ଚକ୍ରପାଣି	॥
ବଳେ ହରିଲେ ପାରିଜାତ	।	ଲୀଳାଏ ଜିଣି ଶଚୀନାଥ	॥
ପୁରେ ସ୍ଥାପିଲେ ବୃକ୍ଷେ ନେଇ	।	ପତ୍ନୀକି ପ୍ରିୟ ଭାବ ବହି	॥
ଗରୁଡେ଼ ବସି ଭାବଗ୍ରାହୀ	।	ନାରକାସୁର ପୁରେ ଯାଇ	॥
ଦେଖିଲେ ତାହାର ଭୁବନ	।	ତେଜେ କି ଜିଣିଛି ଗଗନ	॥
ଚକ୍ରେ ତାହାର ମୁଣ୍ତ ହାଣି	।	ତେଜ ପ୍ରସରେ ଏ ଧରଣୀ	॥
ବୋଲଇ କଲୁ ପୁତ୍ର ନାଶ	।	ଧରଣୀ ବଚନେ ବିଶ୍ୱାସ	॥
ନାରକା ପୁତ୍ରକୁ ମୁରାରି	।	ତା ରାଜ୍ୟେ ଅଭିଷେକ କରି	॥
ନାରକା ଅନ୍ତଃପୁରେ ହରି	।	କୋଟି କନ୍ଦର୍ପ ରୂପଧରି	॥
କନ୍ୟାଏ ଦେଖି କାମଭୋଳେ	।	ଚାହାନ୍ତି ନୟନ ନିରୋଳେ	॥
ଷୋଳ ସହସ୍ର ଶତାଧିକେ	।	ପୁଷ୍ପ ବରଷି ଅତିରେକ	॥
ହରିଙ୍କୁ ବରିଲେ ସକଳେ	।	ମଙ୍ଗଳ ଶୁଭ ଲଗ୍ନ ବେଳେ	॥
ତାହାଙ୍କୁ ନିଜ ପୁରେ ଆଣି	।	ଏକ ମୁହୂର୍ତ୍ତେ ଚକ୍ରପାଣି	॥
ବିବାହ କଲେ ବେଦ ମତେ	।	ଶୁଣ ତାହାଙ୍କ ପୁତ୍ର ଯେତେ	॥
ଦଶ କୁମର କନ୍ୟା ଏକ	।	ଆତ୍ମା ସଦୃଶ ରୂପରେଖ	॥
କାଳ ଦମନ ଜରାସନ୍ଧେ	।	ଶାଲ୍ୱ ସମସ୍ତ ପୁର ରୁନ୍ଧେ	॥
ତାହାଙ୍କ ନିଜ ତେଜ ନାଶି	।	ସୁଜନ ବାନ୍ଧବ ବିକାଶି	॥
ସମ୍ବଲ ଦ୍ୱିବିନ୍ଦ ବାନର	।	ଶୂର ବଲ୍ୱଳ ବାଣାସୁର	॥
ସେ ଦନ୍ତବକ୍ର ଆଦିକରି	।	ତାହାଙ୍କୁ ସଂଗ୍ରାମେ ସଂହାରି	॥
ଏବେ ତୋ ଜ୍ୟେଷ୍ଠଭ୍ରାତା ସୁତେ	।	ଅନେକ ନୃପତି ସମେତେ	॥
ସଙ୍ଗତେ ନିଜ ବଳ ଘେନି	।	ଚରଣେ କମ୍ପଇ ମେଦିନୀ	॥
ମିଳିଲେ କୁରୁକ୍ଷେତ୍ର ମଧ୍ୟେ	।	ଜିଣି ଭୁଞ୍ଜିବେ ମହୀ ଯୁଦ୍ଧେ	॥
କର୍ଣ୍ଣ ଶକୁନି ଦୁଃଶାସନ	।	ସ୍ୱଭାବେ ଦୁଷ୍ଟି ତିନି ଜନ	॥
ଏହାଙ୍କୁ କରିଣ ବିଶ୍ୱାସ	।	ଏଣେ ହୋଇଲେ ଅର୍ଦ୍ଧାୟୁଷ	॥
ଦେଖା ପଡ଼ିଲେ ରଣ ମଧ୍ୟେ	।	ମୂଢ଼ ଅଧର୍ମ ଦୋଷବାଦେ	॥
ଶୁଣ ବିଦୁର କହୁ ତୋତେ	।	ପୁଣି ଭାବିଲା ଆତ୍ମାଗତେ	॥
ଏ ଭୀଷ୍ମ ଦ୍ରୋଣ କୁରୁଗଣ	।	ମରଣେ ଅନେକ ରାଜନ	॥
ଭାରା ନିବାର ଅର୍ଥେମହୀ	।	ସଂସାରେ ଅଳପ ମଣଇ	॥
ଏଣେ ମୋହର ଯଦୁବଂଶ	।	ଏମନ୍ତ ଭାରା ଅବଶେଷ	॥
ମଦ୍ୟେ ଅରୁଣ ଚକ୍ଷୁ କୋପେ	।	ସର୍ବେ ମରିବେ ବିପ୍ରଶାପେ	॥
ଏଣେ ନ ମଲେ ନ ମରନ୍ତି	।	ଏମନ୍ତ ଯୋଗମାୟା ଚିନ୍ତି	॥
ଏମନ୍ତ ମନେ ଚିନ୍ତା କରି	।	ଧର୍ମ ସୁତଙ୍କୁ ନରହରି	॥
ବନ୍ଧୁ ସୁହୃଦଙ୍କର ମଧ୍ୟେ	।	କୃଷ୍ଣ ସ୍ଥାପିଲେ ରାଜପଦେ	॥
ଉତ୍ତରା ଗର୍ଭୁ କୁରୁବଂଶ	।	କୃଷ୍ଣ ରଖିଲେ ଅବଶେଷ	॥
ପରୀକ୍ଷିତଙ୍କୁ କରି ରକ୍ଷା	।	ଧର୍ମ ନନ୍ଦନେ ଦେଲେ ଦୀକ୍ଷା	॥
ଜ୍ଞାତି ମରଣ ଦୋଷନାଶେ	।	ଧର୍ମ ନନ୍ଦନଙ୍କ ବିଶ୍ୱାସେ	॥
ସର୍ବସମ୍ପଦ ସୁସମ୍ପାଦି	।	କରାଇ ନିତି ଅଶ୍ୱମେଧି	॥
ଆପଣେ ନିଜ ପୁରେ ଯାଇ	।	ନାରୀଗଣଙ୍କ ମଧ୍ୟେ ଥାଇ	॥
ଗୃହସ୍ଥ ଧର୍ମ ବେଦ ମତେ	।	କୃଷ୍ଣ ଆଚରିଲେ ଜଗତେ	॥
ନାରୀଙ୍କ ମନ କୃଷ୍ଣ ମୋହି	।	ଗୃହ ଚରିତ ଗୃହେ ଥାଇ	॥
ଯେ ଧର୍ମ କରେ ପରଲୋକେ	।	କୃଷ୍ଣ ସ୍ଥାପିଲେ ଅତିରେକେ	॥
ଏମନ୍ତେ ବହୁତ ବରଷେ	।	କ୍ରୀଡ଼ିଲେ ଗୃହାଶ୍ରମ ଆଶେ	॥
କର୍ମ ଅଧୀନେ କାମେ ପଡ଼ି	।	ଦେବ ମାୟାରେ ସୁଖଲୋଡ଼ି	॥
ପୁରୁଷ କର୍ମର ଅଧୀନ	।	ଯୋଗେଶ୍ୱରଙ୍କୁ ଯେ ଗହନ	॥
ସେ ହର ବିଷ୍ଣୁ ମାୟା କରି	।	ନିଜ ସୁତଙ୍କ ମନ ହରି	॥
ସେ ପୁତ୍ରେ କ୍ରୀଡ଼ାରସ ବନେ	।	କୋପେ ଚିନ୍ତିଲେ ବିପ୍ରମନେ	॥
ସେ ବ୍ରହ୍ମଶାପ ପାଇ ପୁରୀ	।	ଅଦ୍ଭୁତ ଦେଖିଲେ ବିସ୍ତାରି	॥
କୃଷ୍ଣ ବଚନେ ଶାନ୍ତି ଅର୍ଥେ	।	ପ୍ରଭାସେ ମିଳିଲେ ସମସ୍ତେ	॥
ସେ ଜଳେ ସାରିଲେ ସ୍ନାହାନ	।	ପିତୃ ତର୍ପଣ ପିଣ୍ତ ଦାନ	॥
ପୂଜିଲେ ଦେବ ଋଷିଗଣ	।	ଦାନେ ସନ୍ତୋଷିଲେ ବ୍ରାହ୍ମଣ	॥
ତିଳ ରଜତ ଯେ ସୁବର୍ଣ୍ଣ	।	ବଚନ କୋମଳ ଅଧୀନ	॥
ରଥ କୁଞ୍ଜର ଅଶ୍ୱଦାନ	।	ଧରଣୀ ତୁଲେ କନ୍ୟାମାନ	॥
ଅନ୍ନ ସହିତେ ନାନା ରସେ	।	ବିପ୍ରଙ୍କୁ ଭୁଞ୍ଜାଇ ହରଷେ	॥
ଏମନ୍ତେ ଯଦୁ ଭୋଜଗଣ	।	ଗୋ ବିପ୍ରସେବା ତାଙ୍କ ମନ	॥
ସ୍ୱଭାବେ କରି ଉପବାସ	।	ରାତ୍ର ବଞ୍ଚିଲେ କରି ରାସ	॥
ଏ ଯଦୁ ବଂଶର ଚରଣେ	।	ସୁଜନେ ଭଜ ଅନୁକ୍ଷଣେ	॥
ହୋଇବ କୃଷ୍ଣର ବିଶ୍ୱାସ	।	କହିଲେ ଜଗନ୍ନାଥ ଦାସ	॥

ଇତି ଶ୍ରୀମଦ୍‌ଭାଗବତେ ମହାପୁରାଣେ ପାରମହଂସ୍ୟାଂ ସଂହିତାୟାଂ
ବୈୟାସିକ୍ୟାଂ ତୃତୀୟ ସ୍କନ୍ଧେ ବିଦୁରଉଦ୍ଧବ

ସମ୍ବାଦେ ନାମ ତୃତୀୟୋଽଧ୍ୟାୟଃ

•••

ଚତୁର୍ଥ ଅଧ୍ୟାୟ

ଉଦ୍ଧବ ଉବାଚ
ଏବେ ବିଦୁର ଶୁଣ ସୁଖେ	।	ଯେ ଯଦୁରାଜା ରାତ୍ରି ମୁଖେ	॥
ବାରୁଣୀ ମଦ୍ୟ କଲେ ପାନ	।	ତେଣୁ ହୋଇଲେ ହତଜ୍ଞାନ	॥
ମନ ହରିଲେ ମଦ୍ୟ ଦୋଷେ	।	ଭୋଳ ହୋଇଲେ ବୁଦ୍ଧିଭ୍ରଂଶେ	॥
ମର୍ମଭେଦନ ଦୁଷ୍ଟ ବାକ୍ୟେ	।	କନ୍ଦଳ କଲେ ଏକେ ଏକେ	॥
ରଜନୀ ଅର୍ଦ୍ଧେ ଯଦୁବଳେ	।	କନ୍ଦଳ ଯୁଦ୍ଧେ ନାଶ ଗଲେ	॥
ତତକ୍ଷଣେ ଆତ୍ମା ମାୟା ଗତି	।	ବିଶ୍ୱାସୀ ପ୍ରଭୁ ଦାଶରଥି	॥
ମିଳିଲେ ସରସ୍ୱତୀ କୂଳେ	।	ବଳେ ଅଶ୍ୱତ୍‌ଥ ତରୁମୂଳେ	॥
ନିଜ ବଂଶର ବଧ ପାଇଁ	।	ଆଜ୍ଞା ଯେ ଦେଲେ ଭାବଗ୍ରାହୀ	॥
ମୋତେ ବୋଇଲେ ସୁଖ ମନେ	।	ଚଳ ତୁ ବଦରିକାଶ୍ରମେ	॥
କିନ୍ତୁ ମୁଁ ତାଙ୍କ କୁଳ କ୍ଷୟ	।	ବୁଝି ପାରିଲି ଅଭିପ୍ରାୟ	॥
ତାହାଙ୍କ ପଦ ବିଶେଷଣ	।	ସହଜେ ହୋଇ ମୁଁ ଅକ୍ଷମ	॥
ତକ୍ଷଣେ କୃଷ୍ଣ ଆଜ୍ଞା ପାଇ	।	ପଦ କମଳେ ମନ ଦେଇ	॥
ତୀର୍ଥ ଗମନେ କରି ମନ	।	ଚାହିଁଲେ କୃଷ୍ଣର ବଦନ	॥
ଶ୍ୟାମ ସୁନ୍ଦର କୃଷ୍ଣ ବର୍ଣ୍ଣ	।	ପ୍ରଶାନ୍ତ-ଅରୁଣ ଲୋଚନ	॥
ଚତୁର ଭୁଜେ ଶସ୍ତ୍ର ଶୋହେ	।	ପୀତ ବସନ ମନ ମୋହେ	॥
ଦକ୍ଷିଣ ପାଦ ବାମ ଜଙ୍ଘେ	।	ତୃତୀୟାସନ ମନ ରଙ୍ଗେ	॥
ଏବେ ହୋ କୁରୁବୀର ଶୁଣ	।	ମୈତ୍ରେୟ ମିଳିଲେ ତକ୍ଷଣ	॥
ବ୍ୟାସ ମୁନିଙ୍କ ସଖା ହୋନ୍ତି	।	ଆନନ୍ଦେ ଭୁବନେ ଭ୍ରମନ୍ତି	॥
ତକ୍ଷଣେ କୃଷ୍ଣ ପାଶେ ଯାଇ	।	ପାଦେ ନମିଲେ ଶିର ଦେଇ	॥
ମୁନିଗଣଙ୍କ ଅନୁରାଗେ	।	ଯେବା କହିଲେ କୃଷ୍ଣ ଭାବେ	॥
ମୈତ୍ରେୟ ଶୁଣ ମୋ ବଚନ	।	ମୁହିଁ ଜାଣଇ ତୋର ମନ	॥
ଦୁର୍ଲ୍ଲଭ ଜ୍ଞାନ ଦେବି ତୋତେ	।	ସଂସାରୁ ତରିବୁ ଯେମନ୍ତେ	॥
ପୂର୍ବେ ବ୍ରହ୍ମାର ଯଜ୍ଞ ଶାଳେ	।	ସକଳ ବସି ଏକମେଳେ	॥
ଲଭିଲେ ଯୋଗ ଅଷ୍ଟନିଧି	।	ମୋର ଚରଣେ ଜ୍ଞାନବଧି	॥
ଏ ଯୋଗ ସର୍ବ ପୂର୍ବେ ସିଦ୍ଧି	।	ଯଜ୍ଞ ପ୍ରକାରେ ସର୍ବସାଧି	॥
ତହିଁ ବୈରାଗ୍ୟ ଦୃଢ଼େ ଚିନ୍ତି	।	ଯେ ପ୍ରାଣୀ ସ୍ୱଧର୍ମ ଛାଡ଼ନ୍ତି	॥
ବିଷୟ ରସେ ଭୋଗ ଚିନ୍ତି	।	ଶୁକ ଶନକ ଜ୍ଞାନ ଚିନ୍ତି	॥
ଭକ୍ତି ବୈରାଗ୍ୟ ତାର ନାହିଁ	।	ଯେବା ଲଭିବେ ଅବା କାହିଁ	॥
ଏ ଜ୍ଞାନ ବ୍ରହ୍ମାର ସମୀପେ	।	ମୁହିଁ କହିଲି ପଦ୍ମ କଳ୍ପେ	॥
ତା ବ୍ରହ୍ମ ଜ୍ଞାନର ମହିମା	।	କରନ୍ତି ଯାରେ ଆନ ସୀମା	॥
ଏଣୁ ପଣ୍ତିତ ମୁନିଜନେ	।	ଦୃଢ଼େ ବିଚାରି ଅନୁମାନେ	॥
ଏ ଭାଗବତ ଧର୍ମଚିନ୍ତି	।	ଏ ଭବ ଜଳୁ ତରିଯାନ୍ତି	॥
ଏମନ୍ତ ପରମ ବଚନ	।	ଅମୃତ ଶୁଣିଣ ମୋ ମନ	॥
ତା ଅନୁଗ୍ରହ ପ୍ରତିକ୍ଷଣେ	।	କଳ୍ପିଲା ତାହାର ସ୍ମରଣେ	॥
କୃଷ୍ଣର ସ୍ନେହେ ମୋହ ଦେହୀ	।	ରୋମ ପୁଲକେ ତନୁ ବହି	॥
କର ଯୁଗଳ ଦେଇ ମୁଣ୍ଡେ	।	କହେ ସେ ବାଳକର ତୁଣ୍ଡେ	॥
ଭୋ ନାଥ ମୋର ପାଦ ପଦ୍ମେ	।	ଯେ ପ୍ରାଣୀ ଭଜିଲେ ଆନନ୍ଦେ	॥
ତାଙ୍କୁ ଏ ଅଶେଷ ଜଗତେ	।	ଧର୍ମାର୍ଥ କାମ ମୋକ୍ଷ ଅର୍ଥେ	॥
ଦୁର୍ଲ୍ଲଭ ନୋହେ ଲଭିବାର	।	ଏ ନିଶ୍ଚେ ମୋହର ବିଚାର	॥
ମୋହର ଏଣେ ଆଶା ନାହିଁ	।	ତଥାପି ତୋ ପାଦେ ଭଜଇ	॥
ନିଷ୍କ୍ରିୟ ହୋଇ କର୍ମ କରୁ	।	ଅଜ ହୋଇଣ ଦେହ ଧରୁ	॥
ତୁ ନିଜେ କାଳରୂପୀ ହୋଇ	।	ଶତ୍ରୁ ଭୟରେ ଦୁର୍ଗାଧ୍ୟାୟି	॥
ତୁ ନିଜେ ଆତ୍ମହତ ହୋଇ	।	ବହୁ ସ୍ତିରୀରେ ମନଦେଇ	॥
ଏସବୁ ବ୍ୟାପାର ଦେଖିଣ	।	ପଣ୍ଡିତେ ହେଲେ ହତଜ୍ଞାନ	॥
ମନ୍ତ୍ରଣା ଅର୍ଥେ ମୋତେ ରାଇ	।	ଆଗରେ ସମୀପେ ବସାଇ	॥
ସ୍ୱଭାବେ ଅକୁଣ୍ଠିତ-ବୁଦ୍ଧି	।	ଅଖଣ୍ତ-ଆତ୍ମା ଜ୍ଞାନ ସିଦ୍ଧି	॥
ସର୍ବଜ୍ଞ ବାକ୍ୟ ଯାର ତହିଁ	।	ସେ କିମ୍ପା ମୋତେ ପଚାରଇ	॥
ଏଣୁ ମୋ ମନେ ଖେଦ ପାଇ	।	ତୋ ମାୟା ଗଗନେ ଭ୍ରମଇ	॥
ଯେ ଆତ୍ମା ଜ୍ଞାନ ତୁ ଏକାନ୍ତେ	।	କହିଲୁ ବ୍ରହ୍ମାର ଅଗ୍ରତେ	॥
ମୁଁ ଯେତେ ଶୁଣିବାକୁ କ୍ଷମ	।	କହ ହେ ପୁରୁଷ ଉତ୍ତମ	॥
ଯେ ଜ୍ଞାନ ମାର୍ଗେ ତୋତେ ଚିନ୍ତି	।	ଏ ମାୟା ସଂସାରୁ ତରନ୍ତି	॥
ଏମନ୍ତେ ପଚାରନ୍ତେ ମୁହିଁ	।	ସେ କୃଷ୍ଣ ମୋତେ ଦୟାବହି	॥
ମାୟାରେ ତହିଁ ନିଜ ଜ୍ଞାନ	।	କହିଲେ କମଳଲୋଚନ	॥
ସେ ତୀର୍ଥ ପାଦ ଜଗନ୍ନାଥ	।	ମୋହର ହୃଦେ ଆରାଧିତ	॥
ସେ ହରିଗୁରୁ ଜ୍ଞାନ ପାଇ	।	ଶ୍ରୀ ପାଦପଦ୍ମେ ଶିରଦେଇ	॥
ତାର ବିଚ୍ଛେଦ ଆତ୍ମା ମୋର	।	କ୍ଷଣେ ହୃଦୟ ନୋହେ ସ୍ଥିର	॥
ତାର ବିୟୋଗେ ଆତଯାତ	।	ତା ପାଦ ଦେଖିବା ନିମିତ୍ତ	॥
ବଦ୍ରିକା ଆଶ୍ରମ ମଣ୍ଡଳେ	।	ନର ନାରାୟଣଙ୍କ ମୂଳେ	॥
ଏ ନରଲୋକେ ଶୁଦ୍ଧି ଅର୍ଥେ	।	ତପ ଆରାଧି ଦୃଢ଼ ଚିତ୍ତେ	॥
ଅଛନ୍ତି ନର ନାରାୟଣ	।	ଶୁକ ବୋଲନ୍ତି ରାୟେ ଶୁଣ	॥
ଶ୍ରୀ ଶୁକ ଉବାଚ
ଏମନ୍ତେ ବନ୍ଧୁଜନ ବାଣୀ	।	ଉଦ୍ଧବ ମୁଖୁ ତାହା ଶୁଣି	॥
ଦୁଃସହ-ଦୁଃଖ ମନସ୍ଥିର	।	ସେ ଜ୍ଞାନ ହରିଲା ବିଦୁର	॥
କହିଣ ଉର୍ଦ୍ଧବ ଚଜନ୍ତେ	।	ବିଦୁର ପଡ଼େ ପାଦଗତେ	॥
ପୁଣି ବିଶ୍ୱାସେ ତାଙ୍କୁ କହି	।	ବୋଲେ ଚରଣେ ଶିର ଦେଇ	॥
ବିଦୁର ଉବାଚ
ଉଦ୍ଧବ ଶୁଣ ମୋ ବଚନ	।	ତୋର ଠାକୁର ଭଗବାନ	॥
ଯେ ଜ୍ଞାନ କହିଛନ୍ତି ତୋତେ	।	ଉଦ୍ଧବ କହ ମୋ ଅଗ୍ରତେ	॥
ଯେ ନର ଜ୍ଞାନ ଧ୍ୟାନ ଭୋଳେ	।	ପଶନ୍ତି ତା ପାଦ କମଳେ	॥
ଉଦ୍ଧବ ଉବାଚ
ଶୁଣ ବିଦୁର ମୋ ବଚନ	।	ସେ ଯୋଗେଶ୍ୱର ତତ୍ତ୍ୱଜ୍ଞାନ	॥
ଜୀବନ ଛାଡ଼ିବାର ବେଳେ	।	ମୈତ୍ରେୟ ମୁନିଙ୍କ ସୁମେଳେ	॥
ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ-ଜ୍ଞାନ ତାଙ୍କୁ ଦେଲେ	।	ନିଜ ଭୁବନେ ବିଜେ କଲେ	॥
ତୁ ଏବେ ଚଳ ତାର ପାଶେ	।	ନିର୍ମଳ-ଭକ୍ତି-ଉପଦେଶେ	॥
ସେ ତୋତେ ଦେବେ ଦିବ୍ୟଜ୍ଞାନ	।	ଏମନ୍ତେ କହି ବେନି ଜନ	॥
ପୁଳିନେ ବଞ୍ଚିଲେ ରଜନୀ	।	ନିଶ୍ଚଳେ ହରି ଭାବ ଘେନି	॥
ବନ୍ଧୁ ବିଯୋଗ ପାଶୋରିଲେ	।	କୃଷ୍ଣ ଚରଣେ ଧ୍ୟାନ କଲେ	॥
ଏମନ୍ତ ପାହିଲା ରଜନୀ	।	କୃଷ୍ଣ ଭକତି ଭାବ ଘେନି	॥
ଉଦ୍ଧବ ଗଲା ତୋଷ ମନେ	।	ମିଳିଲା ବଦରିକାଶ୍ରମେ	॥
ପରୀକ୍ଷେ ଶୁକ ମୁନି କହି	।	ଭାବେ ଚରଣେ ଶିର ଦେଇ	॥
ଭୋ ନାଥ ଅସମ୍ଭବ ବାଣୀ	।	ମୁହିଁ ଯେ ତୁମ୍ଭ ମୁଖୁ ଶୁଣି	॥
ସଂଶୟ ହୋଇଲା ମୋ ମନେ	।	ପୁଚ୍ଛଇ ତୁମ୍ଭ ସନ୍ନିଧାନେ	॥
ବ୍ରାହ୍ମଣ ଶାପେ ଯଦୁବଳେ	।	ନାଶିଲେ ରଣେ ମଦ ଭୋଳେ	॥
ରଥୀ ଯେ ଯୂଥ ଯୂଥପତି	।	କେବେ ହେଁ ରଣେ ନ ହାରନ୍ତି	॥
ଉଦ୍ଧବ ଚଳିଲେ କେମନ୍ତେ	।	ଏ ବଡ଼ ସଂଶୟ ମୋ ଚିତ୍ତେ	॥
ଯହିଁ ଗୋବିନ୍ଦ ଦେହଗଲା	।	କେମନ୍ତେ ଉଦ୍ଧବ ରହିଲା	॥
ଶ୍ରୀ ଶୁକ ଉବାଚ
ଶୁଣି କହନ୍ତି ଶୁକ ମୁନି	।	ଆନନ୍ଦେ କୃଷ୍ଣ ଭାବ ଘେନି	॥
ବ୍ରାହ୍ମଣ ବାକ୍ୟ ଉପଦେଶେ	।	ନିଶ୍ଚେ ଦହିବୁ ଯଦୁ ବଂଶେ	॥
ଏମନ୍ତେ ଭାଳି ଭାବଗ୍ରାହୀ	।	ନିକଟେ ଉଦ୍ଧବ ବସାଇ	॥
ଆତ୍ମାର ତାରଣ ପ୍ରମାଣି	।	ମନେ ଚିନ୍ତିଲେ ଚକ୍ରପାଣି	॥
ଏ ମୋର ତତ୍ତ୍ୱ ଜ୍ଞାନ ଫଳେ	।	ମୋ ସଙ୍ଗେ ଯିବ ମୁହିଁ ଗଲେ	॥
ଏ ଜ୍ଞାନ ଦେଲେ ମୁଁ ଉଦ୍ଧବେ	।	ପ୍ରାଣୀ ତରିବେ ଏହି ଭାବେ	॥
ଏମନ୍ତେ ମନେ ବିଚାରିଲେ	।	ଉଦ୍ଧବ ତତ୍ତ୍ୱଜ୍ଞାନ ଦେଲେ	॥
ବୋଇଲେ ସାଧୁ ତତ୍ତ୍ୱଜ୍ଞାନ	।	ଏବେ ଉଦ୍ଧବ ମୋର ସମ	॥
ଏ ଆଜ୍ଞା ପ୍ରାଣୀଙ୍କୁ ବୁଝାଇ	।	ଏଣୁ ତୁ ନରଲୋକେ ରହି	॥
ଏଣୁ ତ୍ରିଲୋକ୍ୟ ଗୁରୁ ହରି	।	ଜ୍ଞାନେ ଉଦ୍ଧବଙ୍କୁ ଉଦ୍ଧାରି	॥
ଏଣୁ ଗୋବିନ୍ଦ ବୋଲେ ଗଲା	।	ବଦ୍ରିକା ଆଶ୍ରମେ ମିଳିଲା	॥
ସମାଧି କରି ଘୋର ବନେ	।	ପଶିଲା କୃଷ୍ଣର ଚରଣେ	॥
ଏମନ୍ତେ ଉଦ୍ଧବର ବାଣୀ	।	ବିଦୁର ସାବଧାନେ ଶୁଣି	॥
କୃଷ୍ଣର ଲୀଳା ଅବତାର	।	ଯେ ଗୁଣ ଗାଥା ସୂକ୍ଷ୍ମ ସାର	॥
ଶରୀର ଛାଡ଼ିଲେ ଯେମନ୍ତେ	।	ଏ ସର୍ବ କଥା ସ୍ମରି ଚିତ୍ତେ	॥
କୃଷ୍ଣର ସ୍ନେହବନ୍ଧ କ୍ଷୀଣ	।	ଚଳନ୍ତେ କରଇ ରୋଦନ	॥
କେତେହେଁ ଦିନ ବନେ ଗଲା	।	କାଳିନ୍ଦୀ ନିକଟେ ମିଳିଲା	॥
ତହୁଁ ଚଳିଲା ଗଙ୍ଗା ତୀରେ	।	ମୈତ୍ରେୟ-ମୁନି-ଅନୁସାରେ	॥
କହଇ ବିପ୍ର ଜଗନ୍ନାଥ	।	ତୃତୀୟ ସ୍କନ୍ଧେ ଭାଗବତ	॥
ବିଦୁର-ଉଦ୍ଧବ-ସମ୍ବାଦ	।	ଶୁଣନ୍ତେ ନ ଲାଗେ ପ୍ରମାଦ	॥
ସୁଜନେ ଏଣେ ଦିନ ବଞ୍ଚ	।	କୃଷ୍ଣ ଭକତି ହୃଦେ ସଞ୍ଚ	॥

ଇତି ଶ୍ରୀମଦ୍‌ଭାଗବତେ ମହାପୁରାଣେ ପାରମହଂସ୍ୟାଂ

ସଂହିତାୟାଂ ବୈୟାସିକ୍ୟାଂ ତୃତୀୟ ସ୍କନ୍ଧେ

ବିଦୁର ଉଦ୍ଧବ ସମ୍ବାଦେ ନାମ

ଚତୁର୍ଥୋଽଧ୍ୟାୟଃ

•••

ପଞ୍ଚମ ଅଧ୍ୟାୟ

ଶ୍ରୀଶୁକ ଉବାଚ
ଶୁଣ ହେ କୁରୁ ନୃପବର		।		ଗଙ୍ଗାର ତୀରେ ସେ ବିଦୁର	॥
ସେ ଗଙ୍ଗାତୀରେ ଉପବନ		।		ଦୃଢ଼ ନିଶ୍ଚଳ ଯୋଗା ଧ୍ୟାନ	॥
ଅଗାଧ ବୋଧ ସାଧେ ଋଷି		।		ବୃକ୍ଷର ତଳେ ସେହୁ ବସି	॥
ମୈତ୍ରେୟ ନାମ ତାହାଙ୍କର		।		ତେଜେ ଉଦୟ କି ଭାସ୍କର	॥
ତାଙ୍କ ସମୀପେ ବେଗେ ଯାଇ		।		ନିମିଷେ ମାତ୍ର ସେହୁ ରହି	॥
ବିଦୁର ଉବାଚ
ସୁଖ ଚିନ୍ତନେ ସୁଖ ଲଭେ	।		କହ ଏ କେବଣ ପ୍ରସ୍ତାବେ			॥
କୃଷ୍ଣ-ବିମୁଖ ଯେତେ ନର	।		କର୍ମ ସ୍ୱଭାବେ ତାହାଙ୍କର			॥
କାହୁଁ ପାଇବେ ସୁଖ ବାଞ୍ଛା	।		କୁଣ୍ଠିତ କର୍ମ ଗୁରୁ ଦୀକ୍ଷା			॥
କୃଷ୍ଣର ଅନୁଗ୍ରହୀ ଜନେ	।		ଭୂତ-ଭବିଷ୍ୟ-ବର୍ତ୍ତମାନେ			॥
କୁଶଳ କର୍ମ ଆଚରନ୍ତି	।		କ୍ଷମ କୁଶଳେ ସେ ଭୁଞ୍ଜନ୍ତି			॥
ସୁସାଧୁ ଜନଙ୍କର ସାର	।		କହ ତୁ ସାଧୁଙ୍କ ବିଚାର			॥
ଯେମନ୍ତେ ଧର୍ମକୁ ଆରାଧି	।		ପ୍ରାଣୀ ଲଭନ୍ତି ସର୍ବ ସିଦ୍ଧି			॥
ସେ ହରି ଥାଇ ଅନୁମତେ	।		ଭକତ ଭାବ ହୃଦଗତେ			॥
ନିର୍ମଳ ଚିତ୍ତେ ଜ୍ଞାନ କହେ	।		ଜନ୍ମ ମରଣ ପାପ ଦହେ			॥
ସେ ହରି ନାନା-ଅବତାରେ	।		ସଂସାରେ କେତେ କର୍ମ କରେ			॥
ସ୍ୱଭାବେ ତ୍ରୈଲୋକ୍ୟ ଈଶ୍ୱର	।		ବ୍ରହ୍ମା-ଶଙ୍କରେ ଅଗୋଚର			॥
ସ୍ୱଭାବେ ଚେଷ୍ଟା ଯାର ନାହିଁ	।		କିମ୍ପାଇ ସଂସାର ସର୍ଜ୍ଜଇ			॥
ବ୍ରହ୍ମାଣ୍ତ କରି ନାନା ମୂର୍ତ୍ତି	।		ଯେ ଜୀବ ଯେମନ୍ତେ ଜୀଅନ୍ତି			॥
ଜୀବଙ୍କ ମଧ୍ୟେ ସୁଖେ ଶୋହେ	।		କେବଳ ଆତ୍ମା ସୁଖ ମୋହେ			॥
ଯୋଗେଶ୍ୱରଙ୍କ ହୃଦଦେଶେ	।		ସ୍ୱଭାବେ ରହେ ଏକ ଆଶେ			॥
ବହୁ ପ୍ରକାରେ ପ୍ରକାଶଇ	।		ରବି ଯେସନେ ଶୂନ୍ୟେ ଥାଇ			॥
କିବା ବିହରେ ଏ ଜଗତେ	।		ରୂପ ପ୍ରକାଶେ ବହୁମତେ			॥
କର୍ମ କରଇ ଏ ଜଗତ	।		ଗୋବିନ୍ଦ ପ୍ରସନ୍ନର ଅର୍ଥେ			॥
ସେ ହରି-ଚରିତ-ଅମୃତ	।		ଶୁଣି ସନ୍ତୋଷ ନୁହେଁ ଚିତ୍ତ			॥
ସେ ଆଦି ଲୋକନାଥ ହରି	।		ଯେ ଅବା ତତ୍ତ୍ୱ ଆଶ୍ରେ କରି			॥
ଲୋକ-ଆଲୋକ ରକ୍ଷାପାଳ	।		ଯେ ଅବା ଭୁବନ ମଣ୍ଡଳ			॥
ନାନା ପ୍ରକାରେ ଭେଦ କରି	।		ପ୍ରାଣୀଙ୍କୁ କର୍ମ ସୂତ୍ରେ ଧରି			॥
ସେ ନାରାୟଣ ଆତ୍ମଯୋନି	।		ବିଶ୍ୱ ସର୍ଜ୍ଜଇ ତାହା ଘେନି			॥
ଏ କଥା କହ ମୁନି ମୋତେ	।		ସଂସାରୁ ତରିବି ଯେମନ୍ତେ			॥
ଅପରାପର କଥା ଯେତେ	।		ଗୋବିନ୍ଦ-ଚରିତ ଯେମନ୍ତେ			॥
ବ୍ୟାସଙ୍କ ମୁଖୁଁ ଅନୁକ୍ଷଣେ	।		ଶୁଣିଛି ତୃଷିତ-ଶ୍ରବଣେ			॥
ଅଳପ ସୁଖ ଯା ଲକ୍ଷଣ	।		ସେ କାହିଁ ହରିବ ମୋ ମନ			॥
କୃଷ୍ଣ ଚରିତ ତୀର୍ଥ ପଦ	।		ହରଇ ବିଷୟା-ବିଷାଦ			॥
ସକଳ ପୁଚ୍ଛେ ମୁନିଗଣେ	।		ଯାର ଚରିତ ଅନୁକ୍ଷଣେ			॥
ସ୍ତୁତି କରନ୍ତି ଆତ୍ମଭାବେ	।		କେବଳ ଆତ୍ମଜ୍ଞାନ ଲଭେ			॥
ଯେ କଥା ପଶି କର୍ଣ୍ଣଦ୍ୱାରେ	।		ସୁତୀକ୍ଷଣ ଚକ୍ର ଘେନି କରେ			॥
ଯେ କର୍ମ ଗୃହବନ୍ଧେ ଥାଇ	।		ତ୍ରିଗୁଣ-ରଜ୍ଜୁ ଗଳେ ଦେଇ			॥
ଜନ୍ମ ମରଣ-ମାର୍ଗେ ଟାଣେ	।		ସେ କର୍ମ ଛିଡ଼େ ତତକ୍ଷଣେ			॥
ଏମନ୍ତେ କୃଷ୍ଣ କଥା ଯେତେ	।		କହିଲେ ମୈତ୍ରେୟ ଅଗ୍ରତେ			॥
ଯାହା ଶୁଣନ୍ତେ କର୍ଣ୍ଣ ପଥେ	।		ମନ ନ ରହେ ଅବା ଦୁଃଖେ			॥
ଯାହା ଶୁଣନ୍ତେ ନିତି ନିତି	।		ନିବିଡେ଼ ବଢ଼ଇ ପୀରତି			॥
ସେ ହରି ଶ୍ରବଣ କଥନେ	।		ଯେ ପ୍ରାଣୀ ବଞ୍ଛେ ଅନୁକ୍ଷଣେ			॥
ସକଳ ଦୁଃଖ ତାର ହରେ	।		ରବି ଯେସନେ ଅନ୍ଧକାରେ			॥
ଯେ ହରି-କଥନେ ବିମୁଖ	।		ତାର ଜୀବନ ବ୍ୟର୍ଥ ଦେଖ			॥
ତାହାର ଅମଙ୍ଗଳ ଶ୍ରୁତି	।		କର୍ଣ୍ଣ ସକାଶୁ ନାଶ ଯାନ୍ତି			॥
ବିକଳ୍ପ କଳ୍ପ ଶୁଚିଘର	।		ସକଳ କଥା ମଧ୍ୟେ ସାର			॥
ପୁଷ୍ପର ରସ ମଧ୍ୟୁ ଯେହ୍ନେ	।		ଉଦ୍ଧରି ମଧୁ କରେ ପାନେ			॥
ଏଣୁ ଗୋବିନ୍ଦ କଥା ଯେତେ	।		ଆଗମ ନିଗମ ଉକତେ			॥
ଉଦ୍ଧରି କହ ବିପ୍ର ମୋତେ	।		ଜୀବର ମୋକ୍ଷ ଆତ୍ମ ତତ୍ତ୍ୱେ			॥
ସୃଷ୍ଟି-ପାଳନ-ସଂହାରଣେ	।		ସେ ହରି ଆତ୍ମା ମୋକ୍ଷଗଣେ			॥
ନାନା ପ୍ରକାରେ ଶକ୍ତି ଧରେ	।		ଅଶେଷ ଶରୀରେ ବିହରେ			॥
ଆତ୍ମା ପୁରୁଷ କର୍ମକରେ	।		ଆନନ୍ଦେ ସଂସାରେ ବିହରେ			॥
ତାହାର ଗୁଣ କର୍ମ ଯେତେ	।		ଭୋ ମୁନି କହ ମୋ ଅଗ୍ରତେ			॥
ଏମନ୍ତେ ବିଦୁରର ବାଣୀ	।		ଆନନ୍ଦେ ମଇତ୍ରେୟ ଶୁଣି			॥
ଏ ଜୀବ ନିସ୍ତରେ ଯେମନ୍ତେ	।		କହନ୍ତି ବିଦୁର ଅଗ୍ରତେ			॥
ମୈତ୍ରେୟ ଉବାଚ
ବିଦୁର ସାଧୁ ତୋ ବଚନ	।		ଯେଣେ ତରିବେ ଦୁଃଖୀଜନ			॥
ଏ କଥା ହରି-ପରାୟଣ	।		ବିସ୍ତାରି ପୁଚ୍ଛୁ ତୁ କାରଣ			॥
ବ୍ୟାସର ବୀର୍ଯ୍ୟେ ତୁ ସ୍ୱଭାବେ	।		ଜନ୍ମ ଲଭିଲୁ ହରି ଭାବେ			॥
ସୁତିର ଗର୍ଭେ ତୋର ଯାତ	।		ଏଣୁ ତୁ ବ୍ୟାସଙ୍କର ସୁତ			॥
ସେ ବିପ୍ରଶାପ ମୋକ୍ଷ ଅର୍ଥେ	।		ହରି ଭଜିଲୁ ଅବିରତେ			॥
ସେ ହରି ପ୍ରାଣ ତ୍ୟାଗ କାଳେ	।		ବନେ ପିପ୍‌ପଳ ବୃକ୍ଷମୂଳେ			॥
ତୋହର ଅର୍ଥେ ମୋତେ ଜ୍ଞାନ	।		କହିଲେ ଦେବକୀ ନନ୍ଦନ			॥
ସେ ଫଳ ତୋତେ ମୁଁ କହିବି	।		ଶୁଣନ୍ତା-ପ୍ରାଣୀ ନିସ୍ତାରିବି			॥
ସେ ହରି ଯୋଗମାୟା ବଳେ	।		ଲୀଲା ବିହାରେ ଏ ଶୟଳେ			॥
ବିଶ୍ୱ ସର୍ଜ୍ଜନ କରେ ହରି	।		ଯେ ଯୁଗେ ଯେବା କର୍ମେ କରି			॥
ସୃଷ୍ଟିର କାଳେ ଭଗବାନ	।		ଆତ୍ମାକୁ ଆତ୍ମା ରୂପେ ଧ୍ୟାନ			॥
କରିଣ ଦେଖେ ଏକ କ୍ଷିତି	।		ସେ ପୁଣି ଆତ୍ମଜ୍ଞାନେ ଥାନ୍ତି			॥
ବିଶେଷ ଶକ୍ତି ତାର ଦେହେ	।		ରହଇ ଆତ୍ମଜ୍ଞାନ ମୋହେ			॥
ସେ ଶକ୍ତି ବଳେ ଜ୍ଞାନସ୍ମରି	।		ତକ୍ଷଣେ ମାୟା ରୂପ ଧରି			॥
ସତ-ଅସତ-ଆତ୍ମା ଯାର	।		ଯେ ଭାବେ ସ୍ଥିତି ଏ ସଂସାର			॥
ସେ ମାୟା ବଳେ ବିଧି ରୂପେ	।		ତ୍ରିଗୁଣ ମାୟା ଗୁଣ ସୁଖେ			॥
ପୁରୁଷ ରୂପେ ବୀର୍ଯ୍ୟ ଥାଇ	।		ସେ ବୀର୍ଯ୍ୟେ ସୁଖେ ପ୍ରକାଶଇ			॥
ଅବ୍ୟକ୍ତ ବଳେ କାଳବଳ	।		ମହତ ହୃଦୟ ନିଶ୍ଚଳ			॥
ସେ ଦିବ୍ୟ ଗୁଣ କାଳ ଅଂଶ	।		ଅନ୍ଧାରେ ଯେହ୍ନେ ରବି ଦୃଶ୍ୟ			॥
ଆତ୍ମାର ଆତ୍ମା ଜ୍ଞାନ ବଳେ	।		ଲହରୀ ଯେହ୍ନେ ସିନ୍ଧୁ ଜଳେ			॥
ସେ ପୁଣି ଈଶ୍ୱରର ଇଚ୍ଛା	।		ତହୁଁ ଉପୁଜେ ସୃଷ୍ଟି ଦୀକ୍ଷା			॥
ତାର ବିକାରୁ ଅହଙ୍କାର	।		ତକ୍ଷଣେ ହୋଇଲା ବାହାର			॥
କାର୍ଯ୍ୟ କାରଣେ ତାର ଦେହେ	।		ଭୂତ ଇନ୍ଦ୍ରିୟ ମନୋମୟେ			॥
ବିକାର ରାଜସ ତାମସ	।		ଏ ତିନି ରୂପେ ତା ପ୍ରକାଶ			॥
ସେ ପୁଣ ବିଷ୍ଣୁ ମାୟା ବଳେ	।		ଜଳଦ ବୃଷ୍ଟି ଯେହ୍ନେ ଜଳେ			॥
ମନୁ ଉପୁଜିଲା ତକ୍ଷଣେ	।		ଇନ୍ଦ୍ରିୟ ଦେବଙ୍କ କାରଣେ			॥
ତେଣୁ ପ୍ରକାଶେ ଇନ୍ଦ୍ରିଗଣ	।		ସେ ଜ୍ଞାନ ପରମ କାରଣ			॥
ମନୁ ଉପୁଜିଲା ଶରୀର	।		ଶଦ୍ଦ ସ୍ପରଶ ରୂପହର			॥
ଏ ଗ୍ରନ୍ଥ ସଂଖ୍ୟା ଗୁଣେ ମିଶି	।		ତକ୍ଷଣେ ଗଗନେ ପ୍ରକାଶି			॥
ସେ କାଳ ମାୟାରୂପ ଅଂଶେ	।		ବିଷ୍ଣୁ ସ୍ୱରୂପ ଦୃଶ୍ୟା ଦୃଶ୍ୟେ			॥
ତହିଁ ଶବଦ ଗୁଣ ଥୋଇ	।		ଶୂନ୍ୟ ଶବଦ ପ୍ରକାଶଇ			॥
ଯାହାର ତହିଁ ବେନି ଗୁଣ	।		ଶବଦ ସ୍ୱରୂପ ଲକ୍ଷଣ			॥
ସେ ପୁଣ୍ୟବଳେ ବିକଶିତ	।		ଜ୍ୟୋତି ତାହାର ତନୁ ଜାତ			॥
ସେ ଜ୍ୟୋତି ରୂପ ମଧ୍ୟେ ଥୋଇ	।		ସର୍ବ ଶରୀର ରସ ପାଇ			॥
ବାୟୁ ବିକାରେ ଯେହ୍ନେ ଜଳ	।		ସର୍ବ ଶରୀର ରସ ମୂଳ			॥
ଏ ତିନି ଗୁଣ ଜଳେ ଥୋଇ	।		ଭୂମି ଉପୁଜେ ଜଳେ ଥାଇ			॥
ଏମନ୍ତେ ସୂର୍ଯ୍ୟ ପରିବାର	।		ଭୂତ ଇନ୍ଦିୟଙ୍କ ଈଶ୍ୱର			॥
ତାହାଙ୍କୁ ଲକ୍ଷ ଦେବଗଣ	।		ଭୁତ ଇନ୍ଦ୍ରିୟଙ୍କ କାରଣ			॥
ଅଧିଦେବତା ଅଧିକାରେ	।		ପ୍ରାଣୀଙ୍କ ବିଷୟ ଗୋଚରେ			॥
ଦେବା ଉଚୁଃ
କର ଅଞ୍ଜଳି ଶିରେ ଦେଇ	।		ଭାବେ ବୋଲନ୍ତି କୃଷ୍ଣ ଚାହିଁ			॥
ଭୋ ନାଥ ନମୁଁ ତୋ ପୟରେ	।		ପ୍ରପନ୍ନ ଜନ ଦୁଃଖ ହରେ			॥
ଯା ପାଦପଦ୍ମେ ଆଶ୍ରେ କରି	।		ସଂସାରୁ ତରନ୍ତି ସଂସାରୀ			॥
ଯେ ଧାତା ତୋର ମାୟାବଳେ	।		ଅଶେଷ ଜନ୍ତୁ ଏ ଶୟଳେ			॥
ଶେଷେ ସଂସାରୁ ତରିଯାନ୍ତି	।		କେବେହେଁ ଭ୍ରମେ ନ ପଡ଼ନ୍ତି			॥
ଏଣୁ ତୋ ପାଦ ସେବା ଅର୍ଥେ	।		ଆମ୍ଭେ ରହିବୁ ଏ ଜଗତେ			॥
ତୋ ମୁଖ ପଦ୍ମ ଛାୟା ପ୍ରାୟେ	।		ଯେମନ୍ତେ ପକ୍ଷୀଙ୍କ ଆଶ୍ରୟେ			॥
ନିଶ୍ଚନ୍ତ ପ୍ରାୟ ଘୋର ବନେ	।		ଆଶ୍ରେ କରନ୍ତି ମୁନିଜନେ			॥
ସେ ମୁନିମାନଙ୍କ ଚରଣେ	।		ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ଅଧମ ରକ୍ଷଣେ			॥
ସେ ପାଦ ଧୋଇ ତୀର୍ଥ ଜଳେ	।		ସ୍ୱଭାବେ ପିଅନ୍ତି ନିଶ୍ଚଳେ			॥
ଏ ଯେଣୁ ତୋହର ଚରଣେ	।		ହୃଦେ ଭାବନ୍ତି ଅନୁକ୍ଷଣେ			॥
ଜ୍ଞାନ-ବୈରାଗ୍ୟ ମନେ ଚିନ୍ତି	।		ତୋ ପାଦ ହୃଦେ ଆରୋପନ୍ତି			॥
ଭୋ ନାଥ ଗୃହ-ଅନ୍ଧକୂପେ	।		ପ୍ରାଣୀ ପଡ଼ନ୍ତି ଘୋର ଦୁଃଖେ			॥
ମୁହିଁ ମୋହର ବୋଲି ଗ୍ରାସି	।		ଦୃଢ଼େ ବାନ୍ଧନ୍ତି ମୋହ ଫାଶି			॥
ଦୃଢ଼-ବନ୍ଧନେ ଏ ବିଷାଦ	।		ହେଳେ ଖଣ୍ତଇ ତା ବିପଦ			॥
ଅଶାନ୍ତି ଇନ୍ଦ୍ରିଗଣ ବଳେ	।		ହୃଦୟ ନୟନ ନିଶ୍ଚଳେ			॥
ଅସାର ପଥ ନ ଦେଖନ୍ତି	।		ଯେ କଳ୍ପେ ସମ୍ୱାଦ ବିଭୂତି			॥
ତୋ କଥା ସୁଧାରସ ପାନ	।		ପ୍ରବୋଧ-ଭକ୍ତି ବିଦ୍ୟମାନ			॥
ବୈରାଗ୍ୟ ଶାନ୍ତି ଯେ ମଣନ୍ତି	।		ନିର୍ଭୟେ ବିଷ୍ଣୁ ଏକା ଥାନ୍ତି			॥
ଅପରେ ଯେତେ ମୁନି କୁଳେ	।		ଆତ୍ମା ବିଯୋଗ ସ୍ନେହମେଳେ			॥
ତୋର ପ୍ରକୃତି-ମୁଖୁଁ ତରି	।		ତୋ ପାଦ-କମଳ ଆବୋରି			॥
ତୋର ସେବାରେ ଶ୍ରମ ତୁଟେ	।		ଅଶେଷ-ମାୟାବନ୍ଧ ଫିଟେ			॥
ଲୋକ ସର୍ଜ୍ଜିବା ଅର୍ଥେ ତୁହି	।		ଆତ୍ମାକୁ ଆପଣେ ଭିଆଇ			॥
ତ୍ରିଗୁଣ ଆତ୍ମାବନ୍ଧ ଦେଇ	।		ଆମ୍ଭଙ୍କୁ ସର୍ଜ୍ଜୁ ନାଥ ତୁହି			॥
ଆମ୍ଭେ ବିମୁକ୍ତ ଭାବେ ଥିଲେ	।		ତୋ ପାଦ ଛାଡ଼ିବୁ କି ଭଲେ			॥
ଯେମନ୍ତେ ଯଥାକାଳେ ବଳି	।		ତୋ ପାଦେ ଦେଇ ବନମାଳୀ			॥
ଶରଣ ରକ୍ଷଣ ତୋ ଚିତ୍ତେ	।		ତୋ ପାଦେ ସେବୁ ଅବିରତେ			॥
ତୁ କୁଟ ସ୍ଥିତି ଆଦି ହରି	।		ମାୟା-ପୁରୁଷ ରୂପ ଧରି			॥
ତୋ ଶକ୍ତି ଗୁଣ କର୍ମ ବଳେ	।		ଆସକ୍ତି ଗର୍ଭେ ଯେ ନିଶ୍ଚଳେ			॥
ଅମୋଘ-ବୀର୍ଯ୍ୟେ ନାଥ ଥୋଇ	।		ସୃଷ୍ଟି ସର୍ଜ୍ଜନା କରୁ ତୁହି			॥
ତୋହର ତହୁଁ ଆମ୍ଭେ ଜାତ	।		ଶାନ୍ତି ପ୍ରମୁଖ ଜଗନ୍ନାଥ			॥
ତୋ ଆଜ୍ଞା ଶିରେ ଘେନି ଭାବେ	।		କହ କି କରିବୁଟି ଏବେ			॥
ଆମ୍ଭଙ୍କୁ ଦିବ୍ୟ ଚକ୍ଷୁ ଦେଇ	।		ତୋର ବ୍ୟାପାରେ ରଖ ନେଇ			॥
ଏମନ୍ତ ଦେବଙ୍କ ବଚନ	।		ଶୁଣି ସନ୍ତୋଷ ଭଗବାନ			॥
ସେ ହରି ଚରଣେ ବିଶ୍ୱାସ	।		ଭଣଇ ଜଗନ୍ନାଥ ଦାସ			॥

ଇତି ଶ୍ରୀମଦ୍ଭାଗବତେ ମହାପୁରାଣେ ପାରମହଂସ୍ୟାଂ ସଂହିତାୟାଂ
ବୈୟାସିକ୍ୟାଂ ତୃତୀୟସ୍କନ୍ଧେ ବିଦୁର ମୈତ୍ରେୟ ସମ୍ୱାଦେ

ଏକାନ୍ତ ଭାବନା ନାମ ପଞ୍ଚମୋଽଧ୍ୟାୟଃ ।

•••

ଷଷ୍ଠ ଅଧ୍ୟାୟ

ଋଷି ଉବାଚ
ଏମନ୍ତ ଦେବଙ୍କ ବଚନ	।	ଶୁଣି ସନ୍ତୋଷ ଭଗବାନ	॥
ନିବୃତ୍ତି ପ୍ରାୟେ ଲୋକହିତ	।	ଈଶ୍ୱର ଇଚ୍ଛା ଏ ଆୟତ୍ତ	॥
ସେ କାଳ ଶକ୍ତି ରୂପ ଧରି	।	ତ୍ରୟୋବିଂଶତି ତତ୍ତ୍ୱେ ପୂରି	॥
ଚେଷ୍ଟା-ସ୍ୱରୂପେ ତାଙ୍କ ମଧ୍ୟେ	।	ନିବୃତ୍ତି କର୍ମର ପ୍ରବୋଧେ	॥
ସଂଯୋଗ କରି ଭିନ୍ନ ଭିନ୍ନ	।	ଯାହାର ଯହିଁ ପ୍ରୟୋଜନ	॥
ଯେ ଯାହା ମାୟା ବଳ ନେଇ	।	ଅଧିପୁରୁଷ ରୂପ ବହି	॥
ଏମନ୍ତ ପରମ ପୁରୁଷ	।	ମାତାଙ୍କ ମଧ୍ୟେ ପରକାଶ	॥
ଏକ ଆରକେ କ୍ଷୋଭ ପାଇ	।	ଚର ଅଚର ଲୋକେ ତହିଁ	॥
ସୁବର୍ଣ୍ଣମୟ ସେ ପୁରୁଷ	।	ରହିଲା ସହସ୍ର ବରଷ	॥
ସେ ଜଳରୂପୀ ନାରାୟଣ	।	ଅନାଦି-ପରମ-କାରଣ	॥
ସକଳ ଜୀବେ ଆତ୍ମା ସେହି	।	ସର୍ବ ଶରୀରେ ସଞ୍ଚରଇ	॥
ସଂସାରେ ଯେତେ ପ୍ରଜାପତି	।	ବିଶ୍ୱ ସଂସାରକୁ ସୃଜନ୍ତି	॥
ସେ ଦେବ କର୍ମ ଶକ୍ତିମୟ	।	ବିଭାଗ କରି ଆତ୍ମା ଦେହ	॥
ସର୍ଜିଲା ଏକାଦଶ ତିନି	।	ଇନ୍ଦ୍ରି ବ୍ୟାପାରେ କର୍ମ ଘେନି	॥
ଅଶେଷ ପ୍ରାଣୀ ଆତ୍ମା ହରି	।	ନିଜ ଭୁବନେ ରୂପ ଧରି	॥
ଆଦି ଅବତାର ବଚନେ	।	ଏ ଭୂତ ଗ୍ରାମେ ଭିନ୍ନେ ଭିନ୍ନେ	॥
ଅଧ୍ୟାତ୍ମ ଅଧିଭୂତ ଭାବ	।	ପୁଣି କଳ୍ପିଲା ଅଧିଦେବ	॥
ବିରାଟ ରୂପ ଦେଶ ପ୍ରାଣ	।	ଏକା ସେ ହୃଦୟ କାରଣ	॥
ବିଶ୍ୱ-ସର୍ଜ୍ଜନେ ତା ସଂହାରି	।	ବିଜ୍ଞାନେ ତାହାକୁ ସୁମରି	॥
ପ୍ରଜାପତିଙ୍କ ଜନ୍ମ ଜାଣି	।	ବିରାଜେ ଦେବ ଚକ୍ରପାଣି	॥
ତକ୍ଷଣେ ପଶି ନିଜ ତେଜେ	।	ଯେବା ଯେ ପ୍ରୟାଜନ କାର୍ଯ୍ୟୋ	॥
ସ୍ଥାନ ଭିଆଇ ଦଶମତେ	।	ଶୁଣ ତୁ ସ୍ଥାପିଲେ ଯେମନ୍ତେ	॥
ବିରାଟ ମୁଣ୍ତ ତୁଣ୍ତ କରି	।	ବଧଇ ଅର୍ଥେ ଅଧିକାରୀ	॥
ଅଗ୍ନି ସ୍ଥାପିଲା ବାୟୁ ଅର୍ଥେ	।	ଏବେ ହୋ ଶୁଣ ଏକଚିତ୍ତେ	॥
ସମ୍ମୁଖ ମଧ୍ୟେ ତାଳୁ ଭେଦି	।	ବରୁଣ ରସନା ସମ୍ପାଦି	॥
ତାହା ଆବୋରି ଷଡ଼ ରସେ	।	ଲିଙ୍ଗ ରହିଲେ ଦୃଢ଼ ଦେଶେ	॥
ତହୁଁ ନାସିକା ଯହୁଁ ହେଲା	।	ଅଶ୍ୱିନୀ କୁମାର ରହିଲା	॥
ଯହୁଁ ଦୁଇଟି ଚକ୍ଷୁ ହେଲା	।	ଆଦିତ୍ୟ ତହିଁରେ ବସିଲା	॥
ଶରୀର ତ୍ୱକ ଯେ ହୋଇଲା	।	ବାୟୁ ଦେବତା ଆଶ୍ରେ କଲା	॥
ସେହି ତ୍ୱକରୁ ସ୍ପର୍ଶ ଜ୍ଞାନ	।	ହୋଇଲା ଏକଥା ପ୍ରମାଣ	॥
କର୍ଣ୍ଣ ଦୁଇଟି ଯହୁଁ ହେଲେ	।	ଦଶଦିଗ ଯେ ଆବୋରିଲେ	॥
ତ୍ୱକରୁ ଚର୍ମ ଭିନ୍ନ ହେଲା	।	ଔଷଧି ଲୋମରେ ବସିଲା	॥
ସେହି ଲୋମରୁ କଣ୍ଡୁ ଆଦି	।	ହୁଅଇ ସ୍ପରଶ ସୁଖାଦି	॥
ବିରାଟ ପୁରୁଷ ଉପସ୍ଥେ	।	ଈଶ୍ୱର ହେଲେ ଶୁକ୍ର ଅଂଶେ	॥
ସେହି ଶୁକ୍ରରୁ ଅନୁକ୍ଷଣେ	।	ସୁଖ ଲଭନ୍ତି ଲୋକମାନେ	॥
ଗୁହ୍ୟରେ ସ୍ଥିତ ବାୟୁ ଦେବ	।	ଯହିଁରେ ମୂଳକୁ ଛାଡ଼ିବ	॥
ହସ୍ତ ଦ୍ୱୟରେ ଇନ୍ଦ୍ର ବସେ	।	କ୍ରୟ ବିକ୍ରୟ ଆଦି ଅଂଶେ	॥
ପଦ ଦ୍ୱୟରେ ଲୋକଈଶ	।	ଗମନ ଗମନେ ପ୍ରକାଶ	॥
ବୁଦ୍ଧିରେ ବ୍ରହ୍ମା ଯେ ବସିଲା	।	ଜ୍ଞାନ ଅଜ୍ଞାନ ପ୍ରକାଶିଲା	॥
ତା ଅଧ ଉର୍ଦ୍ଧ୍ୱରୁ ଆକୁଳେ	।	ଯେ ଲୋମ ତାର ବାହୁବଳେ	॥
ମୃତ୍ୟୁ ଯା ବସିଲା ଆବୋରି	।	ମୃତ୍ୟ ଦେବତା ଆଶ୍ରେକରି	॥
ତାର ଉତ୍ସର୍ଗେ ଦୃଢ଼ବନ୍ଧେ	।	ବ୍ୟାପାର ଆବୋରି ଆନନ୍ଦେ	॥
ହୃଦୟେ ଭେଦି ନିଶାକର	।	ଯେସନେ ବ୍ୟସନେ ଗୋଚର	॥
ଚନ୍ଦ୍ରମା ତହିଁ ଦୃଢ଼ମତେ	।	ଆନନ୍ଦେ ରହିଲା ନିଶ୍ଚିନ୍ତେ	॥
ଗୁଣ ସ୍ୱବୃତ୍ତି ଘେନି ଶୂନ୍ୟେ	।	ନାଭିରୁ ପ୍ରକାଶେ ଗଗନେ	॥
ମର୍ତ୍ତ୍ୟକୁ ସ୍ୱର୍ଗ ଯେ ହୋଇଲା	।	ବିରାଟ ପୁଂସ ସବୁ ହେଲା	॥
ଏମନ୍ତେ ଆତ୍ମା କୃତିମତେ	।	ଦେହ ଆବୋରିଲେ ନିଶ୍ଚିନ୍ତେ	॥
ସୃଷ୍ଟି ସୃଜନେ ଯେତେ ଜନ	।	ଦେହେ କଳ୍ପିଲା ଭଗବାନ	॥
ବ୍ରାହ୍ମଣ ବେଦ ଯେ ମୁଖରୁ	।	ଏ ଚାରି ବର୍ଣ୍ଣଙ୍କର ଗୁରୁ	॥
ବିରାଟ ତେଜେ ପୁଣି ହରି	।	ଭୁଜୁ କ୍ଷତ୍ରିୟ ଜନ୍ମ କରି	॥
ବୈଶ ଜନ୍ମିଲା ଉରୁ ଯୋଗେ	।	କୃଷ୍ୟାଦି ଜୀବିକା ସ୍ୱଭାବେ	॥
ଏ ତିନି ବର୍ଣ୍ଣ ସେବା ଅର୍ଥେ	।	ଶୂଦ୍ର ଜନ୍ମିଲା ପାଦଗତେ	॥
ତାହାର ସେବା ବୃତ୍ତି ଫଳେ	।	ହରି ସନ୍ତୋଷ ଏ ଶୟଳେ	॥
ଏ ଚାରି ବର୍ଣ୍ଣ ଏ ଜଗତେ	।	ସ୍ୱଭାବେ ଜନ୍ମ ଅନୁମତେ	॥
ଜଗତ ଗୁରୁଙ୍କର ପାଦେ	।	ଭଜିବେ ଯୁଗ ଅନୁବାଦେ	॥
ସାଧୁ ସୁବୃତ୍ତି ଘେନି ସୁଖେ	।	ବିଷ୍ଣୁ ପୂଜିଲେ ଯଜ୍ଞମୁଖେ	॥
ଏମନ୍ତେ ଶୁଣ ହୋ ବିଦୁର	।	ଯାହା କହିଲେ ଗଦାଧର	॥
ତୋତେ କହିଲି ମୁହିଁ ଭାବେ	।	ଯାହା ତ ପୁଚ୍ଛିଲୁ ପ୍ରସ୍ତାବେ	॥
ସେ ହରି ଗୁଣ-ମାୟା-ଅର୍ଥେ	।	କେ ମୁଖେ କହିବ ସାମର୍ଥ୍ୟେ	॥
ତଥାପି ଜ୍ଞାନ ମୋର ଯେତେ	।	ସବୁ କହିଲି ତୋ ଅଗ୍ରତେ	॥
ଯାର ମହିମା ଅବଧାନେ	।	ଜ୍ଞାନ-ଅମୃତ ରସପାନେ	॥
ଜନ୍ମ-ମରଣୁ ପ୍ରାଣୀ ତରେ	।	ନ ବୁଡେ଼ ସଂସାର ସାଗରେ	॥
ତାର ମହିମା ଏ ସଂସାରେ	।	କେ କହୁ ଶତେ ସମ୍ବତ୍ସରେ	॥
ଯାର ମହିମା ଯୋଗୀ ଚିନ୍ତି	।	ବ୍ରହ୍ମା ଶଙ୍କରେ ମୋହ ଯାନ୍ତି	॥
ଅପରେ କେବା ତାହା ଜାଣି	।	କେ ଅବା ମୁଖେ ରେଣୁ ଗଣି	॥
ସେହି ମହିମା ନ ପାଇଲେ	।	ଅନନ୍ତ ମହିମା ଶୟଳେ	॥
ସେ ହରି ପାଦେ କରି ଆଶ	।	କହଇ ଜଗନ୍ନାଥ ଦାସ	॥

ଇତି ଶ୍ରୀମଦ୍ଭାଗବତେ ମହାପୁରାଣେ ପାରମହଂସ୍ୟାଂ ସହିତାୟାଂ
ବୈୟାସିକ୍ୟାଂ ତୃତୀୟସ୍କନ୍ଧେ ମୈତ୍ରେୟ ବିଦୁର ସମ୍ୱାଦେ

ନାମ ଷ‌ଷ୍ଠୋଽଧ୍ୟାୟଃ

•••

ସପ୍ତମ ଅଧ୍ୟାୟ

ଶ୍ରୀଶୁକ ଉବାଚ
ଏମନ୍ତେ ମଇତ୍ରେୟ ବାଣୀ	।	ବିଦୁର ଦୃଢ଼ ଚିତ୍ତେ ଶୁଣି	॥
ଆନନ୍ଦ ମନେ ବ୍ୟାସ ସୁତ	।	କପୋଳେ ଦେଇ ବେନି ହସ୍ତ	॥
ରୋମ ପୁଲକ ତାର ଦେହୀ	।	ପୁଚ୍ଛେ ମୈତ୍ରେୟ ମୁଖ ଚାହିଁ	॥
ବିଦୁର ଉବାଚ
ଭୋ ମୁନି ଏ ଯେ ବିପରୀତ	।	ଭାବେ ଭ୍ରମଇ ମୋର ଚିତ୍ତ	॥
ସେ ହରି ସ୍ୱଭାବେ ନିର୍ଗୁଣ	।	ନିଶ୍ଚିନ୍ତେ ପରମ-କାରଣ	॥
ଲୀଳା-ବିହର ଗୁଣ କ୍ରିୟା	।	କେ ଜାଣି ପାରିବଟି ଏହା	॥
ବାଳକ କ୍ରୀଡ଼ାଭାବେ ଯେହ୍ନେ	।	ମୋତେ ନ ଘେନି ଅନୁମାନେ	॥
ଇଚ୍ଛା-ସ୍ୱଭାବେ ଖେଳ ତାର	।	ସେ ନୋହେ ସଂଶୟ ଗୋଚର	॥
ଯେ ନିଦ୍ରାଗତ ନିଜ ସୁଖେ	।	ସେ କିମ୍ପା ପଶେ ଏତେ ଦୁଃଖେ	॥
ନିଜ ଗୁଣରୁ ମାୟା ବଳେ	।	ସେ ବିସର୍ଜିଲା ଅବହେଳେ	॥
ପୁଣି ପାଳିଣ କରେ ଅନ୍ତ	।	ବ୍ୟାପାରୀ ପୁରୁଷ ଯେମନ୍ତ	॥
କରମ କରି ନାନା ମତେ	।	ଏ ଦେଶ କାଳ ପାତ୍ର ଅର୍ଥେ	॥
ଏମନ୍ତେ ସୃଷ୍ଟି ସେ କରଇ	।	ସେ ମର୍ମ ତାକୁ ନ ଲାଗଇ	॥
ମାୟା ସଂଯୋଗ ନିପାତନେ	।	ପୁଣ୍ୟ ପୁରୁଷ କ୍ଷଣେ କ୍ଷଣେ	॥
ଏଣୁ ମୋ ମନେ ଯେତେ ଭେଦ	।	ଜ୍ଞାନ-ଖଡ଼ଗ ଘେନି ଛେଦ	॥
ଶ୍ରୀଶୁକ ଉବାଚ
କହନ୍ତି ଶୁକ ମୁନିବର	।	ଶୁଣ ପରୀକ୍ଷ ଦଣ୍ତଧର	॥
ଏମନ୍ତେ ବିଦୁରଙ୍କ ବାଣୀ	।	ସାନନ୍ଦେ ମଇତ୍ରେୟ ଶୁଣି	॥
ମୈତ୍ରେୟ ଉବାଚ
ବିଷ୍ଣୁ ଭଜନ ଅନୁରାଗେ	।	ହସି କହନ୍ତି ତାହା ଆଗେ	॥
ସେ ବିଷ୍ଣୁ ମାୟାମୟ ଦେହୀ	।	ଏମନ୍ତ ମନକୁ ମୋହଇ	॥
ଈଶ୍ୱର ସ୍ୱଭାବେ ବିମୁକ୍ତ	।	ସେ ଭାବେ ପ୍ରୟୋଜନ ଯୁକ୍ତ	॥
ଆତ୍ମାର ବିପରୀତ ଭାବେ	।	ଈଶ୍ୱର ମହିମା ସ୍ୱଭାବେ	॥
ଶରୀର ଭେଦେ ଆତ୍ମା କରେ	।	ଯେସନେ ଦର୍ପଣ ଭିତରେ	॥
ଦେଖନ୍ତେ ପୁରୁଷକୁ ଶୋହେ	।	ତାର ବିକାରୁ ଦେହ ବହେ	॥
କରମ କରାଇ କରଇ	।	ସେ ଯେହ୍ନେ ତାକୁ ନ ଲାଗଇ	॥
ଅକ୍ଷୟ ବିଷ୍ଣୁ ମାୟାବଳେ	।	ଚନ୍ଦ୍ରମା ଛାୟା ଯେହ୍ନେ ଜଳେ	॥
ଜଳ କମ୍ପନେ ସେ କମ୍ପଇ	।	ସେ ଯେହ୍ନେ ତାକୁ ନ ଲାଗଇ	॥
ଏ ଜୀବ ବିଷ୍ଣୁ ମାୟାବଳେ	।	ଆତ୍ମାରେ ନ ରହେ ନିଶ୍ଚଳେ	॥
ଯୋଗୀଏ ଯୋଗ ଧ୍ୟାନ ବଳେ	।	ଆତ୍ମାରେ ନରହେ ନିଶ୍ଚଳେ	॥
ଇନ୍ଦ୍ରିୟ ତାଙ୍କୁ ନ ଲାଗନ୍ତି	।	ଅନ୍ତରେ ନିଶ୍ଚଳେ ରହନ୍ତି	॥
ବିଷ୍ଣୁର ପାଦେ ସେହି ମତେ	।	ଯେବା ଚିନ୍ତନ୍ତି ଅବିରତେ	॥
ତାହାଙ୍କ ଦେହେ କ୍ଳେଶ ଯେତେ	।	ଦହିଯ୍ୟ ହୁଅନ୍ତି ସମସ୍ତେ	॥
ଏଣୁ କୃଷ୍ଣର ଗୁଣ କଥା	।	ଯେ ଶୁଣେ ଯେ ଅବା ବକତା	॥
ଅଶେଷ-କ୍ଳେଶ ତାଙ୍କ ଦେହେ	।	ଦହନ ହୋନ୍ତି ତୃଣ ପ୍ରାୟେ	॥
ସେ ହରି-ପାଦପଦ୍ମ-ଗନ୍ଧେ	।	ଚିତ୍ତ ଲୋଭିତ ମକରନ୍ଦେ	॥
ନିତ୍ୟେ ଚିନ୍ତନ୍ତି ଭୃଙ୍ଗ ପ୍ରାୟ	।	ତାଙ୍କୁ ନ ଲାଗେ ଯମ ଭୟ	॥
ବିଦୁର ଉବାଚ
ଭୋ ମୁନି ତୁମ୍ଭ ବାକ୍ୟେ ଆସି	।	ମୋ ମନ-ସଂଶୟ ବିନାଶି	॥
କ୍ଷୀଣ ସଂଶୟ ହୋଇ ଯେହ୍ନେ	।	ବିସ୍ତାରି ବସନ୍ତି କାରଣେ	॥
ଏ ସୃଷ୍ଟି ବିସ୍ତାର କାରଣେ	।	ଯେମନ୍ତେ ପ୍ରଜାପତି ଗଣେ	॥
ସଙ୍ଗ ସଙ୍ଗତେ ପ୍ରତି ସଙ୍ଗ	।	ମୋହନ ଅନନ୍ତରେ ବର୍ଗ	॥
ଏହାଙ୍କ ତହୁଁ ବଂଶ ଯେତେ	।	ଜନ୍ମିଲେ ବଂଶାନୁଚରିତେ	॥
ବିରାଟ ରୂପ ଦେହ ମଧ୍ୟେ	।	ଯେବା ବସନ୍ତି ଅଧ ଊର୍ଦ୍ଧ୍ୱେ	॥
ଚତୁର ଲୋକେ ଦେହ ସ୍ଥିତି	।	କେ କେତେ ଅନ୍ତରେ ଅଛନ୍ତି	॥
ଦେବ ମନୁଷ୍ୟ ପଶୁଗଣେ	।	ପକ୍ଷୀ ପତଙ୍ଗ ଭୂମି ତୃଣେ	॥
ସ୍ୱେଦ ଅଣ୍ଡଜ ଜରାୟୁଜ	।	ଉଦ୍ଭିଦ ଆଦି ବୃକ୍ଷରାଜ	॥
ଯେଣୁ ସେ ଯେବା ଆଦି ଭାର	।	ସୃଷ୍ଟି ପାଳନର ଅନ୍ତର	॥
ତେଣୁ ସେ ସର୍ବେ ଶ୍ରୀନିବାସ	।	ଯାର ମହିମା ଅବକାଶ	॥
ଯେ ବର୍ଣ୍ଣାଶ୍ରମଙ୍କ ବେଭାର	।	ଯେ ଜଳ ଅଣ୍ଡଜ ଆକାର	॥
ଋଷିଙ୍କ ଜନ୍ମ କର୍ମ ଯେତେ	।	ଦେବ ବୃକ୍ଷର ସଧ ମତେ	॥
ଯୋଗ ସାଧନେ କେତେ ସାଧି	।	କର୍ମ ବା କେତେକ ବିରୋଧି	॥
ନିଷ୍କାମ ବିଧି ଯେତେ ସାର	।	ଯେମନ୍ତେ ତତ୍ତ୍ୱର ବିଚାର	॥
ପାଷାଣ ପଥ ବନ ସମ	।	ଯେ ପ୍ରତି ଲୋମ ଅତି ଲୋମ	॥
ଜୀବର ଗତି ଯେତେ ମାର୍ଗେ	।	ସେ ପୁଣ ଗୁଣ କର୍ମ ଯୋଗେ	॥
ଧର୍ମାର୍ଥ-କାମ-ମୋକ୍ଷ ଆଦି	।	ଯେ ମାର୍ଗେ ଯେମନ୍ତେ ସମ୍ପାଦି	॥
ଯେବା ତ୍ରିଦଣ୍ଡ କରେ ଘେନି	।	ଯେ ବେଦ ବିଧି ଅନୁମାନୀ	॥
ଶ୍ରୀଧର ସେବା ନୀତି ବିଧି	।	ପିତୃଗଣଙ୍କ ସ୍ନାନ ଆଦି	॥
ଗ୍ରହ ନକ୍ଷତ୍ର ତାରାଗଣେ	।	ଯେ କାଳରୂପୀ ଅପ୍ରମାଣେ	॥
ଦାନ ତ୍ୟାଗର ଫଳ ଯେତେ	।	ଯେ ଅବା ଭଜେ କୃଷ୍ଣ ପ୍ରୀତେ	॥
ଗୃହବାସୀର ଯେତେ ଧର୍ମ	।	ଆପଦ କାଳେ ଯେବା କର୍ମ	॥
ଯେଣେ ଗୋବିନ୍ଦ ତୋଷ ହୋଇ	।	ଯେ ଧର୍ମ ଜନନୀ ବୋଲାଇ	॥
ସେ ହରି ପ୍ରସନ୍ନେ ଯେମନ୍ତେ	।	ଭୋ ମୁନି କହ ଦୟା ଚିତ୍ତେ	॥
ସେ ଭାବ ଗୁରୁ ଶିଷ୍ୟଗଣେ	।	ଯେମନ୍ତେ ଜୀବ ପରିତ୍ରାଣେ	॥
ଯେ ପୁତ୍ର ପିତା ତୋଷ ହୋଇ	।	ଅଧର୍ମମତେ ସାକ୍ଷୀ ଦେଇ	॥
ଆତ୍ମାର ତତ୍ତ୍ୱ ଅବା କେତେ	।	ସୃଷ୍ଟିରେ ସଞ୍ଚରନ୍ତି ଯେତେ	॥
ବିରାଟ ରୂପେ ଦେହେ ଥାନ୍ତି	।	ପୁଣି କେମନ୍ତେ ଲୀନ ହୋନ୍ତି	॥
ଆତ୍ମା ରକ୍ଷଣେ ଅବା ଦେହୀ	।	ବିଶ୍ୱ ରୂପେ କି ପ୍ରକାଶଇ	॥
ଯେ ଗୁରୁ-ଶିଷ୍ୟର ସମ୍ବାଦ	।	ଜ୍ଞାନ ସାଧନ୍ତି ମୋକ୍ଷ ସାଧ୍ୟ	॥
ଏ ଆଦି କରମ ଗୋଚର	।	ପଣ୍ତିତ ଜନଙ୍କ ବେଭାର	॥
କେମନ୍ତେ ପୁରୁଷଙ୍କ ଦେହେ	।	ଭକ୍ତି ବୈରାଗ୍ୟ ଜାତ ହୁଏ	॥
ଏ ଯେତେ ପୁରୁଷ ମୁରାରୀ	।	ହରି ମହିମା ଇଚ୍ଛା କରି	॥
ଜଗତେ ଦେଖ ଯଜ୍ଞ ଯେତେ	।	ତପ ସମାଧି ନଦୀ ଅର୍ଥେ	॥
ଜୀବକୁ ଯେତେ ଦୟା ବହେ	।	ହରିଙ୍କୁ ଦେଖେ ସର୍ବ ଦେହେ	॥
ସେ ପୁଣ୍ୟ କଲା ଯେତେ ସମ	।	ହୁଅନ୍ତି ତେଜି ନିଜ କର୍ମ	॥
ଏମନ୍ତେ ପୁରାଣ-ସଙ୍କଳ୍ପେ	।	ବିଦୁର ମୈତ୍ରେୟ ସମୀପେ	॥
ଆନନ୍ଦେ ଯେତେ ପଚାରିଲା	।	ସୃଷ୍ଟି ସମ୍ପାଦେ ଯେତେ ଲୀଳା	॥
ଶୁଣି ହରଷେ ମୁନିବର	।	ବୋଲନ୍ତି ଶୁଣ ହେ ବିଦୁର	॥
ଶ୍ରୀ ଶୁକ ଉବାଚ
ଏ ଭାଗବତ ପ୍ରଶ୍ନ ବାଣୀ	।	କର୍ଣ୍ଣେ ଶୁଣନ୍ତି ଯେତେ ପ୍ରାଣୀ	॥
ଯେ ଅବା ବଦନେ ଉଚ୍ଚାରି	।	ବିଷ୍ଣୁ ମାୟାରୁ ଯାନ୍ତି ତରି	॥
ତୃତୀୟ ସ୍କନ୍ଧେ ଭାଗବତ	।	କହିଲେ ବିପ୍ର ଜଗନ୍ନାଥ	॥

ଇତି ଶ୍ରୀମଦ୍ଭାଗବତେ ମହାପୁରାଣେ ପାରମହଂସ୍ୟାଂ ସହିତାୟାଂ

ବୈୟାସିକ୍ୟାଂ ତୃତୀୟ ସ୍କନ୍ଧେ ମୈତ୍ରେୟ ବିଦୁର ସମ୍ୱାଦେ

ନାମ ସପ୍ତମୋଽଧ୍ୟାୟଃ ।

•••

ଶ୍ରୀମଦ୍‌ ଭାଗବତ ତୃତୀୟ ସ୍କନ୍ଧ

ଅଷ୍ଟମ ଅଧ୍ୟାୟ

ବିଦୁର ପ୍ରଶ୍ନ ଶୁଣି କର୍ଣ୍ଣେ	।	ଆନନ୍ଦେ ମଇତ୍ରେୟ ମନେ	॥
ବିଷ୍ଣୁ-ଚରଣେ ଚିତ୍ତଧ୍ୟାୟି	।	କହନ୍ତି ବିଦୁରଙ୍କୁ ଚାହିଁ	॥
ମୈତ୍ରେୟ ଉବାଚ
ଶୁଣ ବିଦୁର ଶୁଦ୍ଧଚେତା	।	ସୁପୁଣ୍ୟ ପ୍ରସନ୍ନ ଯେ କଥା	॥
ଯାହାର ଜନ୍ମ ପୂର୍ବ ଅଂଶେ	।	ଯେମନ୍ତେ ଆତ୍ମା ଯେ ପ୍ରକାଶେ	॥
ଯାର ମହିମା ଶୁଣି କର୍ଣ୍ଣେ	।	ସେବା କରନ୍ତି ଭକ୍ତଜନେ	॥
ଲୋକ ପାଳକ ଦୟାନିଧି	।	ସର୍ବ ସମ୍ପଦ ଗୁଣ ସିଦ୍ଧି	॥
ଭକ୍ତଜନଙ୍କ ଶିରୋମଣି	।	ଯାର ମହିମା ଜନେ ଶୁଣି	॥
ଇହ ସଂସାରେ କୃଷ୍ଣ ଲୀଳା	।	ବିଶ୍ୱ ମଙ୍ଗଳ କୀର୍ତ୍ତି ମାଳା	॥
ନିରତେ ସନ୍ଥ ମୁଖ ଶୁଣି	।	ତୋତେ ନ ଭଜେ ଚିତ୍ତେ ପୁଣି	॥
ତାର ମହିମା ତୋ ସମୀପେ	।	କହିବି ଭକ୍ତଜନ ମୁଖେ	॥
ସୁଖ ସମୁଦ୍ରେ ଭାସିଯାଏ	।	ନିରତେ ଯାର ମନ ଧ୍ୟାୟେ	॥
ତାହାଙ୍କ ନିସ୍ତାରଣ ଅର୍ଥେ	।	ଶୁଣି କହିବା ତୋ ଅଗ୍ରତେ	॥
ଯେ ଭାଗବତ ରସସାର	।	ଋଷିଙ୍କୁ ଦେଲେ ଚକ୍ରଧର	॥
ଶୁଣ ବିଦୁର ସାବଧାନେ	।	ବ୍ରହ୍ମାର ପୁତ୍ର ଏକ ଦିନେ	॥
ସନକ ଆଦି ଚତୁର୍ଭ୍ରାତେ	।	ମିଳିଲେ ଅନନ୍ତ ଅଗ୍ରତେ	॥
ରତ୍ନ ଆସନେ ଭୂମିଗତେ	।	ବସେ ଅନନ୍ତ ଶୁଦ୍ଧ ଚିତ୍ତେ	॥
ଆଦି ଅନନ୍ତ ରୂପ ସାର	।	ବୈକୁଣ୍ଠ-ମହିମା ଯାହାର	॥
ତାଙ୍କ ସମୀପେ ଚତୁର୍ଭ୍ରାତେ	।	ମିଳିଲେ ଜ୍ଞାନ-ପ୍ରଶ୍ନ ଅର୍ଥେ	॥
ପରମ ତତ୍ତ୍ୱ କରି ଦୀକ୍ଷା	।	ଏକୁ ଅନେକ କଲେ ପୁଚ୍ଛା	॥
ସ୍ୱଭାବେ ସ୍ଥିତି ଯା ଶରୀର	।	ଦେବ ମାନବେ ଅଗୋଚର	॥
ସର୍ବେ କହନ୍ତି ବହୁ ଜ୍ଞାନ	।	ଶ୍ରୀ ବାସୁଦେବ ଯାର ନାମ	॥
ବିବୁଧ ଜନଙ୍କ ଆନନ୍ଦ	।	ସୁଖେ ନିଶ୍ଚଳ ଯାର ପଦ	॥
ନିର୍ମଳ ଭାଗବତ ନୀରେ	।	ଧୌତ କରନ୍ତି ଯାର ଶିରେ	॥
ସେବନ୍ତି ସୁନ୍ଦର କାମିନୀ	।	ବିବିଧ ଉପହାର ଘେନି	॥
ସେବନ୍ତି ଯାର ପାଦ ନିତ୍ୟେ	।	ଉତ୍ତମ ଭାବ ପ୍ରାପ୍ତି ଅର୍ଥେ	॥
ସୁସ୍ୱରେ ଗୀତ ନାଦଧ୍ୱନି	।	ସ୍ୱଭାବେ ଅନୁରାଗ ଘେନି	॥
ଶରଣ ପଶେ ଦୃଢ଼ ଚିତ୍ତେ	।	ସେବା କରନ୍ତି ପାଦଗତେ	॥
ଜାଣନ୍ତି ଲୀଳା-ତତ୍ତ୍ୱଜ୍ଞାନେ	।	ନିଶ୍ଚଳ ମନେ ଚିନ୍ତି ଧ୍ୟାନେ	॥
ସେ ଦେବ ସହସ୍ର ଶିରସ	।	କିରୀଟ ମଣିମୟ ତ୍ରାସ	॥
ଫଣୀ ସହସ୍ର ଶୋଭା କରେ	।	ଆଦିତ୍ୟ ଯେସନେ ଅମ୍ବରେ	॥
ତାର ଚରଣ ନିଜ ଶିରେ	।	ଶଙ୍କର ଧରି ନିଜ କରେ	॥
ପୁଚ୍ଛିଲେ ତତ୍ତ୍ୱସାର ନାମ	।	ତା ଶୁଣି ନିସ୍ତରିବେ ଜନ	॥
ନିବୃତ୍ତ ମାର୍ଗେ ଦେଇ ଚିତ୍ତ	।	ଆନନ୍ଦେ କହିଲେ ଯେମନ୍ତ	॥
ସନକ ଚିତ୍ତେ ଅନୁରାଗେ	।	କହିଲେ ତାହା ଅନୁମାର୍ଗେ	॥
ସେ ସାଂଖ୍ୟ ଅନୁଯୋଗ ଧ୍ୟାୟେ	।	ପରମହଂସ-ଦୀକ୍ଷା ବହେ	॥
ସେ ପୁଣି ଦୟା-ଶୁଦ୍ଧ ଚିତ୍ତେ	।	ସଂସାର ନିସ୍ତାରଣ ଅର୍ଥେ	॥
କୃଷ୍ଣ-ମହିମା ପରିମାଣି	।	ନିର୍ମଳ-ଭାଗବତ-ବାଣୀ	॥
ବିଷ୍ଣୁର ଗତି ଅନୁରାଗେ	।	କହିଲେ ମୋର ଗୁରୁ ଆଗେ	॥
ସେ ପରାଶର ମହାମୁନି	।	ଆନନ୍ଦେ ହରି ଭାବ ଘେନି	॥
କହିଲେ ବୃହସ୍ପତି ଆଗେ	।	ଦେବ ସମୂହ ପ୍ରୀତିଭାବେ	॥
ସେ ବୃହସ୍ପତି ଜ୍ଞାନ ବାଣୀ	।	ପୌଲସ୍ତ୍ୟ ମୁନି ଆଗେ ଭଣି	॥
ବ୍ରହ୍ମା କୁପିତ ବାଣୀ ଏବେ	।	ଶୁଣ କହିବା ତୋତେ ଭାବେ	॥
ତୁ ଶୁଦ୍ଧ ଚିତ୍ତେ ବତ୍ସ ଶୁଣ	।	ଏ ଆଦି ପରମ କାରଣ	॥
ଯେ ବିଶ୍ୱ ସୃଷ୍ଟି ପୂର୍ବେ ଥିଲା	।	ପ୍ରଳୟ-ଜଳେ ନାଶ ଗଲା	॥
ତାର ସମ୍ମୁଖେ ଭଗବାନ	।	ନିଦ୍ରାରେ ମୁଦ୍ରିତ ନୟନ	॥
ପ୍ରଳୟ-ଜଳଧିର ମଧ୍ୟେ	।	ଅନନ୍ତ-ଶୟନ ଆନନ୍ଦେ	॥
ଶୋଇଲେ ଏକ ରୂପ ହୋଇ	।	ସଙ୍ଗେ ସଙ୍ଗତି କେହି ନାହିଁ	॥
ନିଶ୍ଚେଷ୍ଟ-ଆତ୍ମା ସୁଖେ ରତ	।	ଭୂଜେ ନିବେଶି ପଞ୍ଚଭୂତ	॥
ଆତ୍ମା ପ୍ରାପତ ସୂକ୍ଷ୍ମ ଅର୍ଥେ	।	କାଳାତ୍ମା ମୁକ୍ତିର ଆୟତ୍ତେ	॥
ସେ କାୟା ପଦ୍ମ ଜଳେ ପଶି	।	ଯେହ୍ନେ କନ୍ଦରେ ଅଗ୍ନିରାଶି	॥
ବିଶ୍ୱ-ରଜନୀ ପ୍ରକାଶିଲା	।	ପରମ ଆତ୍ମାରେ ମିଶିଲା	॥
ଜଳେ ଶୟନ ଭଗବାନ	।	ସେ ଆତ୍ମା ଶକ୍ତିର ଅଧୀନ	॥
ତାର ଆୟତ୍ତ କାଳବଳେ	।	ଯେ କର୍ମ ଶକ୍ତିର ନିଶ୍ଚଳେ	॥
ସେ ପୁଣି କର୍ମେ ତତ୍ତ୍ୱ ହୋଇ	।	ସର୍ବ ଜୀବଙ୍କ ଦେହ ଚାହିଁ	॥
ତାହାଙ୍କ ଅବତାର ଅର୍ଥେ	।	ସୂକ୍ଷ୍ମ ଇନ୍ଦ୍ରିୟ ଦୃଢ଼ ଚିତ୍ତେ	॥
ଉନିଦ୍ର ସୃଷ୍ଟିର କାରଣେ	।	ସମେ ପ୍ରବେଶ ରଜୋଗୁଣେ	॥
ସେ କାଳବଳର ବିଶ୍ୱାସେ	।	ମିଳିଲେ ବିଷ୍ଣୁ-ନାଭି ଦେଶେ	॥
ସେ ମଧ୍ୟନାଭି ପଦ୍ମକୋଷ	।	ତକ୍ଷଣେ ହୋଇଲା ପ୍ରକାଶ	॥
କର୍ମେ ବାଧିଲେ କାଳବଳେ	।	ରୂପେ ବିରାଜେ କୁତୁହଳେ	॥
ଉଦୟ ରବି ତେଜ ଜିଣି	।	ଜଳେ ପ୍ରକାଶ ଆତ୍ମା ଘେନି	॥
ଲୋକ ପ୍ରଦ୍ୟୁମ୍ନ ନାରାୟଣ	।	ସ୍ୱୟଂ ପ୍ରବେଶ ରଜୋଗୁଣ	॥
ସେ କାଳ ଗୁଣେ ସେ ପ୍ରବେଶ	।	ସହସ୍ର ରବି ଜିଣି ତ୍ରାସ	॥
ସେ ପଦ୍ମ କର୍ଣ୍ଣିକାର ମଧ୍ୟେ	।	ବେଦ ପ୍ରକାଶେ ପଦେ ପଦେ	॥
ବିଧାତା ନାମ ସେ ବୋଲାଇ	।	ତାର ଶରୀର କର୍ମମୟୀ	॥
ସ୍ୱୟମ୍ଭୁ ନାମ ତା ସ୍ୱଭାବେ	।	ଉଦୟ ନିଜ କର୍ମ ଭାବେ	॥
ସେ ପଦ୍ମ ମଧ୍ୟେ ବ୍ରହ୍ମାରହେ	।	ବସି ସକଳ ଦିଗ ଚାହେଁ	॥
ନ ଦେଖି ଜୀବଙ୍କ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ	।	ତକ୍ଷଣେ ଚାହିଁଲା ଆକାଶ	॥
ହୋଇଲା ତାର ଚାରି ମୁଖ	।	କେବେହେଁ ନ ଲଭଇ ସୁଖ	॥
ପୁଣି ଦେଖଇ ତେଜ ରାଶି	।	ଉତ୍କଣ୍ଠା ଉଲ୍ଲୋକ ପ୍ରକାଶି	॥
ଆତ୍ମା ନ ଜାଣେ ତାହା ଚାହିଁ	।	ଏମନ୍ତ ପଦ ମଧ୍ୟେ ରହି	॥
କାହୁଁ ଅଇଲି କେଉଁ ଦେଶେ	।	ନ ଜାଣି ଆତ୍ମାର ବିଶ୍ୱାସେ	॥
ଏ ପଦ୍ମ କାହୁଁ ଉପୁଜିଲା	।	କିବା ଏ ଜଳ ମଧ୍ୟେ ଥିଲା	॥
ଅନ୍ନ ନ ଥିଲେ ଜଳ କାହିଁ	।	ଏମନ୍ତ ମନେ ବିଚାରଇ	॥
କିବା ଏ ପଦ୍ମ ମୂଳେ ଅଛି	।	ଏମନ୍ତ ମନେ ତାର ବାଛି	॥
ପୁଣି ଚାହିଁଲା ଆତ୍ମା ଦୁଃଖେ	।	ନିଜ ଆସନ ଅଧୋମୁଖେ	॥
ତଳେ ଦେଖିଲା ପଦ୍ମ ନାଳ	।	ତା ମଧ୍ୟେ ଅନ୍ଧକାର ବିଳ	॥
ବିଚାରେ ଏହି ମାର୍ଗେ ଯିବି	।	କାହୁଁ ଅଇଲା ତା ଦେଖିବି	॥
ଏମନ୍ତେ ବିଚାରି ସଂଶୟେ	।	ବିଳେ ପଶିଲା ମହାଭୟେ	॥
ସେ ନାଳମାର୍ଗେ ନାଭି ପଥେ	।	ପଶିଲା ବିଷ୍ଣୁ-ଗର୍ଭ ଗତେ	॥
ଅନେକ କାଳ ଗର୍ଭେ ଭ୍ରମି	।	ଫୁଟି ହୋଇଲା ପଥଶ୍ରମି	॥
ସେ କାଳ ଜନ୍ତୁଙ୍କର ପ୍ରାଣ	।	ବଳେ ହରଇ ଅନୁକ୍ଷଣ	॥
ସେ କାଳ ବଳର କର୍ଷଣେ	।	ବାହାର ହୋଇ ତତକ୍ଷଣେ	॥
ମନେ କଳ୍ପି ସେ ନ ପାରିଲେ	।	ନିଜ ଆସନେ ବିଜେ କଲେ	॥
ସ୍ଥିର-ନିଃଶ୍ୱାସ ଦୃଢ଼େ ଧରି	।	ମନ-ପବନ ହୃଦେ ଭରି	॥
ନିବୃତ୍ତ ଚିତ୍ତେ ପ୍ରଜାପତି	।	ଯୋଗ ଅଭ୍ୟାସ କଲା ମତି	॥
ସେ ପୁଣି ଅତି କାଳ ବଳେ	।	ବିଶ୍ୱ ସଂଯୋଗ ବୋଧ କାଳେ	॥
ତାର ହୃଦୟ ବିଷ୍ଣୁ ଭାବେ	।	ପ୍ରକାଶେ ସୃଷ୍ଟି ଅର୍ଥଲାଭେ	॥
ପୂର୍ବେ ଯେମନ୍ତେ ମହାଜଳେ	।	ଦେଖିଛି ନୟନେ ନିଶ୍ଚଳେ	॥
ମୃଣାଳ ଦେହ ଗୌର କାନ୍ତି	।	ଅନନ୍ତ-ଶୟନ ଶ୍ରୀପତି	॥
ଏକା ଅଛନ୍ତି ନାହିଁ କେହି	।	ଦେଖି ନିଶ୍ଚଳେ ନେତ୍ରେ ରହି	॥
ଫଣା ସହସ୍ର ଊର୍ଦ୍ଧ୍ୱେ ଜ୍ୟୋତି	।	ରତ୍ନ ମୁକୁଟ ଝଟକନ୍ତି	॥
ଯୁଗାନ୍ତ-ଜଳ-ଅନ୍ଧକାର	।	ସେ ରତ୍ନ ଜ୍ୟୋତି କଲା ଦୂର	॥
ମହାପୁରୁଷ ବୃକ୍ଷ ରୂପେ	।	ସ୍ୱୟଂ ପ୍ରକାଶ ମହା କଳ୍ପେ	॥
ପ୍ରକାଶେ ଆତ୍ମାର ବିଚାର	।	ତୈଲୋକ୍ୟ ପ୍ରକାଶ ଶରୀର	॥
ଦିବ୍ୟ ବିଚିତ୍ର ଆଭରଣେ	।	ପ୍ରକାଶ ବସ୍ତ୍ର ଆଚ୍ଛାଦନେ	॥
ସର୍ବ ସୁନ୍ଦରଙ୍କ ସମୂହ	।	ଯେଣେ ପ୍ରକାଶେ ବିଶ୍ୱ ଦେହ	॥
ମିଳି ସକଳ ମହାଜନେ	।	ମଙ୍ଗଳ ଗୀତନାଦ ସ୍ୱନେ	॥
ସେ ନାମ ଯେ କରନ୍ତି ଧ୍ୟାୟେ	।	ତାହାଙ୍କୁ କାମଧେନୁ ପ୍ରାୟେ	॥
ଦୟାସାଗର ଭଗବାନ	।	ବ୍ରହ୍ମାଙ୍କୁ ଦେଲେ ଦରଶନ	॥
ଅଙ୍ଗୁଳି ଅଗ୍ରେ ନଖପନ୍ତି	।	ଶଶାଙ୍କ ପ୍ରାୟେ ବିରାଜନ୍ତି	॥
ସ୍ଫୁରିତ ଦିଶେ ହାସ୍ୟ ମୁଖ	।	ଦେଖନ୍ତେ ହରେ ପ୍ରାଣୀଦୁଃଖ	॥
କର୍ଣ୍ଣେ କୁଣ୍ତଳ ବେନି ଶୋହେ	।	ବଦନ ଚନ୍ଦ୍ର ସରି ନୁହେଁ	॥
ଶଶୀ ଅରୁଣ ଓଷ୍ଠ ବେନି	।	ବିରାଜେ ଦନ୍ତ ପନ୍ତି ଘେନି	॥
କଦମ୍ବ ପୁଷ୍ପ ତେଜ ପ୍ରାୟେ	।	ପୀତ ବସନେ କଟି ଶୋହେ	॥
ରତ୍ନମେଖଳା ତେଜ ଦମ୍ଭେ	।	ସୁନ୍ଦର ପ୍ରକାଶେ ନିତମ୍ବେ	॥
ଅମୂଲ୍ୟ ଧଣ୍ଡା ହାର ମାଳ	।	ଲମ୍ବେ ଶ୍ରୀବତ୍ସ ବକ୍ଷ ସ୍ଥଳ	॥
ସୁନ୍ଦର ଅଳକା କପୋଳ	।	ହାର କେୟୁର ରତ୍ନମାଳେ	॥
ଭୁଜ ସହଜେ ଜାନୁ ଯାଏ	।	ଲମ୍ବେ ଶ୍ରୀବଟ ରୁହ ପ୍ରାୟେ	॥
କେ ଅବା ଲୋଚନେ ଦେଖିବ	।	ଅଦୃଶ୍ୟ ମୂଳ ତା ସ୍ୱଭାବ	॥
ସର୍ବ-ଭୁବନ ତାର ଦେହେ	।	ବିରାଜେ ପୁଷ୍ପକଣା ପ୍ରାୟେ	॥
ମନ୍ଦରଗିରି ଯେହ୍ନେ ଜଳେ	।	କ୍ଷୀରୋଦ-ମନ୍ଥନର କାଳେ	॥
ସହସ୍ର ଶୃଙ୍ଗ ତାର ସାଜେ	।	ସୁରତ୍ନ କିରୀଟ ବିରାଜେ	॥
ପବନ ଗଗନ ସମୂହେ	।	ବିଧାତା ଦେଖି ବତ୍ସ ଦେହେ	॥
କଣ୍ଠେ କୌସ୍ତୁଭ ମଣି ଶୋହେ	।	ରତ୍ନ ପ୍ରବାହେ ମନ ମୋହେ	॥
ଦେହେ ଭୂଷିତ ବନମାଳ	।	ଲମ୍ୱେ ସୁନ୍ଦର ବକ୍ଷସ୍ଥଳ	॥
ଗନ୍ଧେ ଆବୃତ୍ତ ଭୃଙ୍ଗପନ୍ତି	।	ସୂର୍ଯ୍ୟ ଶଶାଙ୍କ ଅଗ୍ନି ଜ୍ୟୋତି	॥
ଦେବାକୁ ନାହିଁଟି ଉପମା	।	କହିନୁହଇ ଗୁଣସୀମା	॥
ସେ ବୃକ୍ଷ ଦେଖି ଜଳ ମଧ୍ୟେ	।	ଅଭୁତ ଶରୀର ବିରାଜେ	॥
ଲୋକ ବିସ୍ମିତ ଦେହ ଦେଖି	।	ବିଧାତା ଆସନ ଉପେକ୍ଷି	॥
କର ଯୁଗଳ ଦେଇ ମୁଣ୍ତେ	।	ସ୍ତୁତି କରଇ ତାଙ୍କୁ ତୁଣ୍ତେ	॥
ସେ ହରି-ଚରଣେ ବିଶ୍ୱାସେ	।	ଭଣିଲେ ଜଗନ୍ନାଥ ଦାସେ	॥

ଇତି ଶ୍ରୀମଦ୍ଭାଗବତେ ମହାପୁରାଣେ ପାରମହଂସ୍ୟାଂ ସଂହିତାୟାଂ

ବୈୟାସିକ୍ୟାଂ ତୃତୀୟ ସ୍କନ୍ଧେ ବିଷ୍ଣୁ ନାଭିପଦ୍ମ ବ୍ରହ୍ମା ଜନ୍ମେ

ନାମ ଅଷ୍ଟମୋଽଧ୍ୟାୟଃ ।

•••

ନବମ ଅଧ୍ୟାୟ

ବ୍ରହ୍ମା ଉବାଚ
ଭୋ ନାଥ ତୋର ଗତି ମୁହିଁ	।	ଜାଣିଲି ତୋର ଭାବ ବହି	॥
ଏ ଜୀବ ତୋର ମାୟା ଗତି	।	କାହୁଁ ଜାଣିବେ ତୋ ଭକତି	॥
ଦୃଶ୍ୟ ଅଦୃଶ୍ୟ ତୋର ଭାବ	।	ଏ ଘେନି ତୋତେ କେ ଜାଣିବ	॥
ତୋର ଉଦରେ ମୋର ବାସ	।	ନିତ୍ୟ ନିରଞ୍ଜନ ପ୍ରକାଶ	॥
ମାୟାର ଗୃହେ ବନମାଳୀ	।	ତୁ ନାଥ ମାୟା ସଙ୍ଗେ ମିଳି	॥
ତୁମ୍ଭ ବିଶ୍ୱାସେ ନାରାୟଣ	।	ମିଥ୍ୟା ଯେ ସତ୍ୟର କାରଣ	॥
ତୋ ନାଭିପଦ୍ମୁ ମୋର ଜାତ	।	ସ୍ୱଭାବେ ଅବିକାର ତତ୍ତ୍ୱ	॥
ତୋ ରୂପ ଦେଖିଲି ଲୋଚନେ	।	ଏ ଭାଗ୍ୟ ଲାଭ ନାହିଁ ଭିନ୍ନେ	॥
ଆନନ୍ଦ ଗତିରୁ ବିକାର	।	ଅବଧି ବୀର୍ଯ୍ୟରୂପ ତୋର	॥
ତୁ ବିଶ୍ୱ ସୃଷ୍ଟି-ମୂଳ ଏକ	।	ତୋ ତହୁଁ ପ୍ରକାଶ ଅନେକ	॥
ଭୂତ ଇନ୍ଦ୍ରିୟ ଆତ୍ମା ତୁହି	।	ତୋ ପାଦେ ଆଶ୍ରେ କଲି ମୁହିଁ	॥
ତୁ ଯେ ସଂସାର ଆଦିମୂଳ	।	ତୋ ନାମ ଭୁବନ ମଙ୍ଗଳ	॥
ଧାରଣା ଧ୍ୟାନେ ମନ ଦେଇ	।	ପ୍ରାଣୀ ତରନ୍ତି ଯାହା ଧ୍ୟାୟି	॥
ତୋ ଅନୁଭବେ ଭାଗବତ	।	ତୁ ନାଥ ଶ୍ରୀମନ୍ତ ଅନନ୍ତ	॥
ଶ୍ରୀ ବାସୁଦେବ ନମସ୍ତୁତେ	।	ମନ ବଚନ ଧ୍ୟାନ ମତେ	॥
ଯେ ତୋତେ ଅନାଦର କରେ	।	ନରକ ମଧ୍ୟେ ସେ ସଞ୍ଚରେ	॥
ଅନିତ୍ୟ ସଙ୍ଗେ ତାର ବାସ	।	ଯେ ଭାବେ ହୁଅନ୍ତି ନିରାଶ	॥
ତୋ ପାଦ ପଦ୍ମ-ଗନ୍ଧ ସାର	।	ଆଘ୍ରାଣ କରେ ନାସା ଦ୍ୱାର	॥
ଶ୍ରୁତି ଯୁଗଳେ ନାମ ଶୁଣେ	।	ଯେ ଅବା ଜିହ୍ୱା ଅଗ୍ରେ ଗୁଣେ	॥
ପରମ ଭକ୍ତି ଯୋଗବଳେ	।	ଯେ ପ୍ରାଣୀ ନରହେ ନିଶ୍ଚଳେ	॥
ଏ ସର୍ବ ଭୟ ଯହିଁ ନାଶେ	।	ସେ ସଙ୍ଗେ ସଙ୍ଗେ ଯେହୁ ମିଶେ	॥
ତା ପୁଣି ଇନ୍ଦ୍ରିୟ-ଲାଳସେ	।	କ୍ଷଣକେ ସୁଖ ନାହିଁ ଲେଶେ	॥
ଯତ୍ନ କରନ୍ତି ଅବିରତେ	।	ଯେ ମାତ୍ର ତରିବେ ଯେମନ୍ତେ	॥
କ୍ଷୁଧା ପିପାସା ଶ୍ରମେ ବସି	।	ଆତ୍ମ ବନ୍ଧନ ରୂପେ କ୍ଲେଶୀ	॥
ହତ ନିଦାଘ ବାତ ବୃଷ୍ଟି	।	ଏଣୁ ଭ୍ରମନ୍ତି ପ୍ରାଣୀ ଫୁଟି	॥
ଦୁର୍ବାର କାଳାନଳ ଦେହେ	।	କେବେହେଁ ତୋ ପାଦେ ନରହେ	॥
ଏ ଦୁଃଖ ଦେଖି ମୋର ମନ	।	ମନେ କଳ୍ପଇ ଦିନୁ ଦିନ	॥
ଇନ୍ଦ୍ରିୟ ଅର୍ଥେ ନିତ୍ୟେ ଜଡ଼େ	।	ଘୋର ସଙ୍କଟ ଅନ୍ଧେ ପଡ଼େ	॥
ଯାବତ ସଂସାର ନ ତୁଟେ	।	ସଂସାରେ ପୁଣି ପ୍ରାଣୀ ଫୁଟେ	॥
ଏ ବେନି ଲୋକ ସୁଖ ଅର୍ଥେ	।	ପୁଣି ଭ୍ରମନ୍ତି ସୃଷ୍ଟି ପଥେ	॥
ଦୁଃଖ-ସମୁଦ୍ରେ ପୁଣି ମିଶେ	।	ଯତନ କରେ ସୁଖ ଲେଶେ	॥
ଭୂତ ଭବିଷ୍ୟ ଆତ୍ମା କରି	।	ସର୍ବ ବିଷୟ ଚିତ୍ତେ ଧରି	॥
ରାତ୍ରେ ନିଦ୍ରିତ ହୋଇ ଯେହ୍ନେ	।	ସ୍ୱପ୍ନେ କଳ୍ପିତ ମାୟା ଭ୍ରମେ	॥
ଭ୍ରମଇ ମୁନିଙ୍କର ମନ	।	ତୋ ମାୟା ବଳେ ଭଗବାନ	॥
ଏଣୁ ତୋ ସଙ୍ଗେ ଯେ ବିମୁଖ	।	ଇହ ସଂସାରେ ପାଏ ଦୁଃଖ	॥
ତୁ ଭାବ ଯୋଗେ ସମ୍ଭବିତ	।	ହୃଦୟ ପଦ୍ମରେ ଉଦିତ	॥
ସର୍ବ ଜୀବନେ ତୋ ବିହାର	।	ତୁ ପୁଣି ତୋତେ ଅଗୋଚର	॥
ଯେ ଯେତେ ଭାବେ ତୋତେ ଭାବେ	।	ତୋ ଅନୁଗ୍ରହେ ସୁଖ ଲଭେ	॥
ନାନା ରୂପରେ ଉପହାର	।	ତୋ ଆରାଧନେ ଯେ ବିଚାର	॥
ତୁ ପୁଣି ବେଗେ ବଶ ହେଉ	।	ଯେଣୁ ତ୍ରିଦଶ ହୃଦେ ରହୁ	॥
ତୋତେ ଯେ ଶୁଦ୍ଧଭାବେ ଚିନ୍ତି	।	ନିଶ୍ଚିନ୍ତେ ତ୍ରିଦଶେ ବସନ୍ତି	॥
ତୁ ପୁଣି ସର୍ବ ଜନ୍ତୁ ଦେହେ	।	ପ୍ରକାଶ ଆଦିତ୍ୟର ପ୍ରାୟେ	॥
ଏକୁ ଅନେକ ତୋ ପ୍ରକାଶ	।	ପ୍ରସନ୍ନେ ଯେସନେ ଆକାଶ	॥
ସର୍ବ ହୃଦରେ ଅନ୍ତରାତ୍ମା	।	କେ ଲେଖିପାରେ ତୋ ମହିମା	॥
ପ୍ରାଣୀଙ୍କ ମନ-କର୍ମ ବଳେ	।	ଦଣ୍ତେ ହେଁ ନ ରହ ନିଶ୍ଚଳେ	॥
ଆରାଧି ନାନା ବ୍ରତ ତପେ	।	ସର୍ବ ଶକ୍ତି ଯେ ଦେଇ ତୋତେ	॥
ତୋର ସ୍ୱରୂପ ଚିତ୍ତେ ଚିନ୍ତି	।	ଏ ମୋହ ଭବୁ ତରିଯାନ୍ତି	॥
ଏମନ୍ତ ମହିମା ତୋହର	।	ଭୋ ଦେବ ତୋତେ ନମସ୍କାର	॥
ବିଶ୍ୱ ଉତ୍ପତ୍ତି-ସ୍ଥିତି-ନାଶେ	।	ତୋ ଲୀଳା ସ୍ୱରୂପେ ପ୍ରକାଶେ	॥
ତୋ ଅବତାର ପୁଣି ବର୍ମେ	।	ନାମ ଉଚ୍ଚାରେ ଯେବା ଧର୍ମେ	॥
ନିରତେ ଗୁଣେ ଯେବେ ମୁଖେ	।	ତେବେ ତରନ୍ତି ମହାସୁଖେ	॥
ଅନେକ ଯୋନି ନ ଭ୍ରମନ୍ତି	।	ନିର୍ଭୟେ ବେଗେ ସେ ତରନ୍ତି	॥
ଅମୃତ ଲାଭେ ଅପ୍ରମାଦେ	।	ସୁଖେ ତରନ୍ତି ତୋହ ପାଦେ	॥
ଏମନ୍ତ ପ୍ରଭୁ ପାଦଜଳେ	।	ଶରଣ ପଶିବ ନିଶ୍ଚଳେ	॥
ତୁ ନାଥ ପରମ ମଙ୍ଗଳ	।	ତୋ ଆଭା ଆତ୍ମା ଅନ୍ତରାଳ	॥
ଭୁବନ ଦ୍ରୁମେ ତୋ ମହିମା	।	କେ ଜାଣିପାରେ ଅନ୍ତ ସୀମା	॥
ମରୀଚି ମନୁ ଆଦି ଯେତେ	।	ଏ ସର୍ବଶାଖା ଅପ୍ରମିତେ	॥
ଏମନ୍ତ ବୃକ୍ଷରୂପ ତୋର	।	ତୋ ପାଦେ ମୋର ନମସ୍କାର	॥
ଏ ଜୀବ ଲୋକ ଅବିରତ	।	ବିକର୍ମ-ମାର୍ଗ ସୁଯନ୍ତ୍ରିତ	॥
ଭାବଇ ଅକୁଶଳ କର୍ମ	।	ନିତ୍ୟ କଳ୍ପଇ ନିଜ ଧର୍ମ	॥
ପ୍ରଥମେ ନାନା ଫଳ ଲାଭେ	।	ତୋହର ଭଜନ ପ୍ରସ୍ତାବେ	॥
ତୋହର ଜୀବ ଆତ୍ମା ଯହିଁ	।	ତକ୍ଷଣେ ଛେଦୁ ଭାବଗ୍ରାହୀ	॥
ଏମନ୍ତେ ପ୍ରଭୁ ପାଦଗତେ	।	ମୋ ନମସ୍କାର ଅବିରତେ	॥
ଭୋ ନାଥ ଜୀବନ ମୋହର	।	ବେନି ପରାର୍ଦ୍ଧ ଅଧିକାର	॥
ସକଳ ଲୋକେ ମନ ସ୍ଥିତି	।	ସପ୍ତ ମଣ୍ତଳେ ତୋ ବିଭୁତି	॥
ଅନେକ ପାପେ ଅଧିକାରୀ	।	ତୋ ମାୟାବଳେ ରୂପ ଧରି	॥
ତୁ ଅଧିଯଜ୍ଞ ଦାମୋଦର	।	ତୋ ପାଦେ ମୋର ନମସ୍କାର	॥
ପଶୁ ମାନଙ୍କର ଦେହେ	।	ଜୀବନ ରୂପେ ଯେବେ ରହେ	॥
ଇଚ୍ଛାରେ ଲଭେ ନାନା କର୍ମ	।	ଏଣୁ ତୁ ପୁରୁଷ ଉତ୍ତମ	॥
ଯେ ପଞ୍ଚଭୂତ ନିଦ୍ରାକୃତି	।	ନିଦ୍ରା ଜାଗ୍ରତ ସ୍ୱପ୍ନ ସୁପ୍ତି	॥
ତାହାର ବଳେ ଜ୍ଞାନ ହାରି	।	ଲୋକ ସଂସାରେ ପେଟ ଭରି	॥
ପ୍ରଳୟ ଜଳେ ତୋ ଶୟନ	।	ଜୀବ ସଞ୍ଚରେ ଶ୍ରୁତିସ୍ଥାନ	॥
ତ୍ରିଲୋକ-ଉପକାର ପାଦେ	।	ମୋ ଜନ୍ମ ତୋର ନାଭିମଧ୍ୟେ	॥
ଏ ଯୋଗ ମାୟା ଅବସାନ	।	ନମସ୍ତେ ନଳିନଲୋଚନ	॥
ଜୟ ତୁ ଜୟ ଭଗବାନ	।	ଅଶେଷ ଜନ୍ତୁଙ୍କ ଜୀବନ	॥
ତୋର ଆଦେଶ ଶିରେ ଧରି	।	ମୁଁ ଏ ସଂସାରେ ଅଧିକାରୀ	॥
ଏ ଦଶ ଗୁଣ ଏ ସଂସାରେ	।	ସର୍ଜ୍ଜଇ ଅଶେଷ ଶରୀରେ	॥
ତୋ ଅନୁଗ୍ରହେ ମୁଁ ଏ ଦେହେ	।	ସୃଷ୍ଟି କରିବି ପୂର୍ବ ପ୍ରାୟେ	॥
ଭୋ ନାଥ ପରମ ପୁରୁଷ	।	ଏ ଆତ୍ମା କୀର୍ତ୍ତି ତୋର ଯଶ	॥
ଅଶେଷ ଜନ୍ତୁଙ୍କ ଜୀବନ	।	ତୁ ନାଥ ପରମ କାରଣ	॥
ପୁଣି ଗୃହୀତ ଅବତାରେ	।	ଯେ ଅବା କରୁ ଏ ସଂସାରେ	॥
ସେ ଗୁଣ ଘେନି ସୃଷ୍ଟି ଅର୍ଥେ	।	ଯେ ଅବା ହୋଇବ ଯେମନ୍ତେ	॥
ସର୍ଜିବ ଆତ୍ମା ଯୋଗବଳେ	।	ମୋ ଚିତ୍ତ ଯେମନ୍ତେ ନିଶ୍ଚଳେ	॥
ତୋର ଚରଣେ ଦୃଢ଼ ହୋଏ	।	ଭୋ ନାଥ କରତୁ ଉପାୟେ	॥
ଦୁର୍ଗମ ପ୍ରଳୟ ଏ ଜଳେ	।	ମୋ ଜାତ ତୋ ନାଭି କମଳେ	॥
ବିଜ୍ଞାନ ଶକ୍ତି ଯହୁଁ ବହୁ	।	ଏଣୁ ଅନନ୍ତ ତୁ ବୋଲାଉ	॥
ସଭ୍ରମେ ପଦ ତଳେ ମୁହିଁ	।	ଭ୍ରମଇ ତୋର ମାୟା ବହି	॥
ଦେଖିଲେ ତୋ ରୂପ ଗର୍ବିତ	।	ଯେ ରୂପେ ନିଗମ କଳ୍ପିତ	॥
ଅଶେଷ କରୁଣା ସାଗର	।	ଭୋ ନାଥ ମହିମା ତୋହର	॥
ରଙ୍ଗ ଅଧରେ ମନ୍ଦ ହାସ	।	ଦେଖି ମୋହର ମନ ତୋଷ	॥
ଏ ବିଶ୍ୱ ସଂସାର କୁଶଳେ	।	ମୁଁ ଯେଣୁ ଥିଲି ମହାଜଳେ	॥
ସୃଷ୍ଟି କଳ୍ପନା ଚିନ୍ତା ଅର୍ଥେ	।	ମୁହିଁ ଭାଳଇ ଅବିରତେ	॥
ତୁ ନାଥ ମଧୁର-ବଚନେ	।	ଚିନ୍ତା ହରିଲୁ ମୋର ମନେ	॥
ମୈତ୍ରେୟ ଉବାଚ
ଏକାନ୍ତେ ସଂଭ୍ରମ-ବଚନ	।	ବିଦୁର ଶୁଣ ସାବଧାନ	॥
ନିର୍ମଳ ଦିବ୍ୟ-ଅନୁଭବେ	।	ନିଗମ ବଚନ ପ୍ରସ୍ତାବେ	॥
ନାନା ପ୍ରକାରେ କରେ ସ୍ତୁତି	।	ଜନ୍ମ ମନୁଷ୍ୟ ବେଦପତି	॥
ଅନ୍ତେ ଗୋବିନ୍ଦ-ଭାବ ଘେନି	।	ସେ ପଦ୍ମ ମଧ୍ୟେ ହେଲା ତୁନି	॥
ଏମନ୍ତେ ବ୍ରହ୍ମା ମନ ଜାଣି	।	ଦୟା ସାଗର ଚକ୍ରପାଣି	॥
ବିଶାଦେ ନିତ୍ୟେ ସେ ଭାଳଇ	।	ପ୍ରଳୟ ଜଳ ମଧ୍ୟେ ରହି	॥
ସେ ଲୋକନାଥ ଚିନ୍ତା କରି	।	ଭାଳଇ ମନେ ଖେଦ ଭରି	॥
ସେ ଚିନ୍ତା ଜାଣି ଭଗବାନ	।	କୋମଳ ଗଭୀର ବଚନ	॥
ବ୍ରହ୍ମାର ମନ ଜାଣି ହରି	।	କହନ୍ତି ପ୍ରଭୁ ଦଇତ୍ୟାରୀ	॥
ଶ୍ରୀ ଭଗବାନ ଉବାଚ
ହେ ବେଦଗର୍ଭ ବ୍ରହ୍ମା ଦେଖ	।	ବେଗେ ତୁ ଛାଡ଼ ମନୁ ଦୁଃଖ	॥
ତୁ ଯେ କଳ୍ପିତ ମାଗୁ ମୋତେ	।	ଆଗେ ମୁଁ କହୁଅଛି ତୋତେ	॥
ତୁ ଏବେ ତପେ କରୁ ଆଶା	।	ମୋ ବିଦ୍ୟାବଳେ ତୋ ଭରସା	॥
ଏ ତପ-ଯୋଗ ବିଦ୍ୟାବଳେ	।	ସୃଷ୍ଟି ତୁ କର ମହାଜଳେ	॥
ଆତ୍ମା ନିଯୋଗ ରାଜ୍ୟ କର	।	ତୁ ଏବେ ଭବିଷ୍ୟ ସଂସାର	॥
ସର୍ବ ଦେଖିବୁ ମୋର ଦେହେ	।	ମୋତେ ଦେଖିବୁ ସର୍ବମୟେ	॥
ମୁଁ ବସେ ସର୍ବ ପ୍ରାଣୀ ମନେ	।	ଇନ୍ଧନ ମଧ୍ୟେ ଅଗ୍ନି ଯେହ୍ନେ	॥
ମୋତେ ଦେଖିଲେ ବେଦବର	।	ତାର ସଂଶୟ ଯିବ ଦୂର	॥
ଭୂତ-ଇନ୍ଦ୍ରିୟଗଣ ବଳେ	।	ଏମନ୍ତ ଶ୍ରବଣ ନିଶ୍ଚଳେ	॥
ଯେବେ ଦେଖଇ ବେଦମତେ	।	ସ୍ୱରାଜ୍ୟେ ରହେ ସେ ରହଇ ନିଶ୍ଚିନ୍ତେ	॥
କର୍ମଭାବନା ନାନା ମତେ	।	ଏ ସୃଷ୍ଟି ସର୍ଜିବୁ ଯେମନ୍ତେ	॥
ମୋ ଅନୁଗ୍ରହେ ତୋର ମନ	।	କେବେହେଁ ନ ଭାବିବୁ ଆନ	॥
ତୁ ଯେ ମୋହର ଦେହେ ମନ	।	ହୋଇ ସର୍ଜିବୁ ପ୍ରଜାଜନ	॥
ମୁଁ ଯେ ସଂଶୟ ଚିତ୍ତେ କହି	।	କମଳ ଜଳ ମଧ୍ୟେ ଯାଇ	॥
ତୋହର ମନେ ଇଚ୍ଛା କଲୁ	।	ଅନେକ କାଳ ତୁ ଭ୍ରମିଲୁ	॥
ଦୟା ବସିଲା ମୋର ମନେ	।	ବାହାରେ ଦେଖାଇଲି ଚ୍ଛନ୍ନେ	॥
ତୁ ଯେବେ କଲୁ ମୋତେ ସ୍ତୁତି	।	କହିବା ଶୁଣ ବେଦପତି	॥
ଯେତେ ସୁନିଷ୍ଠା ତୋର ଦେହେ	।	ଲଭିଲୁ ମୋର ଅନୁଗ୍ରହେ	॥
ସୁପ୍ରୀତ ହୋଇଲି ମୁଁ ତୋତେ	।	କଲ୍ୟାଣ ଲଭ ତୁ ଜଗତେ	॥
ଏ ସ୍ତୋତ୍ରେ ମୋତେ ଯେ ଭଜିବ	।	ସଂସାର ଭୟ ସେ ନାଶିବ	॥
ପଣ୍ଡିତେ ଯୋଗ ଯଜ୍ଞମତେ	।	ଜ୍ଞାନ ବୈରାଗ୍ୟ ଉପଗତେ	॥
ଏଣେ ନିସ୍ତାର ପ୍ରାଣୀ ଲଭେ	।	ମୋର ନିଶ୍ଚଳ ପ୍ରିୟ ଭାବେ	॥
ମୁଁ ଆତ୍ମା ଜଗତ ଈଶ୍ୱର	।	ସଂଶୟ ଚିତ୍ତେ ଅଗୋଚର	॥
ଏଣୁ ଯେ ମୋ ବିଷୟ ଭଜେ	।	ସ୍ୱଭାବେ ସର୍ବମାୟା ତେଜେ	॥
ଆତ୍ମାରେ ଆତ୍ମା ଜ୍ଞାନ କରେ	।	ନ ବୁଡେ଼ ସଂସାର-ସାଗରେ	॥
ଯେ ପ୍ରାଣୀ ମୋର ଦେହ ଥିଲେ	।	ପ୍ରଳୟ ଜଳେ ନାଶ ଗଲେ	॥
ତାହାଙ୍କ ଭ୍ରମଣ ଆୟତ୍ତେ	।	ପୁଣି ପ୍ରକାଶ ଏ ଜଗତେ	॥
ଏମନ୍ତ ବ୍ରହ୍ମା ଆଗେ କହି	।	ଅନ୍ତର ହେଲେ ଭାବଗ୍ରାହୀ	॥
ସେ ହରି ଚରଣ-ପଙ୍କଜେ	।	ବ୍ରାହ୍ମଣ ଜଗନ୍ନାଥ ଭଜେ	॥

ଇତି ଶ୍ରୀମଦ୍ଭାଗବତେ ମହାପୁରାଣେ ପାରମହଂସ୍ୟାଂ ସଂହିତାୟାଂ

ବୈୟାସିକ୍ୟାଂ ତୃତୀୟ ସ୍କନ୍ଧେ ବିଦୁର ବ୍ରହ୍ମାସ୍ତବ ବର୍ଣ୍ଣନେ ନାମ

ନବମୋଽଧ୍ୟାୟଃ ।

•••

ଦଶମ ଅଧ୍ୟାୟ

ବିଦୁର ଉବାଚ
ମୈତ୍ରେୟ ପାଦେ ଦେଇ କର	।	ଆନନ୍ଦେ ପଚାରେ ବିଦୁର	॥
ମୁନି କହନ୍ତି ଶୁଦ୍ଧମନେ	।	ଯେ ବିଷ୍ଣୁ ଗଲେ ଅନ୍ତର୍ଦ୍ଧାନେ	॥
ସେ ବେଦପତି ଜ୍ଞାନ ମତେ	।	ପ୍ରଜା ସର୍ଜିଲା ଏ ଜଗତେ	॥
ତାର କି ଦେହେ ପ୍ରଜା ଥିଲା	।	କେତେ ପ୍ରକାରେ ଭିଆଇଲା	॥
କେତେ କଳ୍ପନ୍ତେ ଦେହବନ୍ତ	।	କହ ସଂଶୟ ଯାଉ ଚିତ୍ତ	॥
ବିଦୁର ବାକ୍ୟ କର୍ଣ୍ଣେ ଶୁଣି	।	କହନ୍ତି ମଇତ୍ରେୟ ମୁନି	॥
ମୈତ୍ରେୟ ଉବାଚ
ଶୁଣ ବିଦୁର ଏକ ଚିତ୍ତେ	।	ଯେମନ୍ତେ ସର୍ଜିଲା ଜଗତେ	॥
ଗୋବିନ୍ଦ ବାକ୍ୟେ ବେଦପତି	।	ତପ ସାଧନେ କଲା ମତି	॥
ଶତ ବରଷ ବେଦମତେ	।	ତପ ସାଧିଲା ଦୃଢ଼ ଚିତ୍ତେ	॥
ଆତ୍ମାରେ ଆତ୍ମା ଲୀନକରି	।	ଗୋବିନ୍ଦ-ବଚନ ସୁମରି	॥
ଦେଖିଲେ ନୟନ ଯୁଗଳେ	।	ଭ୍ରମ ଶଙ୍କୁଳ ମହାଜଳେ	॥
ପବନ ଯୋଗେ ମହାଖର	।	ସ୍ୱଭାବେ ଦିଶେ ଭୟଙ୍କର	॥
ପଦ୍ମ ସହିତେ ଜଳ କମ୍ପେ	।	ଭୂମି ଶଙ୍କୁଳ ଅତିରେକେ	॥
ଜ୍ଞାନର ବଳେ କର୍ମମାନ	।	ଦେଖି ଉଷତ ବ୍ରହ୍ମା ମନ	॥
ତକ୍ଷଣେ ତପ-ବିଦ୍ୟାବଳେ	।	କେ ଡାକେ ଦେଖ ଚର୍ମଡ଼ୋଳେ	॥
ଭୂମି ସହିତେ ଜଳରାଶି	।	ସେ ବ୍ରହ୍ମା ଯୋଗବଳେ ବସି	॥
ପ୍ରଳୟ ଜଳେ ବେଗେ ଗଲା	।	ନିଶ୍ଚଳେ ପଦ୍ମ ପ୍ରକାଶିଲା	॥
ସେ ପଦ୍ମ ମଧ୍ୟେ ବେଦବର	।	ସୁମନେ କରଇ ବିଚାର	॥
ପୂର୍ବେ କଶ୍ୟପ-ଗର୍ଭଗତେ	।	ଜନ୍ତୁ ଏ ପଶିଛନ୍ତି ଯେତେ	॥
ତାହାଙ୍କୁ ନ କରି ପ୍ରକାଶ	।	ସେ ଯେଣୁ ସ୍ୱକର୍ମ ପ୍ରବେଶ	॥
ଏକୁ ଅନେକ ରୂପ ଚିନ୍ତେ	।	ସ୍ୱକର୍ମ ବଳେ ନାନା ମତେ	॥
ଦ୍ୱିତୀୟ ତୃତୀୟ ସପ୍ତମେ	।	ଏମନ୍ତେ ଜୀବ ଲୋକମାନେ	॥
ଯେ ଯାହା ମତେ ଧର୍ମ ଚିନ୍ତି	।	ନିଶ୍ଚଳ ଯୋଗେ ପ୍ରଜାପତି	॥
ବିଦୁର ଉବାଚ
ଭୋ ମୁନି ହରିର ମହିମା	।	ଅତି ଅଦ୍ଭୁତ ଗୁଣ ସୀମା	॥
ସୃଷ୍ଟି ପାଳନ ସଂହାରଣ	।	କାଳ ସ୍ୱରୂପୀ ନାରାୟଣ	॥
ବୋଲଇ ନିଜ ଆତ୍ମାବଳେ	।	କେ ତା ଦେଖିବ ଚର୍ମଡୋଳେ	॥
ତାର ଲକ୍ଷଣ କହ ମୋତେ	।	ଏଣୁ ପ୍ରମାଣ ଅବା କେତେ	॥
ମୈତ୍ରେୟ ଉବାଚ
ସ୍ୱଭାବେ ନିର୍ଗୁଣ ଅଚ୍ୟୁତ	।	ନିର୍ଲ୍ଲେପ ନିର୍ବିକଳ୍ପସ୍ଥିତ	॥
ତୋର ଶରୀରୁ ଆତ୍ମା ଜାତ	।	କାଳେ ସେ ସର୍ଜ୍ଜଇ ଜଗତ	॥
ସେ ବିଷ୍ଣୁ ବ୍ରହ୍ମ ମାୟାରୂପୀ	।	ନିଜ ଆତ୍ମାର ବଳେ ବ୍ୟାପି	॥
ଈଶ୍ୱର ଭାବେ ପରିଚ୍ଛନ୍ନ	।	ଯେ କାଳରୂପୀ ଭଗବାନ	॥
ଯେମନ୍ତେ ସୃଷ୍ଟି ଥିଲା ପୂର୍ବେ	।	ସ୍ୱକର୍ମେ ବିକର୍ମ ସ୍ୱଭାବେ	॥
ପ୍ରକୃତି ବିକୃତି ପ୍ରକାରେ	।	ଯେ ଯାହା କର୍ମ ଅନୁସାରେ	॥
ଯେ କାଳେ ବ୍ରହ୍ମ ଉଦେ ହୋନ୍ତି	।	ମହତ ଆଦି ତତ୍ତ୍ୱ ଚିନ୍ତି	॥
ଗୁଣ ବିଶ୍ରାମେ ଆତ୍ମା ମିଶେ	।	ସ୍ୱଭାବେ ସ୍ୱଗୁଣ ପ୍ରକାଶେ	॥
ଦ୍ୱିତୀୟ ଅହଙ୍କାର ବଳେ	।	ଯେ ବ୍ରହ୍ମଜ୍ଞାନ ଦୀକ୍ଷା ଦେଲେ	॥
ତୃତୀୟେ ଉତ୍ସର୍ଗ ଯେ ହୁଏ	।	ସେ ମାୟା ବ୍ରହ୍ମ ଶକ୍ତି ବହେ	॥
ଚତୁର୍ଥେ ଇନ୍ଦ୍ରିୟଙ୍କ ଜନ୍ମ	।	ଯେ ଜ୍ଞାନ-କ୍ରିୟାତ୍ମକ ନାମ	॥
ଇନ୍ଦ୍ରିୟ ରକ୍ଷା ଦେବଗଣ	।	ଯେ ମନ ପଞ୍ଚମେ ପ୍ରମାଣ	॥
ଷଷ୍ଠରେ ଅହଙ୍କାର ସର୍ବେ	।	ଅବୁଦ୍ଧି ମୁକ୍ତି ଶକ୍ତି ଭାବେ	॥
ସ୍ୱକର୍ମ ପ୍ରକୃତି ଗୋଚରେ	।	ବିକୃତି ତାର ଅଭ୍ୟନ୍ତରେ	॥
ଏ ସୃଷ୍ଟି ତାର ତ୍ରୟଗୁଣ	।	ସେ ହରିଲୀଳା ଏବେ ଶୁଣ	॥
ଏବେ ହୋ ଯକ୍ଷଶୃଙ୍ଗ ବହି	।	ଯେବେ ରଚିବ ଭବ ମହୀ	॥
ସପ୍ତମେ ସୃଷ୍ଟି ଲତା ଗୁଳ୍ମ	।	ବଳକଳ ଶିରେ ଏହୁ ନାମ	॥
ଏହାଙ୍କ ନାମ ଉର୍ଦ୍ଧ୍ୱ ରେତା	।	ଅନ୍ତ ସରସ ଜ୍ଞାନ ମାତା	॥
ଅଷ୍ଟମେ ସର୍ଜେ ପଶୁଗଣ	।	ଏ ଅଷ୍ଟବସୁ ଏବେ ଶୁଣ	॥
ଏ ଜ୍ଞାନତତ୍ତ୍ୱ ଗୁଣେ ଥାନ୍ତି	।	କେବଳ ପ୍ରାଣ ସେ ରଖନ୍ତି	॥
ଗୋରୁ ମହିଷ ଅଜା ତିନି	।	କୁକୁର ଶୂକର ହରିଣୀ	॥
ଏହାଙ୍କ ପାଦେ ବେନି କ୍ଷୁର	।	ମେଷ ସୌରଭ ଓଟ ଖର	॥
ସମ୍ବର ମୃଗ ଆଦି ଯେତେ	।	ଯେ ଏକାକ୍ଷରୁ କହୁଁ ତୋତେ	॥
ଏବେ କହିବା ବୀର ଶୁଣ	।	ଯେ ପଞ୍ଚ ନଖ ପଶୁଗଣ	॥
ସେ ବକ ଶାଗୁଣା ସଞ୍ଚାଣ	।	ଭଲ୍ଲୁକ ରାସଭ ହରିଣ	॥
ଭଲ୍ଲୁକ ଆଦି ଚିଲ କାକ	।	ହଂସ ସାରସ ଚକ୍ରବାକ	॥
ଏ ନବ ସର୍ଗ ଯେବେ କହି	।	ବିଦୁର ଶୁଣ ମନ ଦେଇ	॥
ମନୁଷ୍ୟ ମଧ୍ୟେ ସେ ମିଶନ୍ତି	।	ଯେ ଦୁଃଖ ସୁଖ ପ୍ରାୟ ଚିନ୍ତି	॥
ରଜ ଅଧିକ କର୍ମ ତାର	।	ବିକୃତି କୃତି ଅପ୍ରକାର	॥
ଯେ ଦେବେ ସୃଷ୍ଟି ଅନୁପମ	।	କୁମାର ସୃଷ୍ଟି ଏ ନବମ	॥
ଦେବଙ୍କ ସୃଷ୍ଟି ଆନ ବିଧି	।	ପିତାର ଅସୁର ବିରୋଧି	॥
ଗନ୍ଧର୍ବ ଅପସରା ସିଦ୍ଧ	।	ଚାରଣ ଯକ୍ଷ ରକ୍ଷ ଭେଦ	॥
ଭୂତ ପିଶାଚ ପ୍ରେତଗଣ	।	ବିଦ୍ୟାଧ୍ର କିନ୍ନର ଚାରଣ	॥
ଏ ଅଷ୍ଟବିଧିଙ୍କ ଉତ୍ପତ୍ତି	।	ସ୍ୱଭାବେ ଦେବତା ବୋଲାନ୍ତି	॥
ଏମନ୍ତେ ସୃଷ୍ଟି ସେ ବୋଲାନ୍ତି	।	ସେ ଯୁଗାନ୍ତରେ ନ ମିଶନ୍ତି	॥
ନଦୀଙ୍କ ଜଳେ ଯେଉଁ ଭୂମେ	।	ଜଳଧି ଯାନ୍ତି ଯଥାକ୍ରମେ	॥
ଏମନ୍ତେ ଦେବାସୁର ଆଦି	।	ଯେତେ କହିଲି ମୁଁ ସମ୍ପାଦି	॥
ସେ ନାନାରୂପେ ଆଦି ହୋନ୍ତି	।	ମନୁ ଅନ୍ତରେ ହୋଇଥାନ୍ତି	॥
ମୁନି କହିଲେ ପଦ୍ମ କଳ୍ପେ	।	ଏମନ୍ତେ ବିଦୁର ସମୀପେ	॥
ଏ ଭାଗବତ ଜ୍ଞାନ ରସ	।	କହିଲା ଜଗନ୍ନାଥ ଦାସ	॥

ଇତି ଶ୍ରୀମଦ୍ଭାଗବତେ ମହାପୁରାଣେ ପାରମହଂସ୍ୟାଂ

ସଂହିତାୟାଂବୈୟାସିକ୍ୟାଂ ତୃତୀୟସ୍କନ୍ଧେ

ବ୍ରହ୍ମା ସୃଷ୍ଟି ସର୍ଜନେ ନାମ

ଦଶମୋଽଧ୍ୟାୟଃ ।

•••

ଏକାଦଶ ଅଧ୍ୟାୟ

ମୈତ୍ରେୟ ଉବାଚ
ଶୁଣ ବିଦୁର ଏକ ଚିତ୍ତେ	।	ସେ କାଳରୂପ ସଂଖ୍ୟାମତେ	॥
ନିମିଷ ଆଦି ରୂପ ତାର	।	ଏମନ୍ତେ ପୂରଇ ବତ୍ସର	॥
ନିମିଷ ଚକ୍ଷୁ ପରି ଭ୍ରମ	।	ଅଣୁ ବୋଲାଇ ତାର ନାମ	॥
ତାର ଅର୍ଦ୍ଧେକ ପରମାଣୁ	।	ତ୍ରିଭାଗ ହୁଏ ଶତ ରେଣୁ	॥
ଏ ସୃଷ୍ଟି ନିମିଷକେ ଶୁଣ	।	କାଷ୍ଠା ବୋଲାଇ ପରିମାଣ	॥
ତିରିଶ କୋଟି ଦେବଗଣେ	।	କଳା ହୋଇଲା ପରିମାଣେ	॥
କଳା ତିରିଶ କ୍ଷଣେ ହୋଇ	।	ଦ୍ୱାଦଶ ମୁହୂର୍ତ୍ତ ବୋଲାଇ	॥
ଏ ବେନି ମୁହୂର୍ତ୍ତେ ପ୍ରହର	।	ଏ ଅନ୍ତେ ସେ ଅଷ୍ଟ ପ୍ରକାର	॥
ତାର ଦ୍ୱାଦଶ ଗୁଣ ଅର୍ଦ୍ଧେ	।	ଚତୁର ଅଙ୍ଗୁଳି ବିରାଜେ	॥
କରଇ ତତ୍ତ୍ୱକୁ ବିଚାରି	।	ସେ ବର୍ଣ୍ଣ ନାଶେ ସୁତ କରି	॥
ଜଳ ପଡ଼ନ୍ତେ ଦଣ୍ତେ ହୁଏ	।	ଏ ଅଷ୍ଟ ପ୍ରହର ବୋଲାଏ	॥
ଅଷ୍ଟ ପ୍ରହରେ ଅହୋରାତ୍ରି	।	କାଳ ସେ ଏମନ୍ତେ ଗଣନ୍ତି	॥
ପନ୍ଦର ଅହୋରାତ୍ରି ପକ୍ଷ	।	ଏ କୃଷ୍ଣ ଶୁକ୍ଳଟି ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ	॥
ଏ ବେନି ପକ୍ଷେ ଏକମାସେ	।	ଦ୍ୱିମାସେ ଋତୁଏ ପ୍ରକାଶେ	॥
ତୃତୀୟେ ଚତୁଃ ଷଡ଼ମାସେ	।	ଅୟନ ସେ ଅର୍ଦ୍ଧ ବରଷେ	॥
ବେନି ଅୟନେ ସମ୍ବତ୍ସରେ	।	ଯେ କଳି ଛିଦ୍ର ଉସତରେ	॥
ଏମନ୍ତେ ଶତେକ ବରଷ	।	ମନୁଷ୍ୟ ମାନଙ୍କ ଆୟୁଷ	॥
ଗ୍ରହ ନକ୍ଷତ୍ର ଯୋଗ ଚକ୍ରେ	।	ସେ କାଳ ବଳ ଅତିରେକେ	॥
ଏ ବେନି ପକ୍ଷେ ମାସେ କହି	।	ପିତୃଙ୍କ ଅର୍ଦ୍ଧ ରାତ୍ରେ ହୋଇ	॥
ଦେବଙ୍କ ଦ୍ୱାଦଶ ବରଷେ	।	ତ୍ରୈଲୋକ୍ୟ ବୋଲାଇ ଦିବସେ	॥
ଅଣୁ ପ୍ରମାଣ ପରିମାଣେ	।	ପ୍ରାଣୀଙ୍କ ମାସେ ଅନୁକ୍ଷଣେ	॥
ଏମନ୍ତେ ସମ୍ୱତ୍ସର ମତେ	।	ବିହରେ ଆହାର ଆୟତେ	॥
ଏ ପଞ୍ଚ ଋଷି ସର୍ବେଶ୍ୱର	।	ସୁମନେ ଶୁଣ ହେ ବିଦୁର	॥
ପ୍ରଥମେ ସମ୍ବତ୍ସର ମତେ	।	ଚତୁର୍ବତ୍ସର ସେ ବିଦିତେ	॥
ଦିବ୍ୟ ବତ୍ସରେ ତୃତୀୟକେ	।	ଚତୁର୍ଥେଽନୁ ବତ୍ସର କଳ୍ପେ	॥
ବତ୍ସର ପଞ୍ଚମ ବୋଲାଇ	।	କାଳସ୍ୱରୂପୀ ପୁଣ୍ୟମୟୀ	॥
ଏମନ୍ତ କାଳକୁ ସମସ୍ତେ	।	ବୁଦ୍ଧି ହରାଇ ଏ ଜଗତେ	॥
ବିଦୁର ଉବାଚ
ପିତୃ ଦେବତା ନର ଆଦି	।	ପରମାୟୁଷ ଯଥାବିଧି	॥
ଶୁଣିଲୁ ତୁମ୍ଭ ମୁଖୁ ଏବେ	।	ସନ୍ତୋଷେ କହ ମୁନି ଭାବେ	॥
ଅପରେ କଳ୍ପନାଦି ଯେତେ	।	ନାନା ପ୍ରକାରେ ଏ ଜଗତେ	॥
ଅଛନ୍ତି କାଳର ଆୟତ୍ତେ	।	ତାଙ୍କ ଆୟୁଷ କହ ମୋତେ	॥
ତୁମ୍ଭେ ସେ କାଳ ତିନିଗୁଣ	।	ଯେ ରୂପେ ଏ ଅବା ପ୍ରମାଣ	॥
ଏଣେ ଏ ବିଲକ୍ଷଣ ଧୀରା	।	ସଚମତୀ ସୁଗୁଣ ଗଭୀରା	॥
ଯେତେ ବିଷୟ ଏ ଶୟଳେ	।	ଜାଣନ୍ତି ଜ୍ଞାନ ଚକ୍ଷୁବଳେ	॥

ମୈତ୍ରେୟ ଉବାଚ
ସତ୍ୟ ତ୍ରେତା ଦ୍ୱାପର ଆଦି	।	କଳି ଏ ଚତୁର୍ଯୁଗ ବିଧି	॥
ଦେବଙ୍କ ଦ୍ୱାଦଶ ବରଷେ	।	ଏ ଚାରିଯୁଗ କାଳଅଂଶେ	॥
ଚାରି ସହସ୍ର ଯୁଗ ରାତ୍ର	।	ତିନି ସହସ୍ର ଯୁଗମତ	॥
ଦ୍ୱାପର ଏକ ସସ୍ର ଜାଣି	।	କଳି ସହସ୍ରେ ପରିମାଣି	॥
ଏମନ୍ତେ ବେଦ ସଂଖ୍ୟା ଯେତେ	।	ଦ୍ୱାଦଶ ସହସ୍ର ସମେତେ	॥
ଏହି ପ୍ରକାରେ ସାତ ଦେଇ	।	ଦ୍ୱିଗୁଣେ ଏହାକୁ ମିଶାଇ	॥
ଯୁଗକୁ ମଧ୍ୟେ ସିଦ୍ଧ ଅଂଶେ	।	ଆୟତେ ସେ କାଳ ପ୍ରକାଶେ	॥
ଏଣୁ ସେ ଯୁଗ ସଂଖ୍ୟା ଜାଣ	।	ଜ୍ଞାନୀଙ୍କ ବଚନ ପ୍ରମାଣ	॥
ଯେ ରୂପେ ସେବା ଧର୍ମ ବିଧି	।	କର୍ମ ସାଧନେ ଅନୁବାଦି	॥
ଚତୁର୍ଥ ଦ୍ୱିତୀୟ ତୃତୀୟେ	।	କଳିରେ ଏକପାଦ ରହେ	॥
ଦେବଙ୍କ ସହସ୍ର ସଂଯୋଗ	।	ବ୍ରହ୍ମା ଦିବସ କାଳ ଭୋଗ	॥
ଚତୁର ଦଶ ମନୁ ଭୋଗେ	।	ଏ ବିଧି ସର୍ଜ୍ଜନା ସଂଯୋଗେ	॥
ମନୁର ବଂଶେ ମନୁରାତ୍ରେ	।	ପିତୃ ଦେବତାଙ୍କ ସମୀପେ	॥
ତିନି ଭୁବନେ ପ୍ରାଣୀ ଯେତେ	।	ଭୁଞ୍ଜନ୍ତି କଳ୍ପ ପରିଯନ୍ତେ	॥
ଏ ସୃଷ୍ଟି କରି ତିନି ନାମ	।	ପିତୃ ଦେବତା ଋଷି ସ୍ଥାନ	॥
ଏମନ୍ତେ କଳ୍ପ ପରିଯନ୍ତେ	।	କର୍ମ ଭୁଞ୍ଜନ୍ତି ପ୍ରାଣୀ ଯେତେ	॥
ମନ୍ୱାଦି ଶରୀର ସଂସାରେ	।	କାଳ କ୍ରୀଡ଼ଇ ଏ ପ୍ରକାରେ	॥
ମାୟାର ବଳେ ସେ ବିହରେ	।	ବ୍ରହ୍ମା ଦିବସ ଅନ୍ତ କରେ	॥
ନିଶା ଆଗମେ ପୂର୍ଣ୍ଣ ଦେହୀ	।	ମଉନ ବ୍ରତେ ସେ ବସଇ	॥
ତ୍ରୈଲୋକ୍ୟ କମ୍ପେ ତାହା ଦେଖି	।	ସୁଜ୍ଞାନ ଜୀବନ ଉପେକ୍ଷି	॥
ରବି ଶଶାଙ୍କ ଶୂନ୍ୟେଗଲା	।	ପ୍ରଳୟ ଅଗ୍ନି ପ୍ରକାଶିଲା	॥
ଶଙ୍କରଷଣ ମୁଖୁ ଆସି	।	ଅନଳ ତିନିଲୋକ ଗ୍ରାସି	॥
ପ୍ରଚଣ୍ତ ଅଗ୍ନି ତେଜ ତ୍ରାସେ	।	ଋଷି ଏ ଥିଲେ ଯେ ଆକାଶେ	॥
ସ୍ୱଲୋକ ଛାଡ଼ି ଅତିରେକେ	।	ବେଗେ ମିଳିଲେ ନରଲୋକେ	॥
ତକ୍ଷଣେ ସପ୍ତସିନ୍ଧୁ-ଜଳେ	।	ତ୍ରିଲୋକ୍ୟ ଆଚ୍ଛାଦିଲେ ହେଳେ	॥
ପବନ ଅଣଚାଶ ବଳେ	।	ଭ୍ରମିଣ ନାଦକଲେ ବଳେ	॥
ଜଳେ ତରଳ ନାଦ ଶୁଣି	।	ନାଗ ଶୟନେ ଚକ୍ରପାଣି	॥
ନିଶ୍ଚିତ୍ତେ ନିବୃତ୍ତି ନୟନେ	।	ଶୟନେ ଅନନ୍ତର ସ୍ଥାନେ	॥
ସଙ୍ଗତେ କେହି ନାହିଁ ଏକେ	।	ସ୍ତୁତି କରନ୍ତି ନରଲୋକେ	॥
ଏମନ୍ତେ ଅହୋରାତ୍ର ଗଣି	।	ଆଗମ-ନିଗମ ପ୍ରମାଣି	॥
ଏ ଭାବେ ଶତେକ ବରଷ	।	ବ୍ରହ୍ମାର ପରମ ଆୟୁଷ	॥
ଅର୍ଦ୍ଧେକ ପରାର୍ଦ୍ଧ ବୋଲାଇ	।	ଯେ ପୂର୍ବ ପର ଭାଗ ଦୁଇ	॥
ପୂର୍ବ ପରାର୍ଦ୍ଧେ ବ୍ରହ୍ମା ନାମ	।	ଶବଦ ବ୍ରହ୍ମା ଅନୁପମ	॥
ପରାର୍ଦ୍ଧ କଳ୍ପ ଯେବେ ହୁଏ	।	ସେ ପଦ୍ମ କଳ୍ପ ନାମ ବହେ	॥
ବିଷ୍ଣୁର ନାଭିପଦ୍ମୁ ଜାତ	।	ତେଣୁ ସେ ପୂଜେ ବେଦମତ	॥
ଦ୍ୱିତୀୟ କଳ୍ପ ଏବେ କହି	।	ଶତେକ ବରଷ ବୋଲାଇ	॥
ଯେବେ ସଂକଳ୍ପେ ନରହରି	।	ଶ୍ୱେତ ବରାହ ରୂପ ଧରି	॥
ଏ ବେନିକଳ୍ପ ଋଷି କାଳ	।	ନିମିଷ ଆଦି-ଅନ୍ତରାଳ	॥
ଅନାଦି ଅବ୍ୟକ୍ତ ମହିମା	।	ଅନନ୍ତ ଈଶ୍ୱରଙ୍କ ସୀମା	॥
ଷୋଡ଼ଶ ପ୍ରକାରେ ସଞ୍ଚାରେ	।	ନାନା ବିଷୟ ରୂପ ଧରେ	॥
ଏମନ୍ତେ ତୋଷ ଆଦି ଅନ୍ତେ	।	ପଚାଶ କୋଟି ପରିଯନ୍ତେ	॥
ଦଶ ଭରଣ ଯାର ଦେହେ	।	ଦିଶନ୍ତି ପରମାଣୁ ପ୍ରାୟେ	॥
ବ୍ରହ୍ମ ଅକ୍ଷର ତାର ଗୁଣ	।	ସର୍ବ କାରଣ ସେ ଧାରଣ	॥
ତାର ଚରଣେ ଦେଇ ଚିତ୍ତ	।	କହିଲା ଦାସ ଜଗନ୍ନାଥ	॥

ଇତି ଶ୍ରୀମଦ୍ଭାଗବତେ ମହାପୁରାଣେ ପାରମହଂସ୍ୟାଂ ସଂହିତାୟାଂ

ବୈୟାସିକ୍ୟାଂ ତୃତୀୟସ୍କନ୍ଧେ ସତ୍ୟକାଳ ବର୍ଣ୍ଣନେ ମୈତ୍ରେୟ

ବିଦୁର ସମ୍ୱାଦେ ନାମ ଏକାଦଶୋଽଧ୍ୟାୟଃ ।

•••

ଦ୍ୱାଦଶ ଅଧ୍ୟାୟ

ମୈତ୍ରେୟ ଉବାଚ
ଏବେ ବିଦୁର କହୁଁ ତୋତେ	।	ଯେ ବ୍ରହ୍ମା କାଳ ଅନୁମତେ	॥
ବେଦ ପ୍ରଭାବେ କଲା ସୃଷ୍ଟି	।	ତେଣୁ ଅମୋହ ତାର ଦୃଷ୍ଟି	॥
ଅନ୍ଧ ତାମସ ସୃଷ୍ଟି ଆଗେ	।	ବିଶ୍ୱ ବିକାର ଯଥା ଲାଭେ	॥
ସର୍ଜିଲା ଆଗେ ମାୟା ମୋହେ	।	ତମେ ଅଜ୍ଞାନାବୃତ ଦେହେ	॥
ପାପ ବହୁଳେ ସୃଷ୍ଟି ଏହି	।	ତା ଦେଖି ବ୍ରହ୍ମା ବିଚାରଇ	॥
ଏ ନୁହେଁ ସୃଷ୍ଟି ଆଦିଭୂତ	।	ଦୃଢ଼େ ଗୋବିନ୍ଦେ ଦେଇ ଚିତ୍ତ	॥
ଗୋବିନ୍ଦ ପାଦ ଜ୍ଞାନ ବଳେ	।	ସଂଯୁକ୍ତ-ଭକତି ନିଶ୍ଚଳେ	॥
ବିଷ୍ଣୁର ଅଂଶେ ଚାରି ଭ୍ରାତ	।	ବ୍ରହ୍ମାର ମନ ମଧ୍ୟୁଜାତ	॥
ସନକ ସନନ୍ଦ ଏ ବେନି	।	କପିଳ ସନାତନ ଘେନି	॥
ଏ ଚାରି ମୁନି ସୃଷ୍ଟି ହେଲେ	।	ଉର୍ଦ୍ଧ୍ୱରେତା ସେ ବୋଲାଇଲେ	॥
ସ୍ୱଭାବେ ଉର୍ଦ୍ଧ୍ୱରେତା ହୋନ୍ତି	।	ବିଷ୍ଣୁ ହୁଁ ଆନ ନ ଜାଣନ୍ତି	॥
ଏହାଙ୍କୁ ଚାହିଁ ବେଦବର	।	ସ୍ୱଭାବେ କହଇ ମଧୁର	॥
ତୁମ୍ଭେ ହେଁ ଚାରିପୁତ୍ର ମୋର	।	ବେଦ ପ୍ରମାଣେ ସୃଷ୍ଟି କର	॥
ନ ଜାଣି ବାସୁଦେବୁ ଭିନ୍ନ	।	ସୃଷ୍ଟିରେ ନ ଦେଲେ ସେ ମନ	॥
ଆଜ୍ଞା ଅବଜ୍ଞା କଲେ ଜାଣି	।	କୋପେ କମ୍ପିଲା କୁଶପାଣି	॥
ପୁଣି ବିଧିରେ ଚିତ୍ତ ଧରି	।	ଧ୍ୟାନେ ସୁମରିଲା ମୁରାରୀ	॥
ଏକେ ଭ୍ରୁକୁଟି ତା କୁଟିଳ	।	ବଦନ ଦିଶିଲା ପିଙ୍ଗଳ	॥
ଭ୍ରୂକୁଟି ମଧ୍ୟୁ ପୁତ୍ର ଜାତ	।	ଦିଶଇ ସୁନୀଳ-ଲୋହିତ	॥
ଦେବଙ୍କ ପୂର୍ବେ ଜାତ ହୋଇ	।	କାନ୍ଦଇ ବ୍ରହ୍ମା ମୁଖ ଚାହିଁ	॥
ବୋଲଇ ଶୁଣ ବେଦବର	।	ମୋହର ନାମ ଆଗେ କର	॥
ନିଗମ ସ୍ଥାନେ ଛାଡ଼ ମୋତେ	।	ଏମନ୍ତେ ରହିବି ନିଶ୍ଚିନ୍ତେ	॥
ଶୁଣି ସାନନ୍ଦ ପ୍ରଜାପତି	।	ଚିନ୍ତିଲା ଯେବା ନାମ ସ୍ଥିତି	॥
ହେ ପୁତ୍ର ରୋଦନ ନ କର	।	କରିବି ବଚନ ତୋହର	॥
ରୋଦନ କଲୁ ଆଗେ ଯେଣୁ	।	ତୋ ନାମ ରୁଦ୍ର ହେଉ ତେଣୁ	॥
ଏମନ୍ତ କହି ତାର ଆଗେ	।	ସ୍ଥାନ କଳ୍ପିଲା ଯଥା ଭାଗେ	॥
ମନ ଇନ୍ଦ୍ରିୟ ଦେହ ବ୍ୟୋମେ	।	ବୟୁ ଅନଳ ଜଳସ୍ଥାନେ	॥
ମହା ମନ୍ଦିର ଚନ୍ଦ୍ରାତପ	।	ଏମନ୍ତେ ଏକାଦଶ ରୂପ	॥
ଯେ ସ୍ଥାନେ ଯେ ରୂପ ତୋହର	।	ହୋଇବ ଶୁଣରେ କୁମର	॥
ମନୁ ଉପରେ ମନୁ ନାମ	।	ଇନ୍ଦ୍ରି ସମୂହେ ମନଧ୍ୟାନ	॥
ଦେହ ଉପରେ ମହୀ ନାଶେ	।	ଆକାଶେ ମହାନୁ ପ୍ରକାଶେ	॥
ପବନେ ଶିବ ରୂପେ ବସେ	।	ଅନଳେ ଋତୁ ଧ୍ୱଜ ନାଶେ	॥
ଉର୍ଦ୍ଧ୍ୱରେ ତା ସକଳ ଯୋଗେ	।	ଭବ ବସିବ ଭୂମି ଭାଗେ	॥
ରବି ବିମାନେ କାଳ ଥିବ	।	ଚନ୍ଦ୍ରେ ବସିବ ବାମଦେବ	॥
ତପେ ବସିବ ଧ୍ରୁବ ବ୍ରତ	।	ଏମନ୍ତେ ଏକାଦଶ ମତ	॥
ଏହାଙ୍କ ପତ୍ନୀ ନାମ ଯେତେ	।	ଶୁଣ କହିବା ତୋ ଅଗ୍ରତେ	॥
ଧୀ ଧୃତି ଆଉ ରସଲୋମା	।	ଅପରେ ଶୁଣ ଯେତେ ବାମା	॥
ନିଉତି ସର୍ପା ଇଲାମ୍ୱିକା	।	ଇରାବତୀ ଯେ ସୁଧା ଦୀକ୍ଷା	॥
ଏ କନ୍ୟା ରୁଦ୍ରାଣୀ ବୋଲାନ୍ତି	।	ଏହାଙ୍କ ଏକାଦଶ ପତି	॥
ସେ ବ୍ରହ୍ମା ରୁଦ୍ର ସୃଷ୍ଟି ଚାହିଁ	।	ସଂଶୟ ମନେ ବିଚାରଇ	॥
ଏ ସୃଷ୍ଟି ମହା ଭୟଙ୍କର	।	ଦେଖି କମ୍ପିଲା ଚିତ୍ତ ମୋର	॥
ବୋଲନ୍ତି ରୁଦ୍ର ମୁଖ ଚାହିଁ	।	ଭୋ ପୁତ୍ର ଏଣେ କାର୍ଯ୍ୟ ନାହିଁ	॥
ଏ ସୃଷ୍ଟି ଦଶଦିଗ ତୁଲେ	।	ମୋହର ମନେ ତାପ କଲେ	॥
ଏବେ ତୁ ତପ ସାଧ୍ୟ କର	।	ସର୍ବ ଜୀବଙ୍କ ଦୁଃଖ ହର	॥
ତପର ବଳେ ଏ ଜଗତେ	।	ପ୍ରଜା ତୁ କର ପୂର୍ବ ମତେ	॥
ତପେ ତୁ ବିଷ୍ଣୁଙ୍କୁ ପାଇବୁ	।	ଏ ଭାବେ ସର୍ବକାଳେ ଥିବୁ	॥
ମୈତ୍ରେୟ ଉବାଚ
ଶୁଣ ବିଦୁର ସାବଧାନେ	।	ସନ୍ତୋଷେ ପିତାର ବଚନେ	॥
ଏମନ୍ତେ ବ୍ରହ୍ମା-ଆଜ୍ଞା ପାଇ	।	ନୀଳ ଲୋହିତ ତୋଷ ହୋଇ	॥
ବ୍ରହ୍ମାର ଚରଣେ ନମିଲା	।	ତପ ସାଧନେ ବନେ ଗଲା	॥
ରୁଦ୍ରଙ୍କୁ ତପେ ଆଜ୍ଞା ଦେଇ	।	ସେ ବ୍ରହ୍ମା ଚିତ୍ତେ ବିଚାରଇ	॥
ଏ ତ ଅସଂଖ୍ୟ ରୁଦ୍ରଗଣେ	।	ନୁହନ୍ତି ସୃଷ୍ଟିର କାରଣେ	॥
ତାହାଙ୍କୁ ଶିବଲୋକେ ଥୋଇ	।	ପୁଣି ସଂଶୟେ ବିଚାରଇ	॥
ଏବେ କି କରିବି ଉପାୟ	।	ନ ପୁଣ କୋପେ ଦେବରାୟ	॥
ଏମନ୍ତେ ବିଷ୍ଣୁ ପାଦ ଚିନ୍ତି	।	ଧ୍ୟାନେ ବସିଲା ପ୍ରଜାପତି	॥
ତାର ଶରୀରୁ ଦଶ ସୁତ	।	ତକ୍ଷଣେ ହୋଇଲେ ସମ୍ଭୂତ	॥
ଲୋଭ ବର୍ଜନ ହେତୁ ଅର୍ଥେ	।	ନମିଲେ ବ୍ରହ୍ମା-ପାଦଗତେ	॥
ମରିଚି ଅତ୍ରି ଅଙ୍ଗିରସ	।	ପୌଲସ୍ତ୍ୟ ପୁଲହ ପ୍ରକାଶ	॥
କ୍ରତୁ ବଶିଷ୍ଠ ଭୃଗୁ ଦକ୍ଷ	।	ଦଶମେ ନାରଦ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ	॥
ଶୁଣ ବିଦୁର କହୁଁ ଭଲେ	।	ଯେ ଅଙ୍ଗୁ ଯେବା ଉପୁଜିଲେ	॥
ନାରଦ ଉପୁଜିଲେ କୋଳେ	।	ଦକ୍ଷ ଦକ୍ଷିଣାଙ୍ଗୁଷ୍ଠି ମୂଳେ	॥
ପ୍ରାଣୁ ବଶିଷ୍ଠ ମୁନି ଜାତ	।	ଭୃଗୁ ତ୍ୱକରୁ ଉପଗତ	॥
ଅଙ୍ଗିରା ବଦନୁ ସମ୍ଭୁତ	।	ପୌଲସ୍ତ୍ୟ କର୍ଣ୍ଣ ମୁଳୁଁ ଜାତ	॥
କ୍ରତୁ ଉପୁଜେ ଭୁଜମୁଳେ	।	ପୁଲହ ଏ ନାଭି ମଣ୍ଡଳେ	॥
ଅତ୍ରି ଉପୁଜେ ଚକ୍ଷୁ ଯୁଗେ	।	ମରିଚି ମନରୁ ସଂଯୋଗେ	॥
ଦକ୍ଷିଣ ସ୍ତନୁ ବ୍ରହ୍ମା ଜାତ	।	ଯେ ଧର୍ମେ କରେ ଏ ଜଗତ	॥
ଅଧର୍ମ ପୃଷ୍ଠ ଦେଶୁଁ ହୁଏ	।	ମୃତ୍ୟୁ ସଞ୍ଚରେ ତାର ଦେହେ	॥
କାମ ତା ହୃଦରୁ ସମ୍ଭୁତ	।	ଭୂରୁ ମଣ୍ତଳୁ କ୍ରୋଧଜାତ	॥
ଲୋଭ ହୋଇଲା ଓଷ୍ଠ ଦେଶେ	।	ବଚନ ବଦନୁ ପ୍ରକାଶେ	॥
ମୃତ୍ୟୁ ଦେବତା ଗୁହ୍ୟଦେଶେ	।	ସପତ ସିନ୍ଧୁ ନେତ୍ରେ ବସେ	॥
କର୍ଦ୍ଦମ ଛାୟାରୁ ସମ୍ଭୂତି	।	ଯାହାର ପତ୍ନୀ ଦେବହୂତି	॥
ଏମନ୍ତେ ଅଶେଷ ଜଗତ	।	ବ୍ରହ୍ମାର ମନୁ କଲେ ଜାତ	॥
ଯେ କନ୍ୟା ବଦନୁ ଜନ୍ମିଲା	।	ବ୍ରହ୍ମାର ମନ ସେ ମୋହିଲା	॥
ସକାମେ ବ୍ରହ୍ମା ତାଙ୍କୁ ହସ୍ତେ	।	ଧଇଲେ ରତି ଅଙ୍ଗ ଅର୍ଥେ	॥
ଅଧର୍ମ ଦେଖି ବ୍ରହ୍ମା ଚିତ୍ତେ	।	ପୁତ୍ରେ ମିଳିଲେ ତା ଅଗ୍ରତେ	॥
ମରିଚି ଆଦି ଯେତେ ଭାଇ	।	କହନ୍ତି ପିତା ମୁଖ ଚାହିଁ	॥
ହେ ତାତ ସ୍ଥିର କରି ଚିତ୍ତ	।	ଏ ତ ତୁମ୍ଭର ବିପରୀତ	॥
ଯେ କର୍ମ ପୂର୍ବାପରେ ନାହିଁ	।	ଏବେ ସେ ସମ୍ଭବିବ କାହିଁ	॥
କାହିଁ ଦୁହିତା ରମେ ପିତା	।	ଏଣୁ ଆମ୍ଭର ମନେ ଚିନ୍ତା	॥
ପୂର୍ବେ ଯଯାତି ଏଥେ ଥିଲେ	।	ସତ୍ୟେ ସେ ଧର୍ମ ଆଚରିଲେ	॥
ସେ ନ କରନ୍ତି ଏଡ଼େ କର୍ମ	।	ସ୍ୱଭାବେ ନୁହଇ ଏ ଧର୍ମ	॥
ଯେ କର୍ମ ଲୋକ କ୍ଷମା କରେ	।	ଆନନ୍ଦେ ଆତ୍ମାକୁ ବିହରେ	॥
ଏଣୁ ସେ ବିଷ୍ଣୁ ସମାନର	।	ଆମ୍ଭର ତାଙ୍କୁ ନମସ୍କାର	॥
ତୁ ଦେବ ଆତ୍ମାକୁ ସୁମର	।	ଅଧର୍ମ ମନ କରି ସ୍ଥିର	॥
ଏମନ୍ତେ ଶିରେ କର ଦେଇ	।	ପାଦେ ମିଳିଲେ ସର୍ବ ଭାଇ	॥
ଭୋ ତାତ ଧର୍ମେ କର ଚିତ୍ତ	।	ଅଧର୍ମେ ନ ବୁଡ଼ୁ ଜଗତ	॥
ତୁ ଏଡ଼େ ପାପ ଆଚରିଲେ	।	ସଂସାରେ କେବା ଥିବ ଭଲେ	॥
ଏମନ୍ତେ ପୁତ୍ରକୁ ଅନାଇଁ	।	ବ୍ରହ୍ମା କହିଲେ ଲଜ୍ୟାପାଇ	॥
ତକ୍ଷଣେ ଛାଡ଼ି ତାର ହସ୍ତ	।	ବିଷ୍ଣୁ ସୁମରେ ବେଦନାଥ	॥
ସେ କନ୍ୟା ମନେ ଲଜ୍ଜ୍ୟା କଲା	।	ତକ୍ଷଣେ ଅଷ୍ଟ ଦିଗେ ଗଲା	॥
ଘୋର ଅନ୍ଧକାର ସୁରେଖା	।	ନାମ ହୋଇଲା କୁଜ୍‌ଝଟିକା	॥
ଅଧର୍ମେ ଅନ୍ଧକାର ହୋଇ	।	ସୂର୍ଯ୍ୟ ସମ୍ମୁଖେ ପ୍ରକାଶଇ	॥
ପୁଣି ଚଳଇ ଅଷ୍ଟଦିଶେ	।	ସଂହରି ସମ୍ଭବି ଆକାଶେ	॥
ମେଘର ପ୍ରାୟେ ତାର ଦେହୀ	।	ଶୁଣ ବିଦୁର ଏବେ କହି	॥
ବିଦୁର ଉବାଚ
ଚିନ୍ତା ଆକୁଳେ ପ୍ରଜାପତି	।	ସୃଷ୍ଟି ସଂଗ୍ରହେ କଲା ମତି	॥
ଶବଦ ବ୍ରହ୍ମ ପରମାଣେ	।	ଧର୍ମ ଅଧର୍ମ ସେ ବଖାଣେ	॥
ଧ୍ୟାନ କରନ୍ତେ ମନେ ଖେଦ	।	ମୁଖୁଁ ଜନ୍ମିଲା ଚାରି ବେଦ	॥
ଦେଖି ବିଚାରେ ପଦ୍ମ ଯୋନି	।	ମୁଁ ଏବେ ବ୍ରହ୍ମ ତତ୍ତ୍ୱ ଘେନି	॥
କରିବି ସତ୍ୟ ଅନୁସାରେ	।	ଯେତେ ବିଦିତ ଏ ସଂସାରେ	॥
ବେଦ ବିଚାରେ ନାନା ମତେ	।	କର୍ମ କରିବେ ଏ ଜଗତେ	॥
ଏ ଚାରି ଲୋକେ କର୍ମ ତତ୍ତ୍ୱ	।	ଉପବେଦାନ୍ତ ତୁଲେ ମତ	॥
ସ୍ୱଭାବେ ଚତୁର୍ଦ୍ଦଶ କର୍ମ	।	ଆଗତ ବୃତ୍ତି ଯଥା ଧର୍ମ	॥
ଯେ ଯୁଗେ ପ୍ରଚରିବ ଯେତେ	।	ବ୍ରହ୍ମା ବିଚାରି ଅନ୍ତର୍ଗତେ	॥
ସେ ବିଶ୍ୱ ସବୁଙ୍କ ଈଶ୍ୱର	।	ଅଶେଷ ଚିତ୍ତ ଶକ୍ତି ଧର	॥
ଯେ ମୁଖେ ଯେ ବେଦ ସର୍ଜିଲା	।	ଯହୁଁ ସେ ଧର୍ମ ପ୍ରକାଶିଲା	॥
ସେ କଥା କହ ମୁନି ମୋତେ	।	ସଂଶୟ ନରହୁ ମୋ ଚିତ୍ତେ	॥
ମୈତ୍ରେୟ ଉବାଚ
ଶୁଣ ହୋ ବିଧାତାର ଲୀଳା	।	ଯେ ମୁଖେ ଯେ ବେଦ ସର୍ଜିଲା	॥
ସାମ ପଶ୍ଚିମ ମୁଖୁ ଜାତ	।	ଅଥର୍ବ ଉତ୍ତରୁ ସମ୍ଭୁତ	॥
ଦକ୍ଷିଣୁ ଯଜୁ ପ୍ରକାଶିଲା	।	ପୂର୍ବ ମୁଖୁ ଋକ୍‌ ସ୍ରବିଲା	॥
ବେଦାଦି ଶାସ୍ତ୍ର ସ୍ମୃତି ସ୍ତୋତ୍ର	।	ଯଜ୍ଞାଦି କୃତ ଅଗ୍ନି ହୋତ୍ର	॥
ଦେବଙ୍କ ଅଙ୍ଗ ଆଦି ଯେତେ	।	ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷେ ଯଥା କର୍ମ ତନ୍ତ୍ରେ	॥
ଆୟୁର୍ବେଦ ଯେ ଧନୁର୍ବେଦ	।	ଗନ୍ଧର୍ବ ଜ୍ଞାନ ଶିକ୍ଷା ଭେଦ	॥
ଦେବଙ୍କ ଅଙ୍ଗ ଆଦି ଯେତେ	।	ଅସତ୍ୟ ଅଙ୍ଗାଦି ସମେତେ	॥
ପୂର୍ବାଭିମୁଖେ ଯେତେ କରି	।	ପୁଣି ବିଧାତା ମନେ ସ୍ମରି	॥
ପଞ୍ଚମ ବେଦ ଇତିହାସେ	।	ଚତୁର ମୁଖେ ସୁପ୍ରକାଶେ	॥
ଷୋଡ଼ଶ ଛନ୍ଦେ ପୂର୍ବ ମୁଖେ	।	ପଞ୍ଚମ ଅଗ୍ନି ସ୍ମୃତି ମୁଖେ	॥
ଗାୟତ୍ରୀ ଆଦି ସପ୍ତଛନ୍ଦ	।	ମନ୍ତ୍ର ଦେବତା ଅନୁବନ୍ଧ	॥
ଉଷ୍ଣକ ଛନ୍ଦ ଲୋମୁ ଜାତ	।	ଗାୟତ୍ରୀ ଚର୍ମୁ ପ୍ରାଦୁର୍ଭୁତ	॥
ମାତା ସଉର୍ଯ୍ୟେ ତ୍ରିଷ୍ଟୁପ ଛନ୍ଦ	।	ଅନୁଷ୍ଠୁପ ଶିରେ ସମ୍ଭବ	॥
ଜଗତ ଉର୍ଦ୍ଧ୍ୱ ରକ୍ତ ହୁଏ	।	ଯଜ୍ଞେ ଉଷ୍ଣିକ ଛନ୍ଦ ବହେ	॥
ବୃହତୀ ଛନ୍ଦ ଦଶ ପ୍ରାଣ	।	ସ୍ପରଶ ଜୀବର କାରଣ	॥
ଶୁକ ବ୍ରହ୍ମା-ଶରୀରୁ ଜାତ	।	ଶେଷେଣ ଇନ୍ଦ୍ରିୟେ ସମ୍ଭୁତ	॥
ବଳ ଉଦିତ ଅନ୍ତର୍ଦ୍ଦେଶେ	।	ଯେ ବଳେ ଶରୀର ପ୍ରକାଶେ	॥
ବ୍ରହ୍ମା ଦେହରେ ସପ୍ତସ୍ୱର	।	ଭକତି ଗୁଣେ ହେ ବିଦୁର	॥
ଏ ସପ୍ତ ବ୍ରହ୍ମା ତା ଶରୀର	।	ସ୍ୱଭାବେ ବକ୍ତାବନ୍ତ ତାର	॥
ଏଣୁ ସଂସାର ବକ୍ତାମୟେ	।	ସେ ବ୍ରହ୍ମା ନାନା-ଶକ୍ତି ବହେ	॥
ଏମନ୍ତେ ବ୍ରହ୍ମା ସର୍ବ କରି	।	ଅପର ସୃଷ୍ଟି ମନେସ୍ମରି	॥
ଯେ ଋଷି ପୂର୍ବେ ସୃଷ୍ଟି କଲା	।	ତାଙ୍କ ବିଶ୍ରାମ ନ ରଖିଲା	॥
ସ୍ୱଭାବେ ତେଜୋବନ୍ତ ହୋନ୍ତି	।	ପ୍ରକାଶ ଯୋଜନ କରନ୍ତି	॥
ଏମନ୍ତେ ବିଚାରି ବିଧାତା	।	ମନେ ପାଇଲା ଗୁରୁ ଚିନ୍ତା	॥
ତକ୍ଷଣେ ବ୍ରହ୍ମା ନିଜ ପିଣ୍ତ	।	ତପେ ହୋଇଲା ବେନିଖଣ୍ତ	॥
ସେ ବେନିଖଣ୍ତ ବ୍ରହ୍ମା ଦେହେ	।	ନାରୀ ପୁରୁଷ ବେନି ହୁଏ	॥
ସେ ବେନିଖଣ୍ଡ ଅନୁମାନୁ	।	ଜନ୍ମିଲା ସ୍ୱାୟମ୍ଭୁବ ମନୁ	॥
ସଂସାରେ ରାଜା ସେ ବୋଲାଇ	।	ଶୁଣ ବିଦୁର ଏବେ କହି	॥
ଉତ୍ତର ଖଣ୍ତ ନାରୀ ଜନ୍ମ	।	ହୋଇଲେ ସତ୍ୟରୂପ ନାମ	॥
ମନୁର ପତ୍ନୀ ସେ ହୋଇଲା	।	ମୈଥୁନେ ସୃଷ୍ଟି ଉପୁଜିଲା	॥
ପଞ୍ଚ ବାଳକ ତାଙ୍କ ତହୁଁ	।	ହୋଇଲେ ଶୁଣ ନାମ କହୁ	॥
ଉତ୍ତାନପାଦ ପ୍ରିୟବ୍ରତ	।	ଆଗେ ହୋଇଲେ ବେନି ସୁତ	॥
ଅପରେ ଜାତ ତିନି କନ୍ୟା	।	ସୁନ୍ଦରୀ ସୁଲୋଚନା ବାମା	॥
ଆକୁତି ଦେବହୁତି ବେନି	।	ପ୍ରସୂତି ନାମେ କନ୍ୟା ତିନି	॥
ସେ ମୁନି କନ୍ୟା ଦାନ କଲା	।	ଆକୁତି ରୁଚି ବିପ୍ରେ ଦେଲା	॥
ତୋହର ଗର୍ଭୁ ନାନା ମତେ	।	ସନ୍ତତି ପୂରିଲେ ଜଗତେ	॥
ଏମନ୍ତେ ଭାଗବତ ବାଣୀ	।	ମୈତ୍ରେୟେ ବିଦୁରେ ବଖାଣି	॥
ଶୁଣ ସୁଜନେ ଶୁଦ୍ଧ ଚିତ୍ତେ	।	ତୃତୀୟ ସ୍କନ୍ଧେ ଭାଗବତେ	॥
ମୈତ୍ରେୟ ବିଦୁର ସମ୍ବାଦ	।	ଶୁଣନ୍ତେ ନ ଲାଗେ ପ୍ରମାଦ	॥
ଏଣେ ହରିଙ୍କି କରି ଲୟେ	।	ବ୍ରାହ୍ମଣ ଜଗନ୍ନାଥ କହେ	॥

ଇତି ଶ୍ରୀମଦ୍ଭାଗବତେ ମହାପୁରଣେ ପାରମହଂସ୍ୟାଂ ସଂହିତାୟାଂ

ବୈୟାସିକ୍ୟାଂ ତୃତୀୟ ସ୍କନ୍ଧେ ବ୍ରହ୍ମାସୃଷ୍ଟି ସର୍ଜ୍ଜନେ ନାମ

ଦ୍ୱାଦଶୋଽଧ୍ୟାୟଃ ।

•••

ଶ୍ରୀମଦ୍‌ ଭାଗବତ ତୃତୀୟ ସ୍କନ୍ଧ

ତ୍ରୟୋଦଶ ଅଧ୍ୟାୟ

ଶ୍ରୀ ଶୁକ ଉବାଚ
ଏମନ୍ତେ ମୈତ୍ରେୟ ବଚନ	।	ଶୁଣି ବିଦୁର ତୋଷ ମନ	॥
କୃଷ୍ଣ ଚରିତ ରସ ଭରି	।	ଶୁଣି ବୋଲଇ ପାଦ ଧରି	॥
ବିଦୁର ଉବାଚ
ସେ ସ୍ୱାୟମ୍ଭୁବ ବ୍ରହ୍ମା ସୁତ	।	ସଂହାର-ପ୍ରିୟେ ପ୍ରିୟବ୍ରତ	॥
ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷେ ବ୍ରହ୍ମାର ଶରୀର	।	ଯେ ସ୍ୱାୟମ୍ଭୁବ ନୃପବର	॥
ସେ ସତ୍ୟରୂପୀ ପତ୍ନୀ ତାର	।	ସ୍ୱଭାବେ ବ୍ରହ୍ମାର ଶରୀର	॥
ନିର୍ମିତ ନର ନାରୀ କଳ୍ପେ	।	ବିଷ୍ଣୁ ଆଦେଶେ ମୋହ କଳ୍ପେ	॥
ମିଥୁନ ଭାବେ ସେ ରହିଲେ	।	କେମନ୍ତେ ସୃଷ୍ଟି ଭିଆଇଲେ	॥
ସେ ରାଜ ଋଷିଙ୍କ ଚରିତ	।	କହି ସନ୍ତୋଷ କର ଚିତ୍ତ	॥
ଏ କୃଷ୍ଣ କଥା ପୁଣ୍ୟ ଯଶ	।	ଶ୍ରବଣେ ଚିତ୍ତ କଲା ଆଶ	॥
ମୈତ୍ରେୟ ଉବାଚ
ବ୍ରହ୍ମାର ଦେହରୁ ସମ୍ଭବ	।	ପତ୍ନୀର ତୁଲେ ସ୍ୱାୟମ୍ଭୁବ	॥
କର ଅଞ୍ଜଳି ଶିରେ ଦେଇ	।	କହଇ ବ୍ରହ୍ମା ମୁଖ ଚାହିଁ	॥
ତୁ ସର୍ବ ଜନ୍ତୁଙ୍କର ପିତା	।	ଜନ୍ମ ସମ୍ପଦ ବୃତ୍ତି ଦାତା	॥
ଆମ୍ଭେ ତୋହର ଭୃତ୍ୟଗଣେ	।	ଯେମନ୍ତେ ଖଟୁ ତୋ ଚରଣେ	॥
ସେ ଆଜ୍ଞା ଦିଅ ବେଦବର	।	ତୋର ଚରଣେ ନମସ୍କାର	॥
ଯେ କର୍ମ ସାଧି ଏକେ ଏକେ	।	ସର୍ଜଇ ଇହ ପରଲୋକେ	॥
ଲଭନ୍ତି ପ୍ରାଣୀ ଆତ୍ମା ସୁଖେ	।	ସେ ଆଜ୍ଞା କହ ତାତ ମୁଖେ	॥
ବ୍ରହ୍ମା ଉବାଚ
ଏମନ୍ତେ ପୁତ୍ରର ବଚନେ	।	ବ୍ରହ୍ମା କହନ୍ତି ତୋଷ ମନେ	॥
ଶୁଣ କୁମର ସାଧୁ ଧୀର	।	ତୁ ଏ ସଂସାରେ ନୃପବର	॥
ନିର୍ମଳ ହୃଦେ ତୁ ପଚାରୁ	।	ଯେହ୍ନେ ସମ୍ପାଦି ଶିଷ୍ୟ ଗୁରୁ	॥
ପିତାର ଆଜ୍ଞା ଶିରେ ଧରି	।	ସୁଦୂରେ ସର୍ବ ପରିହରି	॥
ସନ୍ତତି କରି ଆତ୍ମ ସୁଖେ	।	ଶୋକ ନ କରେ ମନ ଦୁଃଖେ	॥
ଧର୍ମ ପାଳନ ତାକୁ କହି	।	ବିଷ୍ଣୁଙ୍କୁ ପୂଜେ ଯଜ୍ଞବାହି	॥
ପ୍ରଜା ରକ୍ଷଣ ଧର୍ମ କଲେ	।	ବିଷ୍ଣୁ ସନ୍ତୋଷ ହୋନ୍ତି ଭଲେ	॥
ଯେ ଯଜ୍ଞ ଲିଙ୍ଗ ଜନାର୍ଦ୍ଦନ	।	ଯାହାକୁ ହୁଏ ସୁପ୍ରସନ୍ନ	॥
ଆଶ୍ରମେ ତାରେ କାର୍ଯ୍ୟ ଭଲେ	।	ବ୍ରହ୍ମା ସମ୍ପାଦେ ଆତ୍ମା ତୁଲେ	॥
ମନୁରୁବାଚ
ଭୋ ନାଥ ତୋହର ଆଦେଶେ	।	ସୃଷ୍ଟି କରିବି ମୁଁ ବିଶ୍ୱାସେ	॥
ମୁଁ ସୃଷ୍ଟି ସରଜିବି କାହିଁ	।	ଏ ଜଳେ ଧରଣୀ ତ ନାହିଁ	॥
ତାର ଉଦ୍ଧାରେ କର ଜନ୍ମ	।	ସୃଷ୍ଟି ଆଗମେ ବେଦ କର୍ମ	॥
ମହାପ୍ରଳୟ ଜଳ ରାଶି	।	ପବନ ସଙ୍ଗେ ମୁହିଁ ଗ୍ରାସି	॥
ପୃଥିବୀ ନିବେଶିଲେ ଜଳେ	।	ପ୍ରଜା କଳ୍ପିବି ଯୋଗବଳେ	॥
ଦେବତା ସୁର ପିତୃନର	।	ପଶୁ ପତଙ୍ଗ ମହାଧୀର	॥
ପନ୍ନଗ ଆଦି ଉଚ୍ଚ ନୀଚେ	।	ଧରଣୀ ସ୍ଥାପିବି ଏ ମଞ୍ଚେ	॥
ଏବେ ତ ଜଳେ ପୂର୍ଣ୍ଣ ମହୀ	।	ଏମନ୍ତ ମନେ ବିଚାରଇ	॥
ମୈତ୍ରେୟ ଉବାଚ
ଜଳେ ନ ଦେଖି ବସୁନ୍ଧରୀ	।	ବିଧାତା ମନେ ଧ୍ୟାନ କରି	॥
ମହୀ ବୁଡ଼ିଲା ମହାଜଳେ	।	କେମନ୍ତେ ଉଦ୍ଧରିବି ବଳେ	॥
ଯାର ଆଦେଶେ ଅବତରି	।	ମୁଁ ଏ ସଂସାରେ ଅଧିକାରୀ	॥
ସେ ହରି ଯେବେ ଦୟାକରେ	।	ଧରଣୀ ଆପଣେ ଉଦ୍ଧରେ	॥
ନୋହିଲେ ମୋର ଶକ୍ତି କାହିଁ	।	ଏମନ୍ତେ ବିଷ୍ଣୁ ପାଦେ ଧ୍ୟାୟି	॥
ବ୍ରହ୍ମା ରହିଲା ସ୍ତମ୍ଭୀଭୂତେ	।	ଶୁଣ ବିଦୁର ଏକଚିତ୍ତେ	॥
ତକ୍ଷେଣେ ପ୍ରଭୁ ନରହରି	।	ବାଳ ଶୂକର ରୂପଧରି	॥
ଅଙ୍ଗୁଷ୍ଠି ପ୍ରମାଣ ଶରୀରେ	।	ଜନ୍ମିଲେ ବ୍ରହ୍ମା ନାସାଦ୍ୱାରେ	॥
ପୁଣି କ୍ଷଣକେ ଗଜ ପ୍ରାୟେ	।	ଅଦ୍ଭୁତେ ବଢ଼େ ଦେବରାୟେ	॥
ମରିଚି ଆଦି ମୁନି ଯେତେ	।	ସନତ କୁମାର ସହିତେ	॥
ଅଦ୍ଭୁତ ବରାହ ଶରୀର	।	କ୍ଷଣ କ୍ଷଣକେ ଅଗୋଚର	॥
ଅଙ୍ଗୁଷ୍ଠି ପ୍ରାୟ ଜନ୍ମ ହୋଇ	।	ପର୍ବତ ସଂଖ୍ୟାରେ ବଢ଼ଇ	॥
ଋଷିଙ୍କୁ ଚାହିଁ ବେଦବର	।	କହିଲାନ୍ତି ଦେଖି ତା ଶରୀର	॥
ଶୁଣ ସକଳ ମୁନିଜନେ	।	ଏ ରୂପ ଦେଖି ମୋର ମନେ	॥
ଏମନ୍ତେ ପୁତ୍ର ଗଣ ଘେନି	।	ବିଚାର କଲେ ପଦ୍ମ ଯୋନି	॥
ଅବା ଅନାଦି-ଭଗବାନ	।	ଅଭୁତେ ଦେଖ ମୋର ମନ	॥
ଏ ବାକ୍ୟ ଶୁଣି ବେଦବର	।	ଗର୍ଜିଲେ ଗଜେନ୍ଦ୍ର ଆକାର	॥
ବ୍ରହ୍ମାଙ୍କୁ ଋଷିଙ୍କ ସମେତେ	।	ତଟସ୍ଥ କଲେ ସର୍ବଚିତ୍ତେ	॥
ଦିଗ ପୂରିଲା ସ୍ୱର୍ଗଜିତେ	।	ଅଦ୍ଭୁତ ଶରୀର ସହିତେ	॥
ସେ ମାୟାମୟ ରୂପ ହରି	।	ଛଳେ ଶୁକର ରୂପ ଧରି	॥
ଦେଖି ଚକିତ ମୁନିଜନେ	।	ସଖେଦେ ବିଚାରନ୍ତି ମନେ	॥
ଜନ ତପସ୍ୱୀ ଅନ୍ୟବାସୀ	।	ମିଳି ସକଳ ବ୍ରହ୍ମଋଷି	॥
ସ୍ତୁତି କରନ୍ତି ମନ ତୋଷେ	।	ଧରଣୀ ଉଦ୍ଧରିବା ଆଶେ	॥
ତାହାର ଗୁଣ ଅନୁବାଦେ	।	କ୍ଷମ ନୁହନ୍ତି ଚାରିବେଦେ	॥
ଯା ରୂପ ମନ ଜ୍ଞାନେ ଚିନ୍ତି	।	ଅଶେଷ ଶାସ୍ତ୍ରେ ନ ଜାଣନ୍ତି	॥
ମୁନିଙ୍କ ସ୍ତୁତି ବାକ୍ୟଶୁଣି	।	ତକ୍ଷଣେ ପ୍ରଭୁ ଚକ୍ରପାଣି	॥
ଦେବଙ୍କ ହିତ ଅର୍ଥେ ହରି	।	ପୁଣି ଶୂକର ରୁପଧରି	॥
ଗଜେନ୍ଦ୍ର ଲୀଳା କରି ହେଳେ	।	ବିଷ୍ଣୁ ପଶିଲେ ମହାଜଳେ	॥
କ୍ଷୁର-ଲାଙ୍ଗୁଳ ମୁଖ ତାଡ଼ି	।	ଶବଦ କଲେ ଘଡ଼ ଘଡ଼ି	॥
ବରାହ ଦେହ ବଳ କୋଣେ	।	ଶୂନ୍ୟେ ଚିନ୍ତିଲେ ଦେବଗଣେ	॥
ସ୍ୱର୍ଗ ବିଧୌତ ଜଳ ଲାଗି	।	ଧ୍ୱଜେ ହୋଇଲେ ସଉଭାଗୀ	॥
ତକ୍ଷଣେ କ୍ଷୁରକ୍ଷିପ୍ତ ଜଳେ	।	ସମୁଦ୍ର ଉଛୁଳେ ଉଲ୍ଲୋଳେ	॥
ପର୍ବତ ପ୍ରାୟେ ଦେହ କାନ୍ତି	।	ଜ୍ୟୋତି ସମୂହେ ଝଟକନ୍ତି	॥
ମହି ଖୋଜନ୍ତେ ଘ୍ରାଣ ବଶେ	।	ଧରଣୀ ଉଦ୍ଧରିବା ଆଶେ	॥
କରାଳ ଦଂଷ୍ଟ୍ର ଦନ୍ତ ପାଟି	।	ଉର୍ଦ୍ଧ୍ୱେ ଚାହାନ୍ତି ଘୋରଦୃଷ୍ଟି	॥
ଅଙ୍ଗ ନିର୍ଘାତ ବ୍ରଜ ପ୍ରାୟେ	।	ଦେଖି ଜଳଧି କଲା ଭୟେ	॥
ଉଲ୍ଲୋଳ କର ଉଚ୍ଚେ କରି	।	ଡାକଇ ରଖ ଦଇତ୍ୟାରି	॥
ହେ ଯୋଗେଶ୍ୱର ତ୍ରାହିକର	।	ମୁଁ ତୁମ୍ଭ ଚରଣେ କିଙ୍କର	॥
ସମୁଦ୍ର ମୁଖରାବଗୋଳେ	।	ହରି ପଶିଲେ ରସା ତଳେ	॥
ଜଳେ ନିମଗ୍ନ ବସୁନ୍ଧରୀ	।	ତକ୍ଷଣେ ଦନ୍ତାଗ୍ରେ ଉଦ୍ଧରି	॥
ଜଳୁଁ ଆସନ୍ତେ ଊର୍ଦ୍ଧ୍ୱ ମୁଖେ	।	ଅସୁର ମିଳିଲା ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷେ	॥
ଆଦି ଅସୁର ସେ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ	।	ନାମ ତାହାର ହିରଣାଷ	॥
ଗଦା ବୁଲାଇ ଅତିରେକେ	।	ମିଳିଲା ଯଜ୍ଞନାଥ ପାଶେ	॥
ମତ୍ତ ମାତଙ୍ଗ ଯେହ୍ନେ ମହୀ	।	କର୍କଶ ଦନ୍ତେ ବିଦାରଇ	॥
ତମାଳ ନୀଳବର୍ଣ୍ଣ ଦେହୀ	।	ଶୁଭ୍ର ତୀକ୍ଷଣ ଦନ୍ତ ଦୁଇ	॥
ଦନ୍ତର ଅଗ୍ରେ ମହୀ ରହେ	।	ଚନ୍ଦ୍ରେ କଳଙ୍କ ଯେହ୍ନେ ଶୋହେ	॥
ଏମନ୍ତ ରୂପ ଦେଖି ବେଗେ	।	ବ୍ରହ୍ମା ମିଳିଲେ ବିଷ୍ଣୁ ଆଗେ	॥
ସଙ୍ଗତେ ମୁନିଗଣ ଘେନି	।	ସ୍ତୁତି କରଇ ପଦ୍ମଯୋନି	॥
ବ୍ରହ୍ମା ଉବାଚ
ହେ ଯଜ୍ଞ ରୂପୀ ଜନାର୍ଦ୍ଦନ	।	ତୋର ବିହାର ତ୍ରିଭୁବନ	॥
ଯଜ୍ଞ ମୂରତି ନିଜ ପିଣ୍ତେ	।	ଯେ ଯଜ୍ଞ ଧର୍ମ କର୍ମକାଣ୍ତେ	॥
ତୋର ଶରୀର ଲୋମ କୂପେ	।	ସମୁଦ୍ର ଲୁଚିଲା ସ୍ୱରୂପେ	॥
ନମୋ ଗୋବିନ୍ଦ ମହୀଧର	।	ଅଶେଷ-ମହିମା-ସାଗର	॥
ଯେ କାଳରୂପୀ ତୋ ଚରଣ	।	ନିର୍ଭୟେ ପଶିଲୁ ଶରଣ	॥
ଯଜ୍ଞାଦି ଆତ୍ମା ତୋ ଶରୀର	।	ଦୁଷ୍କୃତ ଜନେ ଅଗୋଚର	॥
ତୋ ଦେହ ଚର୍ମେ ବେଦ ବସେ	।	ଅନଳ ଲୋମକୂପ ବସେ	॥
ଘୃତ ଆହୁତି ନେତ୍ର ଯୁଗେ	।	ଚତୁର ହୋତ୍ର ପାଦ ଭାଗେ	॥
ଏ ଶ୍ରୁତବନ୍ତ ତୋର ତୁଣ୍ତ	।	ସ୍ୱରେ ନିର୍ମିତ ନାସାଖଣ୍ତ	॥
ଓଁ କାର ଉଦରାନୁବନ୍ଧେ	।	ଚମସା ରହେ କର୍ଣ୍ଣରନ୍ଧ୍ରେ	॥
ଶଶୀ ଯେ ରହେ ତେଜ ଆଶେ	।	ଗ୍ରହେ ବସନ୍ତି ତୋର ପାଶେ	॥
ଶ୍ରବଣେ ଅଗ୍ନି ହୋତ୍ର ରହେ	।	ଦୀକ୍ଷାରେ ବେନି ଘଟି ବହେ	॥
ଦନ୍ତେ ବସନ୍ତି ଉଦୟିନୀ	।	ମସ୍ତକେ ଯଜ୍ଞଭାବ ଘେନି	॥
ପ୍ରାଣେ ବସଇ ଚନ୍ଦ୍ରଗଣ	।	ସମୁଦ୍ରେ ରହେ ଆବରଣ	॥
ପବନ ବସେ ପଞ୍ଚଭୂତେ	।	ସତ୍ୱ ଶରୀର ସନ୍ଧି ଗତେ	॥
ମନ୍ତ୍ର ଦେବତା ରୂପେ ତୁହି	।	ତୁ ଦେବ ପ୍ରିୟା ଆତ୍ମା ଦେହୀ	॥
ବୈରାଗ୍ୟ ଭକ୍ତି ଆତ୍ମାଜାତ	।	ତୁ ନାଥ ଯୋଗେଶ୍ୱର କାନ୍ତ	॥
ତୁ ବିଦ୍ୟା ଗୁରୁଜ୍ଞାନ ଦାତା	।	ଜୀବ ଧାରଣେ ପିତା ମାତା	॥
ତୋ ଦନ୍ତ ଅଗ୍ରେ ବସୁନ୍ଧରୀ	।	ବିରାଜେ ନିଜ ରୂପ ଧରି	॥
କି ଅବା ଦେବା ପଟ୍ଟାନ୍ତର	।	ଜଳେ ଯେସନେ କରୀବର	॥
ପଦ୍ମ ବସନ୍ତ ଅବଗାହେ	।	ତୋ ଦନ୍ତଅଗ୍ରେ ଯେହ୍ନେ ଶୋହେ	॥
ଏ ଯେ ଶୂକର ତୋର ଦେହ	।	ଅଶେଷ ଯଜ୍ଞ ବେଦମୟ	॥
ଦନ୍ତେ ଧରଣୀ କରେ ଶୋଭା	।	କିବା ଉପମା ଆମ୍ଭେ ଦେବା	॥
ପର୍ବତ ଶୃଙ୍ଗେ ଜଳଧର	।	ଯେମନ୍ତେ ଦିଶଇ ସୁନ୍ଦର	॥
ଏବେ ଧରଣୀ ସ୍ଥାପ ଜଳେ	।	ଭୋ ନାଥ ତୋର ମାୟା ବଳେ	॥
ଏ ଭୂମି କୋଷ ଲୋକଦାତା	।	ତୁନାଥ ଜୀବ ଲୋକପିତା	॥
ତୋ ବିନୁ ଅନ୍ୟ କେବା ଜଳେ	।	ମହୀ ଉଦ୍ଧାରେ ମହାବଳେ	॥
ଏଣୁ ବିଷୟ ଆର କାହିଁ	।	ତୁ ଯେ ଈଶ୍ୱର ବିଶ୍ୱଦେହୀ	॥
ଜଳେ ପଶନ୍ତେ ତୋ ଶରୀର	।	ଜଳଧି ଦିଶେ ଭୟଙ୍କର	॥
ତୋ ଲୋମ ଅଗ୍ରେ ଜଳରାଶି	।	ଧ୍ୱନି ତୋ ଗଗନ ପ୍ରକାଶି	॥
ଜଳେ ତପସ୍ୟା ତୋ ଭୁବନେ	।	ବରାହ ରୂପୀ ତୋଷ ମନେ	॥
ତୋ ନାମ ଜଳେ କରି ସ୍ନାନ	।	ଆନନ୍ଦେ କରି ତୋଷମନ	॥
ପବିତ୍ର କଲୁ ପିଣ୍ତ ପ୍ରାଣ	।	ତୋର ଚରଣେ ଭଗବାନ	॥
ତୋ ଗୁଣ ମାୟା ଯୋଗବଳେ	।	ଆମ୍ଭେ ମୋହିତ ଏ ଶୟଳେ	॥
ସ୍ଥାନେ ନ ପାରୁ ଆମ୍ଭେ ରହି	।	ଆମ୍ଭଙ୍କୁ କର ନାଥ ତ୍ରାହି	॥
ମୈତ୍ରେୟ ଉବାଚ
ବ୍ରହ୍ମାଦି ମୁନିଙ୍କ ବଚନେ	।	ବରାହରୂପୀ ତୋଷମନେ	॥
ଜଳେ ବସାଇ ବସୁନ୍ଧରୀ	।	ଅଦୃଶ୍ୟ ହୋଇଲେ ମୁରାରୀ	॥
ସେ ହରି ବିଚିତ୍ର ଚରିତେ	।	ବିଦୁର ଶୁଣ ଏକ ଚିତ୍ତେ	॥
ସଂସାରୁ ତରିବ ଯେମନ୍ତେ	।	ସୁଜନେ ଶୁଣ ତୋଷ ଚିତ୍ତେ	॥
ଯାର ପ୍ରସନ୍ନେ ମାୟା ଘୋର	।	ନଳିନୀ ଦଳେ ଯେହ୍ନେ ନୀର	॥
ନ ଲାଗେ ସେ ନୀର ସିଞ୍ଚନ୍ତେ	।	ବିଷ୍ଣୁ ପ୍ରବେଶ ଅନ୍ତର୍ଗତେ	॥
କର୍ଣ୍ଣେ ପଶନ୍ତେ ହରିବାଣୀ	।	ସୁଧା-ସଦୃଶ୍ୟ ପରିମାଣି	॥
ଆନନ୍ଦେ କର ସୁଧାପାନ	।	ଯେଣେ ନୋହିବ ହତଜ୍ଞାନ	॥
ତୃତୀୟ ସ୍କନ୍ଧେ ଭାଗବତ	।	ଅଦ୍ଭୁତ ଗୋବିନ୍ଦ ଚରିତ	॥
ଏଣେ ନିବେଶି ବୁଦ୍ଧି-ଚିତ୍ତ	।	କହିଲା ଦାସ ଜଗନ୍ନାଥ	॥
ଏ ଅଧ୍ୟା ପୃଥିବୀ ଚରିତ	।	ସୁଜନ ଜନଙ୍କର ହିତ	॥

ଇତି ଶ୍ରୀମଦ୍ଭାଗବତେ ମହାପୁରାଣେ ପାରମହଂସ୍ୟାଂ ସଂହିତାୟାଂ

ବୈୟାସିକ୍ୟାଂ ତୃତୀୟ ସ୍କନ୍ଧେ ପୃଥିବୀ ବର୍ଣ୍ଣନେ ନାମ

ତ୍ରୟୋଦଶୋଽଧ୍ୟାୟଃ ।

•••

ଚତୁର୍ଦ୍ଦଶ ଅଧ୍ୟାୟ

ଶ୍ରୀଶୁକ ଉବାଚ
ମୈତ୍ରେୟ ବାଣୀ ଶୁଣି କର୍ଣ୍ଣେ				।	ହରଷ ବିଦୁରର ମନେ	॥
କୃଷ୍ଣ ଶୂକର ରୂପ କଥା				।	ଅମୃତ ପଦ ଏହୁ ଗାଥା	॥
ଆନନ୍ଦେ ଶିରେ କର ଦେଇ				।	ସନ୍ତୋଷ ଚିତ୍ତେ ପଚାରଇ	॥
ବିଦୁର ଉବାଚ
ଯଜ୍ଞବରାହ ରୂପ ଧରି				।	ଦନ୍ତାଗ୍ରେ ଧରଣୀ ଉଦ୍ଧରି	॥
ଜଳେ ଆସନ୍ତେ ଊର୍ଦ୍ଧ୍ୱ ଦନ୍ତେ				।	ଆଦି ଅସୁରର ଅଗ୍ରତେ	॥
ମିଳିଲା ଗଦା ହସ୍ତେ ଧରି				।	ତା ଦେହ ଦନ୍ତାଗ୍ରେ ବିଦାରି	॥
ଶୁଣି ଏ କଥା ତୁମ୍ଭ ମୁଖେ				।	ଏବେ ପଚାରେ ମନସୁଖେ	॥
ଏ ଦୈତ୍ୟ ତେଜ ଅନର୍ଗଳା				।	କି ହେତୁ ଗଦାଯୁଦ୍ଧ କଲା	॥
ତାହାର ଜନ୍ମ କର୍ମ ଯେତେ				।	ବିସ୍ତାରି କହ ମୋ ଅଗ୍ରତେ	॥
ପରମ କୁତୁହଳ ବାଣୀ				।	ଜୀବ ତରଇ ଏହା ଶୁଣି	॥
ତୁ ଧନ୍ୟ ସାଧୁ କୁରୁବୀର				।	ସ୍ୱଧର୍ମ ପ୍ରଶ୍ନ ଏ ତୋହର	॥
ହରି ଚରିତ ଗୁଣଗାଥା				।	ଅମୃତ ରସମୟ କଥା	॥
ଯାହା ଶୁଣନ୍ତେ ମୃତ୍ୟୁ ପାଶ				।	ସୁତପ୍ତ ଚକ୍ରେ ହୋଇ ନାଶ	॥
ହେ ସ୍ୱାୟମ୍ଭୁବ ମନୁ ସୁତ				।	ଶାନ୍ତନୁ ତନୟ ବିଖ୍ୟାତ	॥
ତପର ବଳେ ସେ ପ୍ରଚଣ୍ତେ				।	ଚରଣ ଦେଇ ମୃତ୍ୟୁପିଣ୍ତେ	॥
ସ୍ୱଭାବେ ତେଜ ଅନର୍ଗଳା				।	ପରମ ପଦେ ସେ ପଶିଲା	॥
ତୁ ଏବେ ପଚାରିଲୁ ମୋତେ				।	ଶୁଣ ବିଦୁର ଏକ ଚିତ୍ତେ	॥
ପ୍ରସ୍ତାବେ ଇତିହାସ ବାଣୀ				।	ଦେବଙ୍କ ସଭା ମଧ୍ୟେ ଶୁଣି	॥
ଜାଣାଇ ଏଥିର କାରଣ				।	କହିବି ଏକଚିତ୍ତେ ଶୁଣ	॥
ଦକ୍ଷ ଦୁହିତା ଦିତି ନାମା				।	କଶ୍ୟପ ଋଷିଙ୍କର ବାମା	॥
ସେ ଏକଦିନେ ଯଜ୍ଞଶାଳେ				।	ଏକେ ପଶିଲା ସନ୍ଧ୍ୟାକାଳେ	॥
ବସିଲା ନିଜ ପତି ପାଶେ				।	କାମେ ଜଡ଼ିତ ରତି ଆଶେ	॥
ସେ ମହାମୁନି ତାହାପରେ				।	ମନ୍ତ୍ର ଆହୁତି ଦେବାଠାରେ	॥
ଯଜ୍ଞ ପୁରୁଷ ପ୍ରୀତି ଅର୍ଥେ				।	ଅସ୍ତ ଅଚଳ ସୂର୍ଯ୍ୟଗତେ	॥
ନିବିଡ଼ ସନ୍ଧ୍ୟା ଆଗମନେ				।	ମିଳିଲା ସ୍ୱାମୀ ସନ୍ନିଧାନେ	॥
କର ପଲ୍ଲବ ଶିରେ ଦେଇ				।	କହେ କଶ୍ୟପ ମୁଖ ଚାହିଁ	॥
ଦିତି ଉବାଚ
ଭୋ ନାଥ ଶୁଣ ତପୋଧନ				।	କନ୍ଦର୍ପ ଘେନି ଶରାସନ	॥
ଅନଙ୍ଗ ବାଣେ ମୋର ମନ				।	କହଇ ଶୁଣ ସାବଧାନ	॥
କଦଳୀ ବନେ ଯେହ୍ନେ ଗଜ				।	ଦନ୍ତେ ବିଦାରେ ଅତି ତେଜ	॥
ମୋ ପିତା ଦକ୍ଷ ପ୍ରଜାପତି				।	ଯାର ସହିତେ ତାର ମତି	॥
ଆମ୍ଭର ଘରେ ପୁତ୍ର ଯେତେ				।	ଧର୍ମ ପାଳିବେ ସେ ଜଗତେ	॥
ଏ କଥା ମନେ ବିଚାରିଲା				।	ଯାନ୍ତେ ଆମ୍ଭଙ୍କୁ ପଚାରିଲା	॥
ସମ୍ମତି ଦେଖିଲା ଆମ୍ଭର				।	ତେଣୁ ବରିଲା ତୋତେ ବର	॥
ଆମ୍ଭେ ଯେ ଭଗ୍ନି ତୋର ପାଶେ				।	ତୁମ୍ଭର ଚରଣ ବିଶ୍ୱାସେ	॥
ଆମ୍ଭର ଶୀଳରୂପ ଗୁଣ				।	ତୁମ୍ଭେ ତ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷେ ପ୍ରମାଣ	॥
ଭୋ ନାଥ ନଳୀନ ବଦନ				।	ଏବେ ତୁ କର ମୋ ବଚନ	॥
ମୋର ସଙ୍ଗତେ କର ରତି				।	ସୁଭୋଗେ ହେଉ ମୋର ଶାନ୍ତି	॥
ଏମନ୍ତ ଶୁଣିଣ ବଚନ				।	କଶ୍ୟପ ଋଷି ଦୁଃଖ ମନ	॥
ଏ ସନ୍ଧ୍ୟାକାଳେ ମୋର ପାଶେ				।	ତୁ ଯେ ମିଳିଲୁ ରତି ଆଶେ	॥
ଯେ ଧର୍ମ-ପ୍ରମାଣେ ତୋହର				।	ଅନ୍ୟଥା କେ କରୁ ତାହାର	॥
ଏଣୁ ତୋହର ପ୍ରିୟ ଯେତେ				।	କରିବି ତୋହର ଆୟତେ	॥
ସଂସାର ବେଭାରଟି ଏହି				।	ଏ ଧର୍ମ କର୍ମେ ରହେ ଗୃହୀ	॥
ସର୍ବ ଆଶ୍ରୟ ମଧ୍ୟେ ସାର				।	ପୁତ୍ର କଳତ୍ର ଧନ ଘର	॥
ଏଣୁ ମୋହର ଚିତ୍ତ ରସେ				।	ବୋଇତ ଯେହ୍ନେ ଜଳେ ଭାସେ	॥
ଆମ୍ଭର ଅଙ୍ଗ ମଧ୍ୟ ନାରୀ				।	ଅନ୍ୟଥା କେବା କରିପାରି	॥
ତାହାର ତହିଁ ଗୃହକାର				।	ଦେଇ ନିରତେ ଥାନ୍ତି କର	॥
ଯାହାର ଆଶ୍ରେ ପ୍ରାଣୀ ଥାଇ				।	ଇନ୍ଦ୍ରିୟ ଚିତ୍ତକୁ ଜିଣଇ	॥
ଏ କଥା କେ କରିବ ଆନ				।	ଯାହା ସଞ୍ଚିଲେ ଭଗବାନ	॥
ଏବେ ଉଦ୍ଧର ଆତ୍ମା ମନେ				।	ଶୁଭେ ନ ରହ ମୋ ଚରଣେ	॥
ଦେଖ ଏ ଭୟଙ୍କର ବେଳା				।	ପ୍ରେତ-ପିଶାଚଗଣ ମେଳା	॥
ଭୂତ-ବେତାଳଗଣ ରଙ୍ଗେ				।	ଭବାନୀଗଣ ଘେନି ସଙ୍ଗେ	॥
ଭୁତରେ ବସି ଭୂତପତି				।	ଦେଖଇ ସର୍ବଜନ ଗତି	॥
ମୋହର ଦେହେ ସେ ସ୍ୱଭାବେ				।	କେ କହିପାରୁ ଏହି ଭାବେ	॥
ପର ଅପର ଯାର ନାହିଁ				।	ବଦନେ ନିନ୍ଦା ସ୍ତୁତି କାହିଁ	॥
ଆମ୍ଭେ ସକଳ ଯା ଚରଣେ				।	ସେବୁଛୁଁ ବ୍ରହ୍ମ ଆଚରଣେ	॥
ଯାହାର ପ୍ରସନ୍ନେ ସୌଭାଗୀ				।	ଯେ ନର ଆତ୍ମା ଗୁଣେ ଭୋଗୀ	॥
ଯାର ନିର୍ମଳ ଗୁଣ ଚିନ୍ତି				।	କିବା ପଟଳେ ସର୍ବେଛନ୍ତି	॥
ଚିନ୍ତନ୍ତି ନିର୍ଲ୍ଲେପ ଶରୀର				।	ଦେବ ମାନବେ ଅଗୋଚର	॥
ଏମନ୍ତେ ସ୍ୱାମୀ ମୁଖୁ ଶୁଣି				।	ସ୍ୱଭାବେ ଲଜ୍ଜିତ ତରୁଣୀ	॥
ପିଶାଚ ଚେଷ୍ଟା ଦେଖି ତାର				।	ସୁମନେ କରନ୍ତି ବିଚାର	॥
ଅଭାଗୀ ପ୍ରାଣୀ ଏହି ମତି				।	ଯେ ତା ମହିମା ନ ଜାଣନ୍ତି	॥
ନିର୍ମଳ ଚିତ୍ତେ ଯୋଗୀ ଜନେ				।	ଧ୍ୟାନେ ଚିନ୍ତନ୍ତି ତା ଚରଣେ	॥
ତପ ପ୍ରସନ୍ନେ ଯୋଗେ ଚିନ୍ତି				।	ଅଶେଷ ସମ୍ପଦ ଭୁଞ୍ଜନ୍ତି	॥
ଘୋର ଗହନେ ମୁନିଗଣେ				।	ଯାର ପ୍ରସନ୍ନେ ଯୋଗ ଧ୍ୟାନେ	॥
ବ୍ରହ୍ମାଦି ଦେବେ ଯା କିଙ୍କର				।	ଯା ମାୟାବଳେ ଏ ସଂସାର	॥
ସୃଷ୍ଟି ପାଳନ ସଂହାରଣ				।	ଯେ ବିଶ୍ୱ ପରମ-କାରଣ	॥
ପିଶାଚ ଚେଷ୍ଟା ତାର ଦେଖି				।	ସାଧବ ଜନେ ହୋନ୍ତି ଦୁଃଖୀ	॥
ଚରିତ ବିଡ଼ମ୍ବନ ତାର				।	ଦେବ ମାନବେ ଅଗୋଚର	॥
ଏମନ୍ତ ସ୍ୱାମୀ ମୁଖୁଁ ଶୁଣି				।	ସ୍ୱଭାବେ ଉନ୍ମତ୍ତ ତରୁଣୀ	॥
ମଦନ ବାଣେ ଭୋଳ ଚିତ୍ତ				।	ବେଗେ ଧଇଲା ସ୍ୱାମୀ ହସ୍ତ	॥
ବସ୍ତ୍ର ଆକର୍ଷି ବାମକରେ				।	କଟାକ୍ଷେ ଚାହେଁ ରୋଷଭରେ	॥
ବୃଷଳୀ ପ୍ରାୟେ ଲଜ୍ଜା ଛାଡ଼ି				।	ରମଣ ରସେ ଚିତ୍ତେ ବୁଡ଼ି	॥
ବଳେ ଫେଇଲା ତାର ଅଙ୍ଗ				।	ଆକର୍ଷେ ସ୍ୱକାମ ଅନଙ୍ଗ	॥
ପତ୍ନୀ ରମଣ ସଙ୍ଗ ବରି				।	ତକ୍ଷଣେ ଆଚମନ କରି	॥
କର ଚରଣ ଧୋଇ ଜଳେ				।	ମଉନେ ବସିଲେ ନିଶ୍ଚଳେ	॥
ଗାୟତ୍ରୀ ମନ୍ତ୍ର ପ୍ରଣିଧାନ				।	କରି ଚିନ୍ତିଲେ ବ୍ରହ୍ମଧାମ	॥
ନିର୍ମଳ ଜ୍ୟୋତିରୂପେ ମନ				।	ନିବେଶି ହୋଇଲେ ମଉନ	॥
ତକ୍ଷଣେ ଦିତି ଉଠି ବେଗେ				।	ବସ୍ତ୍ର ଆଚ୍ଛାଦି ସର୍ବ ଅଙ୍ଗେ	॥
ସଲଜେ ଅଧୋମୁଖ ହୋଇ				।	କହେ କଶ୍ୟପ ମୁଖ ଚାହିଁ	॥
ଦିତି ଉବାଚ
ଏ ଗର୍ଭ ହୋଇବ ମୋହର		।			ସ୍ୱଭାବେ ମହା ଭୟଙ୍କର	॥
ପ୍ରାଣୀଙ୍କ ତେଜ ସେ ହରିବ		।			ଦୁର୍ବୁଦ୍ଧି ପଣେ ଦୁଷ୍ଟ ଭାବ	॥
ଅବଜ୍ଞା କରି ନିଜ ପତି		।			ମୁଁ ଯେ ଆଚରିଲି ଅନୀତି	॥
ଯୋଗୀନ୍ଦ୍ର ନମୁ ତୋ ଚରଣେ		।			ତୋର ବିହାର ଭୂତଗଣେ	॥
ସର୍ବ ବିନାଶ ଦଣ୍ଡଧର		।			ତୁ ଦଣ୍ଡୁ ଦୁର୍ଦ୍ଦଣ୍ଡ କ୍ରୋଧର	॥
ତୁ ଭୀମ ରୂପ କ୍ଷମା ପତି		।			ନମୋ ନମସ୍ତେ ପ୍ରଭୁ ଗତି	॥
ଗର୍ଭ ଆମିଷ ମନ ଦେଇ		।			କହେ କଶ୍ୟପ ମୁଖ ଚାହିଁ	॥
ତକ୍ଷଣେ ଧ୍ୟାନ ଛାଡ଼ି ବେଗେ		।			ମୁନି କହନ୍ତି ପତ୍ନୀ ଆଗେ	॥
କଶ୍ୟପ ଉବାଚ
ଭୋ ସଖି ଶୁଣ ଶୁଦ୍ଧ ଚିତ୍ତେ	।				ଏ କର୍ମ ତୋହର ଆୟତେ	॥
ମୁହୂର୍ତ୍ତ ଦୋଷ ଭୟଙ୍କର	।				ଦେହ ହେଳନ କର୍ମ ତୋର	॥
ଏ ଦୋଷ ତୋର କର୍ମ ଗତେ	।				କର୍ମ ହୋଇବ ବିନା ସୂତ୍ରେ	॥
ସୁଷ୍ଟି ହୋଇବ ଏ ଶୟଳେ	।				ତପ ସାଧନେ କର୍ମ ଫଳେ	॥
ଏ ତିନି ପୁରେ ରାଜା ଗଣେ	।				ସକଳ ଖଟିବେ ଚରଣେ	॥
ଧନ ଜୀବନ ସେ ହରିବେ	।				ପ୍ରାଣୀଙ୍କ ଦୁଃଖ ସୁଖ ଦେବେ	॥
ନିର୍ଦ୍ଦୋଷ ପ୍ରାଣୀଙ୍କ ମାରଣେ	।				ପର ରମଣୀ କରଷଣେ	॥
ମହାନ୍ତ ଜନେ କୋପ ଜାତ	।				ବଳେ ହରିବେ ବେନି ଭ୍ରାତ	॥
ତାହାଙ୍କ ଦେଖି ଦୁଷ୍ଟ ପଣ	।				କୋପିବେ ଦେବ ନାରାୟଣ	॥
ଏ ଭୂମି ମଧ୍ୟେ ରୂପ ବହି	।				ବିଷ୍ଣୁ ମାରିବେ ବେନି ଭାଇ	॥
ଇନ୍ଦ୍ର ଯେସନେ ବ୍ରଜ ଧରେ	।				ଘୋର ପର୍ବତ ଦର୍ପ ହରେ	॥
ଦିତି ଉବାଚ
ଭୋ ନାଥ ମୋର ପୁତ୍ର ଯେବେ			।		ସମ୍ଭବ ଦୁଷ୍ଟ କର୍ମ ଭାବେ	॥
ବିଷ୍ଣୁର ଶସ୍ତ୍ରେ ହେବେ ନାଶ			।		ଏଣେ ମୋହର ନାହିଁ ରୋଷ	॥
ତହିଁକି ଡର ମୋର ନାହିଁ			।		ବ୍ରାହ୍ମଣ ଶାପକୁ ଡରଇ	॥
ବ୍ରାହ୍ମଣ କୋପେ ଯେ ମରନ୍ତି			।		ପ୍ରାଣୀଙ୍କ ବଧ ଆଚରନ୍ତି	॥
ତାହାଙ୍କୁ ନାହିଁ ସୁଖ ଲେଶ			।		ନରକେ ହୁଅନ୍ତି ପ୍ରବେଶ	॥
କଶ୍ୟପ ଉବାଚ
କର୍ମ ଅବଳେ ବୀର୍ଯ୍ୟ ଯୋନି			।		ଜନ୍ମ ଲଭନ୍ତି ଦେହ ଘେନି	॥
ଅଶେଷ ଦୁଃଖ ପଳ ଭୋଗେ			।		ଭୁଞ୍ଜନ୍ତି ଜୀବନ ସଂଯୋଗେ	॥
ସଂସାର ଶୋକ ଅନୁତାପେ			।		ଯେବା ଅର୍ଜିବ ବଳଦର୍ପେ	॥
ବିଷ୍ଣୁର ହସ୍ତେ ପ୍ରାଣ ଦେଇ			।		ସମ୍ଭୁତ ରୂପେ ବେନି ଭାଇ	॥
ତାହାଙ୍କ ପୁତ୍ରଙ୍କର ମଧ୍ୟେ			।		ବିଷ୍ଣୁର ଭକ୍ତ ଅନୁବାଦେ	॥
ହୋଇବେ ବିଷ୍ଣୁ ଭକ୍ତ ସାର			।		ଅତୁଲ୍ୟ ସୁଖ ସୁବିଚାର	॥
ତାହାର ଶତ ଇହଲୋକେ			।		ବିଷ୍ଣୁ ଭକତି ମନ ସୁଖେ	॥
ତା ଯଶ ଗାଇ ନିରନ୍ତରେ			।		ତରିବେ ଏ ଭବ ସଂସାରେ	॥
ଯାର ପ୍ରସନ୍ନେ ଏ ସଂସାର			।		ହୋଇବେ ମାୟାବନ୍ଧୁ ପାର	॥
ସେ ମହାଭାଗବତ ବାଣୀ			।		ଯା ଯଶ ଗାଇ ତରେ ପ୍ରାଣୀ	॥
ସେ ବିଷ୍ଣୁ ଭାବ ଅତିରେକେ			।		ଅନ୍ତେ ମିଳିବେ ବିଷ୍ଣୁ ଲୋକେ	॥
ତୁ ପୁଣି ଦେଖିବୁ ତା ମୁଖ			।		ଲଭିବୁ ଅତିଶୟ ସୁଖ	॥
ସୁକର୍ମ କରି ସୁକୁମାର			।		କର୍ଣ୍ଣେ କୁଣ୍ତଳ ହୃଦେ ହାର	॥
ମୈତ୍ରେୟ ଉବାଚ
ପୁତ୍ର ପୁତ୍ରର ଗୁଣ ଗୁଣି			।		ବୈଷ୍ଣବ-ଗୁଣେ ଶିରୋମଣି	॥
ଅନ୍ତର ଆତ୍ମା ଅତି ଦୋଷେ			।		ସ୍ୱାମୀଙ୍କୁ ନମିଲା ହରଷେ	॥
ଦିତି-କଶ୍ୟପର ସମ୍ବାଦ			।		ଶୁଣ ସୁଜନେ ଜ୍ଞାନ ଭେଦ	॥
ତୃତୀୟ ସ୍କନ୍ଧେ ଭାଗବତ			।		କହଇ ବିପ୍ର ଜଗନ୍ନାଥ	॥

ଇତି ଶ୍ରୀମଦ୍ଭାଗବତେ ମହାପୁରାଣେ ପାରମହଂସ୍ୟାଂ ସଂହିତାୟାଂ
ବୈୟାସିକ୍ୟାଂ ତୃତୀୟ ସ୍କନ୍ଧେ ଦିତି-କଶ୍ୟପ-ସମ୍ବାଦେ

ନାମ ଚତୁର୍ଦ୍ଦଶୋଽଧ୍ୟାୟଃ ।

•••

ପଞ୍ଚଦଶ ଅଧ୍ୟାୟ

ମୈତ୍ରେୟ ଉବାଚ
ଦିତି ଉଦରେ ଶୂନ୍ୟମାର୍ଗେ	।			ସେ ପ୍ରଜାପତି ତେଜ ବୀର୍ଯ୍ୟେ		॥
ଶତେ ବରଷ ବେଦ ମତେ	।			ଗର୍ଭେ ଧଇଲା ଭୟଚିତ୍ତେ		॥
ଦେବ ଦଳନ ତେଜ ଶୁଣି	।			ଅନ୍ତରେ ଭାଳଇ ତରୁଣୀ		॥
ନ ଜାଣି କଲି ଏଡ଼େ କର୍ମ	।			କାମେ ହୋଇଲି ମତି ଭ୍ରମ		॥
ଦଇବ ଯୋଗେ ବଳୟାର	।			କି କରିପାରେ ସୁରନର		॥
ଏବେ ହୋ ଶୁଣ କୁରୁବୀର	।			ସଂସାରେ ହୁଏ ଅନ୍ଧକାର		॥
ଏ କାଳ ମହିମା ଯେ ଜାଣେ	।			ଆଗମ ନିଗମ ପ୍ରମାଣେ		॥
ଦେବ ଉଚୁଃ
ତୁ ଦେବ ଦେବ ଜଗନ୍ନାଥ		।	ଆମ୍ଭେ ସକଳ ତୋର ଭୃତ୍ୟ		॥
ତୁ ପରାତ୍ପର ଭାବଗ୍ରାହୀ		।	ଜଗତେ ମାୟାବଳେ ମୋହି		॥
ଗୃହସ୍ଥଭାବେ ଗୁଣ ବହି		।	ତୋ ରୂପ ନ ଜାଣନ୍ତି କେହି		॥
ମନ ପବନ ହୃଦେ ଛନ୍ଦି		।	ଇନ୍ଦ୍ରିୟ ସମୂହେ ନିରୋଧି		॥
ତୋର ପ୍ରସନ୍ନେ ଯେ ଲଭନ୍ତି		।	ତାହାଙ୍କୁ ନାହିଁ ଭୟଭୀତି		॥
ତାର ବଚନେ ରାଜାଗଣେ		।	ଭାବେଣ ଥାନ୍ତି ଅନୁକ୍ଷଣେ		॥
ତରନ୍ତି ଭବ ଭୟ ତ୍ରାସ		।	ତୁ ନାଥ ଅନାଦି-ପୁରୁଷ		॥
ଆମ୍ଭର ସୁଖ ଲାଭ ଜୟେ		।	ଭୋ ନାଥ କର ତୁ ଉପାୟେ		॥
ନିଗମ ମାର୍ଗେ ତାଙ୍କ ଗତି		।	ତ୍ରିଦଶ ଭୋଗେ କଲା ରତି		॥
ଦିତିର ଗର୍ଭେ ପୁତ୍ର ହେଲା		।	ସେ ଭୟେ ଭୁବନ କମ୍ପିଲା		॥
ଏ ସର୍ବ ଦିଶେ ଅନୁତେଜେ		।	ଦହିବା ପ୍ରାୟେ ସେ ବିରାଜେ		॥
ଏମନ୍ତ ଦେବେ ସ୍ତୁତି ଶୁଣି		।	ସମ୍ଭ୍ରମ ଚିତ୍ତେ କୁଶପାଣି		॥
ଶବଦ ଭେଦେ ବ୍ରହ୍ମା ବର		।	ଦେବଙ୍କୁ କହନ୍ତି ମଧୁର		॥
ବ୍ରହ୍ମୋ ଉବାଚ
ଶୁଣ ସକଳ ଦେବଗଣ		।	କହିବା ଏଥିର କାରଣ		॥
ତୁମ୍ଭର ପୂର୍ବ ସୃଷ୍ଟି ଭାବେ		।	ମୁଁ ଯେ ବସିଲି ଧ୍ୟାନ ଭାବେ		॥
ସନକ ଆଦି ଚତୁର୍ଭ୍ରାତେ		।	ଜନ୍ମିଲେ ମୋର ଶୁଦ୍ଧ ଚିତ୍ତେ		॥
ଉର୍ଦ୍ଧ୍ୱେ ଜନ୍ମିଲେ ଶୁଦ୍ଧଚେତା		।	ଏଣୁ ହୋଇଲା ଊର୍ଦ୍ଧ୍ୱ ରେତା		॥
ଗଗନ ମାର୍ଗେ ତାଙ୍କ ଗତି		।	ସକଳ ଭୁବନେ ମିଳନ୍ତି		॥
ଏକା ବିଖ୍ୟାତ ମୋର ଶିକ୍ଷା		।	ନିଶ୍ଚେ ପରମହଂସ ଦୀକ୍ଷା		॥
ଧୂଳି ଧୂସର ଦିଗମ୍ବର		।	ନିତ୍ୟେ ନିର୍ଭୟେ ଅଗୋଚର		॥
ଏ ମୁନିଗଣ ଏକ ଦିନେ		।	ମିଳିଲେ ବିଷ୍ଣୁର ଭୁବନେ		॥
ଅଚ୍ୟୁତ ବୈକୁଣ୍ଠ ବିହିତ		।	ସର୍ବ ଦେବତା ନମସ୍କୃତ		॥
ଯହିଁ ପୁରୁଷେ ଯାହା ସୁଖେ		।	ବସନ୍ତି ବିଷ୍ଣୁର ସମ୍ମୁଖେ		॥
ସର୍ବେ ବସନ୍ତି ବିଷ୍ଣୁ ରୂପେ		।	ବିନାଶ ନାହିଁ କାଳକଳ୍ପେ		॥
ନିମିଷେ ନିମିଷ ଆଚାରେ		।	ହରିଙ୍କୁ ଭଜନ୍ତି ବେଭାରେ		॥
ଯହିଁ ଆଦି ପୁରୁଷ ହରି		।	ଭକ୍ତ ବତ୍ସଳ ରୂପ ଧରି		॥
ସର୍ବ ଗୋଚର ଦୃଷ୍ଟି ପାତେ		।	ବିଷ୍ଣୁଙ୍କ ସଙ୍ଗ ଅବିରତେ		॥
ନିର୍ମଳ ସତ୍ୟ ଯୁଗେ ହରି		।	ସୁଜନେ ସମ୍ଭବ ବିସ୍ତାରି		॥
ଯହିଁ ବିମଳ ନାମେ ବନ		।	ଆନନ୍ଦେ କଳ୍ପବୃକ୍ଷ ସ୍ଥାନ		॥
ସକଳ ଋତୁ ଯହିଁ ବସେ		।	ଅନ୍ୟ ସେ ରହି କଳ୍ପପାଶେ		॥
ଯହିଁ ବିମାନ ଶତ ଶତ		।	ଦିବ୍ୟ କାମିନୀ ଯୂଥ ଯୂଥ		॥
କୋଟି ଶଶାଙ୍କ ରୂପ କାନ୍ତି		।	ବିଷ୍ଣୁର ରୂପ ଗୁଣ ଜ୍ୟୋତି		॥
ବିଶ୍ରାମ ପୁଣ୍ୟଜଳ ସ୍ଥଳେ		।	ମଧୁ ମାଧବ ଗନ୍ଧ ଭୋଳେ		॥
ନାନା ପକ୍ଷୀଏ ରସ ଭରେ		।	କୋକିଳେ ଡାକନ୍ତି ସୁଖରେ		॥
ଚକ୍ରବାକ ଆଦି ସାରସ		।	ଭୃଙ୍ଗ ଭୃଙ୍ଗୁଣୀ ସୁପ୍ରକାଶ		॥
ସର୍ବେ କରନ୍ତି ହରି ଗାଥା		।	ଯେ ଭାବେ ଖଣ୍ତେ ଭବ ବ୍ୟଥା		॥
କୁନ୍ଦ କୁରୁବକ ମନ୍ଦାର		।	ଉତ୍ପଳ ଚମ୍ପକ ବକୁଳ		॥
ପୁନ୍ନାଗ ଅଗ୍ର ପାରିଜାତ		।	ତୁଳସୀ ବନ ସୁଲଳିତ		॥
ନାନା କୁସୁମେ ପରିମଳ		।	ସୁଗନ୍ଧ ସମୀର ଶୀତଳ		॥
ମୁକୁତା ବୈଦୁର୍ଯ୍ୟେ ଯେ ହେମ		।	ସହସ୍ର ସମୂହ ବିଧାନ		॥
ସୁଦତୀ ଶତ ଶତ ଯହିଁ		।	ବସନ୍ତି କୃଷ୍ଣ କଥା ଗାଇ		॥
ପରମ ଲକ୍ଷ୍ମୀ ଯହିଁ ନିତ୍ୟେ		।	ନୀଳ ଲୋହିତ ପଦ୍ମ ହସ୍ତେ		॥
ସୃଷ୍ଟି କଳ୍ପଇ ପୁରେ ବସି		।	ବାଦନ ପୂରି ବାଦ୍ୟ ଘୋଷି		॥
ସୁବର୍ଣ୍ଣାଶ୍ୱତ୍‌ଥ ଗୃହ ମଧ୍ୟେ		।	ବିରାଜେ ଭୁବନ ଆନନ୍ଦେ		॥
ପଦ କଳ୍ପିତ ସେ ରଜନୀ		।	ପାବନୀ ପଦ୍ମକରେ ଘେନି		॥
ବିଷ୍ଣୁର ଅନୁଗ୍ରହ ଆଶେ		।	ତୁଳସୀ ବନ ପୁଷ୍ପ ବାସେ		॥
ସେ ବନେ ପଶେ ପୁଷ୍କ ଗନ୍ଧ		।	ତୀରେ ପ୍ରବଳ ତଟ ସ୍କନ୍ଧ		॥
ଏ ପୁରେ ଶତ ପାପୀଜନ		।	ପ୍ରବେଶେ ନୁହନ୍ତି ଭାଜନ		॥
ସେ ଅନ୍ୟ ଆତ୍ମା ରତି କରେ		।	ଗୋବିନ୍ଦ ଗୁଣ ନ ସୁମରେ		॥
ଦୁଷ୍କୃତେ ଯେ ଜନ ରମନ୍ତି		।	ନରକ ମାର୍ଗେ ତାର ଗତି		॥
ସେ କାହିଁ ମଣିବେ ସେ ପୁରେ		।	ନରକେ ପଡ଼ନ୍ତି ନିର୍ଭରେ		॥
ଯେ ଯୋଗମାର୍ଗ ଅନୁବାଦେ		।	ଦମ୍ଭେ କଠୋର ତପ ସାଧେ		॥
ମନ-ପବନ ହୃଦେ ଛନ୍ଦି		।	ଚଞ୍ଚଳ ଇନ୍ଦ୍ରିୟ ନିରୋଧି		॥
ଯେଣେ ଗୋବିନ୍ଦ ଭାବ ନାହିଁ		।	ସେ ପୁରେ ପଶିବେ ସେ କାହିଁ		॥
ବିଷ୍ଣୁର ମାୟାବଳେ ବୁଡ଼ି		।	ଜନ୍ମ-ମରଣେ ଥାନ୍ତି ପଡ଼ି		॥
ବ୍ରହ୍ମାଦି ଦେବତା ଚରଣେ		।	ଏ ଯେ ଖଟନ୍ତି ଅନୁକ୍ଷଣେ		॥
ନିଗମ ମାର୍ଗେ ଗାଥା ଗାଇ		।	ପାଦେ ଖଟନ୍ତି ବଳିଆଇ		॥
ବିଷ୍ଣୁର ଯଶ ଗୁଣ ଗାଥା		।	ନିତ୍ୟେ କରନ୍ତି ମନେ ଚିନ୍ତା		॥
ଆନନ୍ଦେ ଅଶ୍ରୁ ବହେ ନେତ୍ରେ		।	ଲୋମ ହରଷ ସର୍ବ ଗାତ୍ରେ		॥
ଏମନ୍ତେ ବିଷ୍ଣୁର ଭୁବନେ		।	ପଶିଲେ ବ୍ରହ୍ମାର ନନ୍ଦନେ		॥
ଯହିଁ ପୁରାଣ ଇତିହାସ		।	ଆଗମ ନିଗମେ ପ୍ରକାଶ		॥
ତହିଁ ବେଦାନ୍ତ ଯୋଗ ମାର୍ଗେ		।	ଶ୍ରୁତିଏ ଥାନ୍ତି ସାଂଖ୍ୟଯୋଗେ		॥
ସ୍ତୁତି କରନ୍ତି ଅନୁଧ୍ୟାନେ		।	କୃଷ୍ଣ ଚରିତ ଗୁଣଗାନେ		॥
ଏମନ୍ତେ ଶାସ୍ତ୍ର ମୂର୍ତ୍ତିମନ୍ତେ		।	ଯହିଁ ସେବନ୍ତି ଅବିରତେ		॥
ଯେ ପୁରେ ପଶି ମନସୁଖେ		।	ଆନନ୍ଦେ କୃଷ୍ଣପାଦ ଦେଖେ		॥
ନିରତେ ହରି ଗୁଣ ଚିନ୍ତି		।	ବିଷ୍ଣୁ ମାୟାରେ ନ ପଡ଼ନ୍ତି		॥
ଚାରି କୁମର ଏକମେଳେ		।	ଆନନ୍ଦେ ପଶିଲେ ସେ ଦ୍ୱାରେ		॥
ସପ୍ତମ ଦ୍ୱାରେ ଯାନ୍ତେ ବଳେ		।	ଆଗେ ମିଳିଲେ ଦ୍ୱାରପାଳେ		॥
ଦିଶନ୍ତି ବିଷ୍ଣୁ ରୂପ ତେଜ		।	ସୁବର୍ଣ୍ଣ ବେତ ଘେନି ତେଜ		॥
ସେ ବ୍ରହ୍ମ ପୁତ୍ରେ ଚତୁର୍ଜନେ		।	ମିଳିଲେ ବିଷ୍ଣୁ ସନ୍ନିଧାନେ		॥
ଦ୍ୱାର କବାଟ ହେମମୟେ		।	ପ୍ରାଣୀ ନୟନ ମନ ମୋହେ		॥
ସେ ଦ୍ୱାରେ ମିଳି ଚତୁଃଭାଇ		।	ଦ୍ୱାର ରୁନ୍ଧିଲେ ବେନି ଭାଇ		॥
ସେ ଚତୁଃଭାଇ ବ୍ରହ୍ମାସୁତ		।	ଦେବଙ୍କ ପରେ ସୂର୍ଯ୍ୟ ଜାତ		॥
ସ୍ୱଭାବେ ସର୍ବ ସେ ଅଟନ୍ତି		।	ବାଳକ ପ୍ରାୟେ ତାଙ୍କ ଗତି		॥
ପଞ୍ଚ ବରଷେ ପୁତ୍ର ପ୍ରାୟେ		।	ଦିଶନ୍ତି ବସ୍ତ୍ର ନାହିଁ ଦେହେ		॥
ଭଲ ନ ଦେଖି ତାଙ୍କ ରୂପ		।	ହୃଦେ ବସିଲା ମହାକୋପ		॥
ତକ୍ଷଣେ ଅତି କୋପଭରେ		।	ନିରୋଧ କଲେ ଚତୁର୍ଦ୍ୱାରେ		॥
ଖେଳନ୍ତି ଅନ୍ୟୋଅନ୍ୟେ ଚାହିଁ		।	ଏ ଭାବ ଏ ପୁରେ ତ ନାହିଁ		॥
ମୁନୟ ଉଚୁଃ
ଏ ଦ୍ୱାରପାଳ ବେଗେ ଯାଇ		।	କୁହୁକ ଜନ ପ୍ରାୟ ହୋଇ		॥
ଯେବେ ବୈକୁଣ୍ଠ ପୁରେ ଥାନ୍ତି		।	ତାକୁ ନ ଲାଗେ ରିପୁ ଭ୍ରାନ୍ତି		॥
କାମାଦି ମତ ବେନି ଭାଇ		।	ଏ ପୁରେ ଦମ୍ଭେ ଥିବେ କାହିଁ		॥
ସ୍ୱଭାବେ ସର୍ବ ପ୍ରାଣୀ ହୃଦେ		।	ହରି ବସନ୍ତି ଆତ୍ମା ପଦେ		॥
ସର୍ବ ଅନ୍ତରେ ବିଷ୍ଣୁ ରୂପୀ		।	ଘଟ ଆକାଶ ପ୍ରାୟେ ବ୍ୟାପି		॥
ସମ ଅସମ ଯହିଁ ନାହିଁ		।	ଅନ୍ୟାୟ କଲେ ବେନି ଭାଇ		॥
ବିଷ୍ଣୁର ଦ୍ୱାରପାଳ ପଦେ		।	ଗର୍ବ ଯେ କଲେ ହୃଦ ଭେଦେ		॥
କପଟ ଧର୍ମ ବେନି ଭାଇ		।	ଏ ପୁରେ ଥିବା ନ ଯୋଗାଇ		॥
ଏବେ ହୋ ପଡ଼ ମହା ତଳେ		।	ଜନ୍ମିବ ଅସୁରର କୋଳେ		॥
ତୃତୀୟ ଜନ୍ମ ଭୋଗସାରି		।	ପୁଣି ଲଭିବ ବିଷ୍ଣୁ ପୁରୀ		॥
ପୁଣି କହିଲେ ଦୟାଚିତ୍ତେ		।	ସ୍ୱଭାବେ ମହା ଦୃଢ଼ଚିତ୍ତେ		॥
ଏହାଙ୍କ ମଧ୍ୟେ ବିଷ୍ଣୁଭାବ		।	କଳାଏ ମାତ୍ର ଅଂଶ ଥିବ		॥
ଅର୍ଜିଲା କର୍ମର ଆୟତେ		।	ଜନ୍ମ ମରଣ ଏ ଜଗତେ		॥
ଏ ବ୍ରହ୍ମ ଦଣ୍ଡ ଅନିର୍ବାର		।	କେବେହେଁ ନାହିଁ ପ୍ରତିକାର		॥
ଏବେ ହୋ ଶୁଣ ସୁରଗଣ		।	ତାହା ଜାଣିଲେ ନାରାୟଣ		॥
ଦେବ ଦଳନ କର୍ମ ଶୁଣି		।	ପୁରୁ ବାହାର ଚକ୍ରପାଣି		॥
ଦ୍ୱାରପାଳଙ୍କୁ ଦୟା ବହି		।	ଭକ୍ତ ବତ୍ସଳ ଭାବଗ୍ରାହୀ		॥
ଲକ୍ଷ୍ମୀର କରେ ଦେଇ କର		।	ଗୋବିନ୍ଦ ହୋଇଲେ ବାହାର		॥
ଗୋବିନ୍ଦ ଚଳନ୍ତି ଚରଣେ		।	ଯହିଁ ଅଛନ୍ତ ମୁନି ଜନେ		॥
ପରମହଂସ ଦୀକ୍ଷା ବହି		।	ତେଜେ ପ୍ରଚଣ୍ତ ଚତୁର୍ଭାଇ		॥
କୋପ କରନ୍ତି ମହାତପେ		।	ଗୋବିନ୍ଦ ମିଳିଲେ ସମୀପେ		॥
ଯାହାର ଦରଶନ ଅର୍ଥେ		।	ଯୋଗ ସାଧନ୍ତି ମୁନି ମତେ		॥
ଲକ୍ଷ୍ମୀ ଯାହାର ପରିବାରୀ		।	କରେ ଚାମର ଛନ୍ତି ଧରି		॥
ବକ୍ଷରେ ମୁକ୍ତାମାଳା ଶୋହେ		।	ହେମାଦି ରତ୍ନେ ଶୋଭା ପାଏ		॥
ପ୍ରାଣାନୁମୁଖ ଭଗବାନ		।	କିବା ସୁନ୍ଦର ଅନୁପମ		॥
ସ୍ନେହ ଦୟାରେ ସର୍ବଜନ		।	ରୂପେ ମୋହିଲେ ଆତ୍ମାମନ		॥
ଶ୍ୟାମ ସୁନ୍ଦର ପୃଥୁଭାରେ		।	ସୁସଞ୍ଚ ମନୋହର ଘରେ		॥
କୌସ୍ତୁଭମଣି କର୍ଣ୍ଣ ଶୋହେ		।	ଅଶେଷ ଜନ ମନ ମୋହେ		॥
ପୀତ ବସନ କଟି ମାଝେ		।	କନକ ମେଖଳା ବିରାଜେ		॥
ଉରେ ଲମ୍ୱଇ ବନମାଳ		।	ସୁନ୍ଦର ଅଳକା କପୋଳ		॥
କେୟୁର କଙ୍କଣ ବିରାଜେ		।	ରୂପେ କୋଟିଏ କାମ ଗଞ୍ଜେ		॥
ବ୍ରହ୍ମା-ଶଙ୍କର-ଦେବ ମନ		।	ମୋହନ ରୂପେ ହୋଇ ଛନ୍ନ		॥
ସ୍ଥିରେ ଲୋଚନ ସ୍ତମ୍ଭୀଭୂତ		।	ଦେଖି ତୃପତ ହୋଇ ଚିତ୍ତ		॥
ସେ ହରି ଚରଣାରବିନ୍ଦେ		।	ସକଳ ତୁଳସୀ ଆନନ୍ଦେ		॥
ପବନ ନାସା ଦ୍ୱାରେ ସ୍ପୁରେ		।	ଚିତ୍ତ ସ୍ଫୁରଣେ କ୍ଷୋଭ କରେ		॥
କୃଷ୍ଣ ସୁନ୍ଦର ସୁଖ ତ୍ରାସ		।	ଯେହ୍ନେ ଅଶିତ ପଦ୍ମ କୋଷ		॥
ବିମ୍ବ ଅଧରେ ମନ୍ଦହାସ		।	ଅଶେଷ ପ୍ରାଣୀ ମନ ତୋଷ		॥
ସେ ରୂପ ଦେଖି ପୁଣ୍ୟ ଚିତ୍ତେ		।	ଆନନ୍ଦ ହୋଇ ପାଦଗତେ		॥
ଅରୁଣ ଦେଖି ନଖପନ୍ତି		।	ନିଶ୍ଚଳ ଲୋଚନ ଧରନ୍ତି		॥
ଯାହାର ଗତି ଯୋଗ ମାର୍ଗେ		।	ଧ୍ୟାନେ ଚିନ୍ତନ୍ତି ମୁନିବର୍ଗେ		॥
ସେ ରୂପ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ଗୋଚରେ		।	ଦେଖିଲେ ମୋହର କୁମରେ		॥
କୁମାର ଉଚୁଃ
ତକ୍ଷଣେ ଶିରେ କରଦେଇ		।	କହନ୍ତି କୃଷ୍ଣ ମୁଖ ଚାହିଁ		॥
ସେ ହରି ପ୍ରାଣୀଙ୍କ ଶରୀରେ		।	ଅନ୍ତର ହୃଦୟ ବାହାରେ		॥
ସାଧୁ ଅସାଧୁ ଯାର ନାହିଁ		।	ତା’ର ମହିମା କେବା କହି		॥
ସେ ହରି ଆମ୍ଭ ଦୃଷ୍ଟି ପଥେ		।	ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷେ ମିଳିଲେ ଅଗ୍ରତେ		॥
ଯାହାର ଗୁଣ କର୍ମ ଗାଥା		।	ଏକାନ୍ତେ ବସି ଆମ୍ଭ ପିତା		॥
କହିଲେ ଯେ ମନ ଆନନ୍ଦେ		।	ବ୍ରହ୍ମାଦି ଗ୍ରନ୍ଥ ଅନୁବନ୍ଧେ		॥
ସେ ପଶି ଆମ୍ଭ କର୍ଣ୍ଣଦ୍ୱାରେ		।	ରହିଲା ହୃଦୟ-ବିବରେ		॥
ତୁ ନାଥ ତତ୍ତ୍ୱ ପରମାର୍ଥ		।	ଧ୍ୟାନେ ଚିନ୍ତନ୍ତି ମୁନିଶାନ୍ତ		॥
ତୋ ଧ୍ୟାନ ଅତିଶୟ ଗୁଣେ		।	ଯେବା ଚିନ୍ତନ୍ତି ଅନୁକ୍ଷଣେ		॥
ସଂସାର ଅନୁତାପେ ଛନ୍ତି		।	ସୁହୃଦ ମାର୍ଗେ ଭକ୍ତି ଚିନ୍ତି		॥
ହୃଦେ ଯେ ସ୍ଥାପି ତାଙ୍କ ରୂପ		।	ବେଗେ ଛାଡ଼ନ୍ତି ତିନି ତାପ		॥
ତାର ପ୍ରସାଦେ ଅନ୍ୟ ଏକେ		।	ଯେ ପ୍ରାଣୀ ତରନ୍ତି ନରକେ		॥
ଭୋ ଦେବ ତୋହର ଚରଣେ		।	ଯେ ପ୍ରାଣୀ ପଶନ୍ତି ଶରଣେ		॥
ତୋର ପ୍ରସାଦେ କରି ଭ୍ରାନ୍ତି		।	ଘୋର ସଂସାରୁ ତରନ୍ତି		॥
ଭୋ ନାଥ କମଳା ରମଣ		।	ଅନାଦି ପରମ କାରଣ		॥
ଯେ ଜନ ଶୁଣେ କର୍ଣ୍ଣମାର୍ଗେ		।	ତୋ ନାମ ଗୁଣେ ଜିହ୍ୱା ଅଗ୍ରେ		॥
ତୋର ଚରଣେ ଲୋଭ ଭ୍ରାନ୍ତି		।	ଆତ୍ମାରେ ଜଡ଼ ବୁଦ୍ଧିମତି		॥
ଏମନ୍ତ ମୋର ଚାରି ପୁତ୍ରେ		।	ନମିଲେ ବିଷ୍ଣୁ ପଦାଗ୍ରତେ		॥
ତୃତୀୟ ସ୍କନ୍ଧେ ଭାଗବତ		।	କହିଲା ବିପ୍ର ଜଗନ୍ନାଥ		॥

ଇତି ଶ୍ରୀମଦ୍ଭାଗବତେ ମହାପୁରାଣେ

ପାରମହଂସ୍ୟାଂ ସଂହିତାୟାଂ ବୈୟାସିକ୍ୟାଂ
ତୃତୀୟ ସ୍କନ୍ଧେ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ବିଜୟେ ବ୍ରହ୍ମା କୁମାର ଦର୍ଶନେ

ନାମ ପଞ୍ଚଦଶୋଽଧ୍ୟାୟଃ ।

•••

ଷୋଡ଼ଶ ଅଧ୍ୟାୟ

ବ୍ରହ୍ମା ଉବାଚ
ଏମନ୍ତେ ମୁନିଙ୍କ ବଚନ	।	ଶୁଣି ସନ୍ତୋଷ ଭଗବାନ	॥
ମୁନିଙ୍କ ମୁଖ ଚାହିଁ ଭଣି	।	ମଞ୍ଜୁ କୋମଳ ସୁଧାବାଣୀ	॥
ଶ୍ରୀ ଭଗବାନୁବାଚ
ଜୟ ବିଜୟ ବେନି ଭ୍ରାତେ	।	ମୋ ଦ୍ୱାରେ ଥାନ୍ତି ଅବିରତେ	॥
ମୋ ରୂପାସନ ମାନ ମନ	।	ଦ୍ୱାରୀ ଅଟନ୍ତି ବେନି ଜନ	॥
କଳ୍ପନା କରି ଏବେ ମୋତେ	।	କୋପ ଦଂଶିଲା ତୁମ୍ଭ ଚିତ୍ତେ	॥
ଏ ବ୍ରହ୍ମ ଦଣ୍ଡ ଏ ପାଇଲେ	।	ଅନ୍ୟଥା ନୁହେଁ କାର ବୋଲେ	॥
ଏ ପ୍ରଶ୍ନ ମନ୍ତ୍ର କଲି ଚିତ୍ତେ	।	ଦେବ ଦଳନ ଅନୁମତେ	॥
ଅସାଧୁ କର୍ମ ଯେ କରନ୍ତି	।	ମୋ ଅପରାଧ ଦଣ୍ଡ ପାନ୍ତି	॥
ତା ଜୟ ସଂସାରେ ପ୍ରକାଶି	।	ବ୍ୟାଧି ଯେସନେ ରୂପ ନାଶି	॥
ଯାହାର ଗୁଣ ଏ ସଂସାରେ	।	ଯେହ୍ନେ ନିର୍ମଳ ସାଧୁ ଧୀରେ	॥
ଶ୍ରବଣ ପୁଟେ କରି ପାନ	।	ସଂସାରୁ ତରେ ସର୍ବଜନ	॥
ସେ ବଇକୁଣ୍ଠ ନାଥ ମୁହିଁ	।	ତୁମ୍ଭର ଭାବ ହୃଦେ ବହି	॥
ତୁମ୍ଭର କୋପେ ଅତିରେକେ	।	ମିଳିଲୁ ତୁମ୍ଭର ସମୀପେ	॥
ତୁମ୍ଭର ଭାବ ଦୂର କରି	।	ଅତ୍ୟନ୍ତ କୋପ ହୃଦେ ଧରି	॥
ବହିଲେ ଦ୍ୱାରପାଳ ଦଣ୍ତେ	।	ବ୍ରାହ୍ମଣ ତେଜରୁ ପ୍ରଚଣ୍ତେ	॥
ଯା ପାଦ ରେଣୁ ଆଶ୍ରେ କରି	।	ସେବନ୍ତି ଯହିଁ ବ୍ରହ୍ମଚାରୀ	॥
ମନ ପ୍ରାଙ୍ଗଣେ ମନ ହରେ	।	ସକଳ ପ୍ରାଣୀଙ୍କି ନିସ୍ତରେ	॥
ମୋ ରୂପେ କମଳା ନିରତେ	।	ପ୍ରେମାନୁଜାତ ହୃଦଗତେ	॥
ମୋତେ ବ୍ରାହ୍ମଣ ବେଦମାର୍ଗେ	।	ଯଜ୍ଞେ ପୂଜନ୍ତି ହବିର୍ଭାଗେ	॥
ଦଧି ଓ ଦନେ କୃତ ପଥେ	।	ମଧୁ ସଂଯୁକ୍ତେ ବେଦ ମତେ	॥
ଏଣେ ମୋହର ତୋଷ ନାହିଁ	।	ବ୍ରାହ୍ମଣ ଦେହେ ମୁଁ ବସଇ	॥
ବ୍ରାହ୍ମଣ ମୁଖେ ଯେବେ ଭକ୍ଷେ	।	ମୁହିଁ ଭକ୍ଷଇ ତା ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷେ	॥
ବ୍ରାହ୍ମଣ ପାଦରଜ ବଳେ	।	ମୁଁ ଏ ସଂସାର ଜନମେଳେ	॥
ବ୍ରାହ୍ମଣ ପାଦରେଣୁ ବହି	।	ସଂସାର ହିତେ ମୋର ଦେହୀ	॥
ବ୍ରାହ୍ମଣ ଦୋଷ ଯେ ବା ସହେ	।	ତା ପାଦ ଜଳ ଅର୍ଘ୍ୟଦହେ	॥
ଚନ୍ଦ୍ର ସହିତେ ଅତିରେକେ	।	ପବିତ୍ର ହୋନ୍ତି ତିନିଲୋକେ	॥
ବିପ୍ର ଶରୀର ମୋର ତନୁ	।	ଏଣୁ ଦୁଃସହ ବିପ୍ର ମନୁ	॥
ଯେ ଭେଦ ବୁଦ୍ଧି ନ ବିଚାରି	।	ମୋତେ ଚିନ୍ତନ୍ତି ଜ୍ଞାନ କରି	॥
ବ୍ରାହ୍ମଣ ଅପରାଧ କଲେ	।	କେବେହେଁ ସଂସାରୁ ନ ତରେ	॥
ବ୍ରାହ୍ମଣ ଗାଭୀ ଦୁଗ୍‌ଧବତୀ	।	ରକ୍ଷକ ହୀନ ପ୍ରାଣୀ ଚିନ୍ତି	॥
ଏ ଯେ ଅଟନ୍ତି ମୋ ଶରୀର	।	ଏ କଥା ନିଶ୍ଚୟ ଆମ୍ଭର	॥
ଏହାଙ୍କୁ ଭେଦ ଦୃଷ୍ଟି କଲେ	।	ପାପ ନାଶଇ ଦୃଷ୍ଟି ଭଲେ	॥
ଯମର ଗୃଧ୍ରରୂପୀ ଦୂତ	।	ଚଞ୍ଚୁରେ ନାଶେ ଦୃଷ୍ଟି ପଥ	॥
ବ୍ରାହ୍ମଣ ଦେହେ ଦ୍ରୋହ ଚିନ୍ତି	।	ଏ ଭବସିନ୍ଧୁ ନ ତରନ୍ତି	॥
ତୁମ୍ଭର ଗତି ଭଜି ନିତ୍ୟେ	।	ଭ୍ରମନ୍ତି ଘୋର ମାୟା ପଥେ	॥
ତୁମ୍ଭେ ଏ ବ୍ରହ୍ମ ଶାପ ଫଳେ	।	ତୃତୀୟ ପାପ ଦୁଷ୍ଟ କୁଳେ	॥
ଦୁଷ୍ଟ ଆଚାର କର୍ମ କରି	।	ଧର୍ମ ଅଧର୍ମ ନ ବିଚାରି	॥
ଏବେ ଏ ବିପ୍ରଙ୍କର ତୋଷେ	।	ପୁଣି ମିଳିବ ମୋର ପାଶେ	॥
ପୁଣି ମୁଁ ତୁମ୍ଭ ଉପକାରେ	।	ବହିବି ଶରୀର ସଂସାରେ	॥
କରିବି ତୁମ୍ଭଙ୍କୁ ନିସ୍ତାର	।	ଏମନ୍ତେ କହି ଚକ୍ରଧର	॥
ଏମନ୍ତେ ବିଷ୍ଣୁ ମୁଖୁବାଣୀ	।	ସନ୍ତୋଷେ ବିପ୍ରବର ଶୁଣି	॥
ବିଷ୍ଣୁର ଭକ୍ତି ହୃଦେ ବହି	।	କହନ୍ତି ଶିରେ କର ଦେଇ	॥
ଦ୍ୱାରପାଳ ଉବାଚ
ଭୋ ଦେବ ଦେବ ଲକ୍ଷ୍ମୀପତି	।	ଆମ୍ଭେ ନଜାଣୁ ତୋର ଗତି	॥
ଆମ୍ଭଙ୍କୁ ଅନୁଗ୍ରହ କରି	।	ଯାହା କହିଲ ନରହରି	॥
ବ୍ରହ୍ମଣ ଦେବତା ମହିମା	।	ତୋ ଗତି ନ ଜାଣନ୍ତି ବ୍ରହ୍ମା	॥
ତୁ ପୁଣି ବିପ୍ର ଦେବଙ୍କର	।	ଆତ୍ମା ସହୃଦ ଶକ୍ତିଧର	॥
ସକଳ ଘଟେ ତୋର ବାସ	।	ତୁ ନାଥ ସର୍ବଜ୍ଞ ପୁରୁଷ	॥
ଧର୍ମ ତୋ ଶରୀରୁ ପ୍ରକାଶ	।	ଯେ ଧର୍ମେ ସୃଷ୍ଟି ପାପ ନାଶ	॥
ତୁ ନାଥ ନିର୍ବିକାର ବ୍ରହ୍ମ	।	ଯେ ଦେବ ଦେବ ବୁଦ୍ଧି କର୍ମ	॥
ତାହାଙ୍କ ଅନୁଗ୍ରହେ ଜନ୍ମ	।	ଧନ ସଞ୍ଚୟେ ଦେଇ ମନ	॥
ତୋ ପାଦପଦ୍ମ ସେବା ଫଳେ	।	ମୃତ୍ୟୁ ଜିଣଇ ଭବୁ ହେଳେ	॥
ତୁ ଅଟୁ ଏମନ୍ତ ପୁରୁଷ	।	ଅନ୍ୟର ଅନୁଗ୍ରହେ ଆଶ	॥
ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ଅର୍ଥକାମୀ ଜନ	।	ଲକ୍ଷ୍ମୀ ସେବନ୍ତି ଅନୁଦିନ	॥
ସେ ଲକ୍ଷ୍ମୀ ତୋହର ସେବାରେ	।	ଲିପ୍ତ ଥାଆନ୍ତି ସଦାକାଳେ	॥
ଏମନ୍ତ ମୁନିଙ୍କ ବଚନ	।	ଶୁଣି ସନ୍ତୋଷ ଭଗବାନ	॥
ବ୍ରାହ୍ମ ସ୍ୱଭାବ ଚିତ୍ତେ ବହି	।	କହନ୍ତି ବିପ୍ରଙ୍କୁ ଅନାଇ	॥
ଜୟ ବିଜୟ ବେନି ଭାଇ	।	ତୁମ୍ଭ ଚରିତେ କ୍ରୋଧ ହୋଇ	॥
ଅସୁର ଯୋନି ଏ ପାଇବେ	।	ସୁହୃଦ କର୍ମ ଆଚରିବେ	॥
ପୁଣି ଯେମନ୍ତେ ମୋର ପୁରେ	।	ସୁବର୍ଣ୍ଣ ବେତ ଧରି କରେ	॥
ପୁଣି ଏ ବୈକୁଣ୍ଠର ପାଶେ	।	ଯେବେ ତୁମ୍ଭର ମନ ତୋଷେ	॥
ସେ ଚାରି ମୋହର ନନ୍ଦନ	।	ତକ୍ଷଣେ ଆନନ୍ଦ ବଚନ	॥
ବିଷ୍ଣୁର ମୁଖୁ ଶୁଣି ତୋଷେ	।	ବେଗେ ମିଳିଲେ ବିଷ୍ଣୁ ପାଶେ	॥
ସ୍ୱଭାବେ ବିଷ୍ଣୁର ଭୁବନେ	।	ଯହିଁ ନ ଯାନ୍ତି ଦୁଷ୍ଟ ଜନେ	॥
ବିଷ୍ଣୁର ପାଦେ ସେ ନମିଲେ	।	ଆନନ୍ଦେ ନିଜ ସ୍ଥାନେ ଗଲେ	॥
ଦ୍ୱାରପାଳଙ୍କ ମୁଖ ଚାହିଁ	।	କହନ୍ତି ପ୍ରଭୁ ଭାବଗ୍ରାହୀ	॥
ତୁମ୍ଭେ ଯେ ଧରଣୀ ମଣ୍ତଳେ	।	ଜନ୍ମିବ ଅସୁରଙ୍କ କୋଳେ	॥
ତୁମ୍ଭ କୁଶଳ ମୁଁ କରିବି	।	ତୃତୀୟ ଜନ୍ମେ ଉଦ୍ଧାରିବି	॥
ଏଥକୁ ଶୋଚନା ନ କର	।	ମୋର ବଚନ ଦୃଢ଼େ ଧର	॥
ମୁଁ ଅବା ସମର୍ଥ ଅଟଇ	।	ବ୍ରାହ୍ମଣ କୋପକୁ ଡରଇ	॥
ସେ କଥା କମଳା ସମୀପେ	।	କହି ମୁଁ ଅଛି ପୂର୍ବକଳ୍ପେ	॥
ବ୍ରହ୍ମ ହେଳନ ଯେ କରନ୍ତି	।	ମୋହ ଦୋଷରେ ସେ ଭ୍ରମନ୍ତି	॥
ତୁମ୍ଭର ଧାରଣ ନିମନ୍ତେ	।	ମୁଁ ଦେହ ବହିବି ଜଗତେ	॥
ଯେ କୀର୍ତ୍ତି ରହିବ ମୋ ଯଶ	।	ଶୁଣନ୍ତେ ପାପ ଯିବ ନାଶ	॥
ମୋ କଥା ଭୁବନ-ପାବନୀ	।	ଯେ ଭୂମି ମଧ୍ୟେ ଦେହ ଘେନି	॥
କରିବେ ଶ୍ରବଣ କୀର୍ତ୍ତନ	।	ଶୁଣି ତରିବେ ସର୍ବଜନ	॥
ଏମନ୍ତ ଦ୍ୱାରପାଳେ କହି	।	ନିଜ ଭୁବନେ ଭାବଗ୍ରାହୀ	॥
ବସିଲେ କମଳାର ମେଳେ	।	ଆବୃତ ବିମାନ ସଙ୍କୁଳେ	॥
ସେ ଦ୍ୱାରପାଳ ବେନି ଭାଇ	।	ଭାଳନ୍ତି ଚାରିଦିଗେ ଚାହିଁ	॥
ତକ୍ଷଣେ ଅଧର ଶୁଖିଲା	।	ଆତ୍ମାରୁ ବିଷ୍ଣୁ ତେଜ ଗଲା	॥
ତକ୍ଷଣେ ହତଗର୍ବ ହୋଇ	।	ଅଧୋ ବଦନେ ବେନିଭାଇ	॥
ବିଷ୍ଣୁର ଭୁବନୁ ପଡ଼ନ୍ତେ	।	ଆହା ଶବଦ ଶୂନ୍ୟପଥେ	॥
ସେ ବେନି ବୀର ଏକଭାବେ	।	ତକ୍ଷଣେ ପଶି ଦିତି ଗର୍ଭେ	॥
କଶ୍ୟପ ବୀର୍ଯ୍ୟେ ଆଶ୍ରେ କରି	।	ଏଣୁ ଭୁବନ ଲୋକେ ଡରି	॥
ସେ ବେନି ଅସୁରଙ୍କ ଦର୍ପେ	।	ଦିତି ଭୁବନ ଦିଶେ କଳ୍ପେ	॥
ସେ ବିଷ୍ଣୁ ସୃଷ୍ଟିର କାରଣ	।	ଅନାଦି ପ୍ରଭୁ ନାରାୟଣ	॥
ଯା ମାୟା ନ ଜାଣନ୍ତି କେହି	।	ସଂସାର ମଧ୍ୟେ ଦେହ ବହି	॥
ଆମ୍ଭେ ସକଳେ ଯା ଚରଣେ	।	ଆଶ୍ରୟ କରି ଭୃତ୍ୟ ପଣେ	॥
ଏ ଭବ ଘୋର ଭୟଙ୍କର	।	ଖଣ୍ତିବେ ପ୍ରଭୁ ଚକ୍ରଧର	॥
ଏମନ୍ତେ ଦେବଗଣ ମଧ୍ୟେ	।	ବିଧାତା କହିଲେ ଆନନ୍ଦେ	॥
ସେ ହରି ବ୍ରାହ୍ମଣ-ବତ୍ସଳେ	।	ସୃଜନେ ଚିନ୍ତ ଧ୍ୟାନ ବଳେ	॥
ସେ କୃଷ୍ଣ ଚରଣ-ପଙ୍କଜେ	।	ବ୍ରାହ୍ମଣ ଜଗନ୍ନାଥ ଭଜେ	॥

ଇତି ଶ୍ରୀମଦ୍ଭାଗବତେ ମହାପୁରାଣେ ପାରମହଂସ୍ୟାଂ ସଂହିତାୟାଂ
ବୈୟାସିକ୍ୟାଂ ତୃତୀୟସ୍କନ୍ଧେ ଜୟ ବିଜୟ ଶାପ ବର୍ଣ୍ଣନେ ନାମ

ଷୋଡ଼ଶୋଽଧ୍ୟାୟଃ ।

•••

ଶ୍ରୀମଦ୍‌ ଭାଗବତ ତୃତୀୟ ସ୍କନ୍ଧ

ସପ୍ତଦଶ ଅଧ୍ୟାୟ

ମୈତ୍ରେୟ ଉବାଚ
ବ୍ରହ୍ମା ବଚନ ଦେବଗଣ	।	ଶୁଣିଲେ କଳ୍ପିତ କାରଣେ	॥
ବିଧାତା ପାଦେ ପ୍ରଣମିଲେ	।	ଆନନ୍ଦେ ନିଜ ପୁରେ ଗଲେ	॥
ଦିତିଙ୍କ ଶାପ ଆଜ୍ଞା ପାଇ	।	ପୁତ୍ରଙ୍କ ଜନ୍ମେ ସେ ହୁଅଇ	॥
ଶତେ ବରଷ ପୂର୍ଣ୍ଣ ହେଲା	।	ବେନି ବାଳକ ପ୍ରସବିଲା	॥
ସେ ବେନି ପୁତ୍ର ଜନ୍ମକାଳେ	।	ନିଗମ ଦ୍ୱନ୍ଦ ଅନ୍ତରାଳେ	॥
ଘୋର ଉତ୍ପାତ ଭୟଙ୍କର	।	ଦେଖି କମ୍ପିଲେ ସୁରନର	॥
ଚଳ ଅଚର ଅଙ୍ଗେ ମହୀ	।	କମ୍ପିଲା ମହାଭୟ ପାଇ	॥
ଦହିବା ପ୍ରାୟେ ଅଷ୍ଟ ଦିଗେ	।	ଦିଶନ୍ତି ଅନଳ ସଂଯୋଗେ	॥
ଭୂମି ଉଲ୍ଲୁକ ବ୍ରଜ ସଙ୍ଗେ	।	ସମୁଦ୍ର କମ୍ପିଲା ତରଙ୍ଗେ	॥
ଏ କିସ ବହଇ ପବନ	।	ଉଚ୍ଚେ କରଇ ଘୋର ସ୍ୱନ	॥
ଘୋର ପ୍ରଚଣ୍ଡେ ବାତବଳେ	।	ବୃକ୍ଷେ ଉଡ଼ିଲେ ଅନ୍ତରାଳେ	॥
ଧ୍ୱନି ପୂରିଲା ଦଶ ଦିଶ	।	ନିବିଡ଼ ଅନ୍ଧାର ଆକାଶ	॥
ଗଗନେ ଯେତେ ଜ୍ୟୋତି ଥିଲେ	।	ଘୋର ତିମିର ପ୍ରକାଶିଲେ	॥
ଗଗନେ ନ ଦିଶଇ ପଥ	।	ତେଜେ ଆକାଶ ଗଲା ଗ୍ରସ୍ତ	॥
ନଦୀଙ୍କ ଜଳ ଶୁଖିଗଲା	।	ନଦୀ ତା ପଙ୍କ ପ୍ରକାଶିଲା	॥
ଆକାଶେ ଚନ୍ଦ୍ର ଦିବାକର	।	ମଣ୍ତଳ ଦିଶେ ଅନ୍ଧକାର	॥
ନିର୍ଘାତେ ରଥଘୋଷ ଦେଲେ	।	ଯେହ୍ନେ ଗର୍ଜ୍ଜଇ ଅନ୍ତରାଳେ	॥
ଭୈରବଗଣ ପୂର୍ବ ମୁଖେ	।	ନାଦ କରନ୍ତି ଅତି ଦୁଃଖେ	॥
କରନ୍ତି ଅତି ଘୋର ସ୍ୱନ	।	ତୁଣ୍ତେ କି ଜଳ ହୁତାଶନ	॥
ଶୃଗାଳ ଶ୍ୱାନ ଆଦି ଖରେ	।	ନାଦ କରନ୍ତି ଅତି ଘୋରେ	॥
ଗନ୍ଧର୍ବେ ସୂର୍ଯ୍ୟ ମୁଖେ ମିଳି	।	କାନ୍ଦନ୍ତି ଉର୍ଦ୍ଧ୍ୱେ ମୁଖ ତୋଳି	॥
ବୃକ୍ଷୁ ପଡ଼ନ୍ତେ ପକ୍ଷୀଗଣେ	।	ଅରଣ୍ୟେ ପଶୁ ଘୋର ସ୍ୱନେ	॥
ମୂତ୍ର ପୁରୀକ୍ଷ ଉତ୍ସର୍ଗନ୍ତି	।	ପତି ପତିନୀ ମହାଭୀତି	॥
ଗାବ ଦୁହନ୍ତେ ରକ୍ତସ୍ରାବେ	।	ଗଗନେ ଘୋର ନାଦ ଶୁଭେ	॥
ଆକାଶେ ପୂରି ମେଘମାଳେ	।	ପ୍ରତ୍ୟହ ବର୍ଷନ୍ତି ଗହଳେ	॥
ଭୃଙ୍ଗେ ରାବନ୍ତି ଶକ୍ତି ଯୁକ୍ତେ	।	ବୃକ୍ଷେ ପଡ଼ନ୍ତି ବିନା ବାତେ	॥
ଆକାଶେ ଗ୍ରହଗଣ ମିଳି	।	ଶୂନ୍ୟେ ଚାହାଁନ୍ତି ତାରାବଳୀ	॥
ଗ୍ରହେ କରନ୍ତି ଘୋର ରଣ	।	ପ୍ରଖର ଦିଶେ ଅଗ୍ନି କୋଣ	॥
ଉତ୍ପାତ ଦିଶେ ଗୁରୁତରେ	।	ପ୍ରଜାଏ କମ୍ପିଲେ ନିର୍ଭରେ	॥
ଶୌନକ ଆଦି ଚାରିଭାଇ	।	ଦେଖନ୍ତି ଶୂନ୍ୟମାର୍ଗେ ରହି	॥
ବିଶ୍ୱ-ସଂସାରେ ମହାକ୍ରାସେ	।	ସୃଷ୍ଟି ପ୍ରଳୟ ପ୍ରାୟ ଦିଶେ	॥
ଏମନ୍ତ କଶ୍ୟପ ଭୁବନେ	।	ପୁତ୍ରେ ବଢ଼ନ୍ତି ଦିନେ ଦିନେ	॥
ସ୍ୱଭାବେ କଶ୍ୟପ ଶରୀର	।	ଦିଶଇ ମହା ଭୟଙ୍କର	॥
ପର୍ବତ ପ୍ରାୟେ ଦିନେ ଦିନେ	।	ବଢ଼ିଲେ କଶ୍ୟପ ଭୁବନେ	॥
ଶିରେ କିରୀଟ ହେମମୟେ	।	ଉଚ୍ଚେ ଭୁବନେ କିବା କ୍ଷୟେ	॥
ରଙ୍ଗ ବସନେ କଟୀ ମାଝେ	।	ସୁରଙ୍ଗ ମେଖଳା ବିରାଜେ	॥
ସର୍ବ ସୁମନ ଗଦା ହସ୍ତେ	।	ନିତ୍ୟେ ଆସନ୍ତି ନାନା ପଥେ	॥
ଗୃହେ ମିଳନ୍ତି ଘୋର ନାଦେ	।	ଭୂମି କମ୍ପଇ ବାଜି ପାଦେ	॥
ଏମନ୍ତ ପୁତ୍ରଙ୍କର ଗତି	।	ଦେଖି କଶ୍ୟପ ପ୍ରଜାପତି	॥
ନାମ କରଣ ହୋମ କଲା	।	ବେନି ପୁତ୍ରଙ୍କ ନାମ ଦେଲା	॥
ବଜ୍ର-କଠିନ ଦେଖି ବପୁ	।	ଏ ବଡ଼ ହିରଣ୍ୟକଶିପୁ	॥
ଅନୁଜ ଚାହିଁ ଦେଖି ଦକ୍ଷ	।	କଳ୍ପିଲା ନାମ ହିରଣାକ୍ଷ	॥
ଦିନକୁ ଦିନ ମହାବପୁ	।	ବଢ଼ିଲା ହିରଣ୍ୟ କଶିପୁ	॥
ତପେ ବ୍ରହ୍ମାଙ୍କୁ ସେବା କଲା	।	ସ୍ୱଭାବେ ତେଜ ଅନର୍ଗଳା	॥
ଗଦା ବୁଲାଇ ମହାରୋଷେ	।	ବେଗେ ଧାଇଁଲା ସେ ହରଷେ	॥
ଚାଲନ୍ତେ ରୁଣୁ ଝୁଣୁ ବାଜେ	।	କୁସୁମ ମାଳା ଗଳେ ସାଜେ	॥
କନ୍ଧେ ପକାଇ ଗଦାବର	।	କି ଅବା ଦେବା ପଟ୍ଟାନ୍ତର	॥
ତାର ଗମନ ମନୋପମ	।	ଦେଖି ପଳାନ୍ତି ରିପୁ ଯମ	॥
ନିର୍ଭୟେ ବୁଲନ୍ତି ଜଗତେ	।	ଦେବ ଦାନବ ଭୂମିଗତେ	॥
ଦେବତା ରିପୁ ପୂରି ଦେଖି	।	ଭାଜିଲେ ତ୍ରିଦଶ ଉପେକ୍ଷି	॥
ଆକାଶ ମାର୍ଗେ ଦେବମାନେ	।	ଛାଡ଼ି ପଶିଲେ ଘୋର ବନେ	॥
ବନେ ଲୁଚିଲେ ତାର ଦର୍ପେ	।	ଗରୁଡ଼ ଭୟେ ଯେହ୍ନେ ସର୍ପେ	॥
ସ୍ୱର୍ଗେ ବସିଲା ବେଗେ ଯାଇଁ	।	ଦେଖଇ ସ୍ୱର୍ଗେ ଲୋକ ନାହିଁ	॥
ଦେବତା ଇନ୍ଦ୍ର ରାଜା ତୁଲେ	।	ସ୍ୱର୍ଗ ସମ୍ପଦ ଛାଡ଼ିଗଲେ	॥
ଦେଖିଣ ଇନ୍ଦ୍ରର ସମ୍ପଦ	।	ଅନେକ କଲା ଘୋରନାଦ	॥
ମୁହୂର୍ତ୍ତେ ସ୍ୱର୍ଗପୁରେ ରହି	।	ପୁଣି ମିଳିଲା ମଞ୍ଚେ ଯାଇ	॥
ଅସୁର ବିଚାରଇ ମନେ	।	ପଶିବି ବରୁଣ ଭୁବନେ	॥
ମୋହର ପ୍ରାୟ ପଦ ବଳେ	।	କେ ଅବା ଅଛନ୍ତି ପାତାଳେ	॥
ଏମନ୍ତ ମନେ ବିଚାରିଲା	।	ଜଳଧି ମଧ୍ୟରେ ପଶିଲା	॥
ସ୍ୱଭାବେ ବିଶ୍ୱରୂପ କାୟେ	।	ହସ୍ତୀର ପ୍ରାୟେ ଅବଗାହେ	॥
ଜଳେ ପଶନ୍ତେ ମହାସୁର	।	କମ୍ପିଲା ବରୁଣର ପୁର	॥
ଭାବିଲେ ଜଳଜନ୍ତୁ ମାନେ	।	କେବା ମିଳିବ ତାର ରଣେ	॥
ଏମନ୍ତ କହି ପଳାଇଲେ	।	ଗଭୀର-ଜଳେ ସେ ପଶିଲେ	॥
ଏମନ୍ତ ବରୁଣ-ଭୁବନେ	।	ବହୁ ବରଷ କୋପମନେ	॥
ଭ୍ରମଇ କରେ ଗଦା ଧରି	।	କେ ତାରେ ସମର ଉଭାରି	॥
ରାତ୍ରେ ଗମନ ଏକଦିନେ	।	ମିଳିଲା ବରୁଣ ଭୁବନେ	॥
ବୁଲଇ କରେ ଗଦା ଧରି	।	ଘୋର ଶବଦେ ମହାବଳୀ	॥
ମୁଁ ଏବେ ତୋର ଭୁବନରେ	।	ରହିଲି ବହୁ ସମ୍ବତ୍ସରେ	॥
ତୁ ମୋତେ ଗଦାଯୁଦ୍ଧ ଦେବୁ	।	ନ ଦେଲେ ଭୁବନେ ନଥିବୁ	॥
ଏମନ୍ତ ଶୁଣି ତା ବଚନ	।	ଜଳଧିପତି ମହାଚ୍ଛନ୍ନ	॥
ନିରକ୍ଷଜନ ପ୍ରାୟ ହୋଇ	।	କହଇ ଶିରେ କର ଦେଇ	॥
ଭୋ ବୀର ରହି ଦିନାକେତେ	।	ଶୁଣି ଦାନବ କୋପ ଚିତ୍ତେ	॥
ତୁ ଯୁଦ୍ଧ କର ମୋର ତୁଲେ	।	ନୋହିଲେ ନଥା ଭୁବନରେ	॥
ତୁ ଲୋକପାଳ ଶିରୋମଣି	।	ତୋହର ମହିମା ମୁଁ ଜାଣି	॥
ମିଳିଲି ତୋହର ସମ୍ମୁଖେ	।	ସମର କର ଆତ୍ମା ସୁଖେ	॥
ଧର୍ମଧାତାଙ୍କ ମଧ୍ୟେ ମେରୁ	।	ବୀରମାନଙ୍କ ଦର୍ପ ଚୂରୁ	॥
ମୋହର ଦର୍ପ ଏବେ ହର	।	ସୁଖେ ରାଜୁସୀ ଯାଗ କର	॥
ଏମନ୍ତ ତାର ବାକ୍ୟ ଶୁଣି	।	କୋପେ କହଇ ସାଧୁବାଣୀ	॥
ତୁ ବୀର କହୁ ମୋର ହିତେ	।	ମୁଁ ତୋତେ ବୁଝାଇ କେମନ୍ତେ	॥
ତୁ ମହାବୀରଙ୍କର ବୀର	।	ମୋ ବୋଲେ କୋପତୁ ନକର	॥
ଯେ ତୋର ତୁଲେ ଯୁଦ୍ଧ କାରି	।	ମିଳିବ ତୋତେ ଦୟା କରି	॥
ତୋତେ ମାରିବ ସେ ସମରେ	।	ତୁ ଶୁଣି ସଂଗ୍ରାମ ଭୂମିରେ	॥
ଏ ରୂପ ବହିବୁ ଜଗତେ	।	ତୋହର ପ୍ରାୟେ ଦୁଷ୍ଟ ଚିତ୍ତେ	॥
କହଇ ବିପ୍ର ଜଗନ୍ନାଥ	।	ତୃତୀୟ ସ୍କନ୍ଧେ ଭାଗବତ	॥

ଇତି ଶ୍ରୀମଦ୍ଭାଗବତେ ମହାପୁରାଣେ ପାରମହଂସ୍ୟାଂ ସଂହିତାୟାଂ
ବୈୟାସିକ୍ୟାଂ ତୃତୀୟ ସ୍କନ୍ଧେ ଅସୁର ବରୁଣ ପୁରେ

ଯୁଦ୍ଧ ଆରମ୍ଭ ନାମ ସପ୍ତଦଶୋଽଧ୍ୟାୟଃ ।

•••

ଅଷ୍ଟାଦଶ ଅଧ୍ୟାୟ

ମୈତ୍ରେୟ ଉବାଚ
ବରୁଣ ବାକ୍ୟ ଶୁଣି କର୍ଣ୍ଣେ	।	ଅସୁର ବିଚାରଇ ମନେ	॥
ବରୁଣ ତୁଲେ ଯୁଦ୍ଧ ମୋର	।	ଏ ତ ନୁହଇ ପୁରନ୍ଦର	॥
ନାରଦ କହିଛନ୍ତି ମୋତେ	।	ବିଷ୍ଣୁର ଗତି ଏ ଜଗତେ	॥
ଶୂକର ରୂପେ ଏ ଜଗତେ	।	ସ୍ଥାପିବ ଆଣି ଅଗ୍ରଦନ୍ତେ	॥
ତାହାର ତୁଲେ ତୋ ସମର	।	ନାମ ଯାହାର ଗଦାଧର	॥
ତୋ ବଳ ଦର୍ପ ସେ ହରିବ	।	ଦେବଲୋକଙ୍କୁ ଉଦ୍ଧରିବ	॥
ଏମନ୍ତ ମନେ ବିଚାରିଲା	।	ତକ୍ଷଣେ ପାତାଳେ ପଶିଲା	॥
ଦେଖଇ ଗୋବିନ୍ଦର ଗତି	।	ଦଶନ ଅଗ୍ରେ ବସୁମତୀ	॥
ଆଦିତ୍ୟ ପ୍ରାୟ ତେଜ ଦେଖି	।	ଭୟେ ବୁଜିଲା ବେନି ଆଖି	॥
ପୁଣି କ୍ଷଣକେ ଚକ୍ଷୁ ଫେଇ	।	ବିଷ୍ଣୁଙ୍କୁ ଦେଖି ବିଚାରଇ	॥
ନାରଦ ବାକ୍ୟ ଯେବେ ସତ	।	ମୁହିଁ ଦେଖଇ ବିପରୀତ	॥
ଏ ମୃଗ କାନନ ଗୋଚର	।	ପଙ୍କ ଦୂଷିତ ଏ ଶୁକର	॥
କହେ ଅସୁର ମୁଖ ଚାହିଁ	।	ଦଶନୁ ବେଗେ ଥୁଅ ମହୀ	॥
ପାତାଳ ଲୋକଙ୍କୁ ମେଦିନୀ	।	ପୂର୍ବେ ଦେଇଛି ପଦ୍ମଯୋନି	॥
ଯେବେ ମେଦିନୀ ନ ଛାଡ଼ିବୁ	।	ମୋ ମୁଖୁ ଭଲେ ନ ବର୍ତ୍ତିବୁ	॥
ସୁର ଅଧମ ତୁ ବୋଲାଉ	।	ଯେଣୁ ଶୁକର ରୂପ ବହୁ	॥
ମୋର ରିପୁଙ୍କ ଶୁଭ ଚିନ୍ତି	।	ତୁ ବହୁ ଶୁକର ଆକୃତି	॥
ମାୟାରେ ମାରୁ ତୁ ଅସୁର	।	କପଟ ଧର୍ମ ଏ ତୋହର	॥
ତୋର ମୋହର ଗଦାଯୁଦ୍ଧେ	।	ତ୍ରିଦଶେ ଦେଖନ୍ତୁ ଆନନ୍ଦେ	॥
ତୋର ମୁର୍ଦ୍ଧନୀ ଗଦାଘାତେ	।	ବେଗେ ଉଡ଼ିବ ମହାବାତେ	॥
ବଳି ହରନ୍ତି ଯେତେ ଦେବେ	।	ତୋହର ମରଣ ଦେଖିବେ	॥
ମୁଷଳୀ ନାଶେ ବୃକ୍ଷ ଯେହ୍ନେ	।	ତ୍ରିଦଶେ ହୋଇବେ ତେସନେ	॥
ଏମନ୍ତେ ଅସୁରର ବାଣୀ	।	ତା ଶୁଣି କମ୍ପିଲା ଧରଣୀ	॥
ଜଳେ ପଡ଼ିଲା ମହାକାୟେ	।	ଗୋବିନ୍ଦ ଦେଖି ଭୂମିଭୟେ	॥
ବରାହ ରୂପେ କୋପମନେ	।	ସର୍ପ ପ୍ରହାରେ ହସ୍ତୀ ଯେହ୍ନେ	॥
କରିଣ ଗଦା ଦୃଢ଼ ପ୍ରାଣୀ	।	ବଜ୍ର ନିଷ୍ଠୁର ପ୍ରାୟେ ଜାଣି	॥
ବୋଲେ ବରାହ ମୁଖ ଚାହିଁ	।	ତୋର ବଦନେ ଲଜ୍ଜା ନାହିଁ	॥
ଦେବଙ୍କ ଈଶ୍ୱର ବୋଲାଉ	।	ଶୁକର ରୂପଗୁଣ ବହୁ	॥
ଏମନ୍ତେ ଅସୁର ବଚନେ	।	କୋପ ବସିଲା ବିଷ୍ଣୁ ମନେ	॥
ଧରଣୀ ସମୁଦ୍ରର କୂଳେ	।	ଦନ୍ତୁ ରଖିଳେ ବିଷ୍ଣୁ ତଳେ	॥
ନିଜ ମୂରତି ଗଦାଧର	।	କି ଅବା ଦେବା ପଟ୍ଟାନ୍ତର	॥
ଦେଖି ଆନନ୍ଦ ଦେବଗଣ	।	କରନ୍ତି ପୁଷ୍ପ ବରଷଣ	॥
ବ୍ରହ୍ମାଦି ଦେବଗଣ ମିଳି	।	ସ୍ତୁତି କରନ୍ତି ଭୁଜତୋଳି	॥
ଅସୁର ଦେବ ସ୍ତୁତି ଶୁଣି	।	କୋପେ ଉଠିଲା ଶିର ଝୁଣି	॥
ବିଷ୍ଣୁର ହସ୍ତେ ଗଦା ସାଜେ	।	କାଞ୍ଚନ ଯେସନେ ବିରାଜେ	॥
କୋପେ କମ୍ପିଲେ ଭଗବାନ	।	ଶୁଣି ଅସୁର ଦୁର୍ବଚନ	॥
ପ୍ରଚଣ୍ତ ମନ୍ଦ ମନ୍ଦ ହାସେ	।	ଅସୁର ମୁଖ ଚାହିଁ ରୋଷେ	॥
ମନ ବଚନ ଶୁଚି ଭାବେ	।	ମୋର ମହିମା ଶୁଣ ଏବେ	॥
ଶ୍ରୀଭଗବାନୁବାଚ
ଆମ୍ଭେ ଯେ ପ୍ରକୃତ ବରାହ	।	ଖୋଜୁ କୁକୁର ତୋର ନ୍ୟାୟ	॥
ତୁ କିମ୍ପା ଆତ୍ମଶ୍ଲାଘା କରୁ	।	ନ ଯିବୁ ତୁ ମୃତ୍ୟୁ ମୁଖରୁ	॥
ବୀର ପୁରୁଷେ ନ କରିବେ	।	ତୋର ପ୍ରଶଂସା ଏହି ଭବେ	॥
ତୁହି ଯେ ଜଳବାସୀଙ୍କର	।	ହରିଛୁ ସମ୍ପତ୍ତି ଆବର	॥
ସେ ହେତୁ ଆମ୍ଭେ ଗଦାଘାତେ	।	ବାହାର କରିବୁ ନିଶ୍ଚିନ୍ତେ	॥
କାୟ କ୍ଲେଶରେ ବ୍ୟସ୍ତ ଅଛୁ	।	ଏ ସ୍ଥାନୁ ଯିବା ତୁ ନ ଇଚ୍ଛୁ	॥
ତୋହର ପ୍ରାୟେ ବୀରଗଣ	।	ମୋ ତୁଲେ କେ କରିବ ରଣ	॥
ତୁ ମୋର ପାଶେ ଦମ୍ଭ ହୋଇ	।	ବିଶ୍ୱାସ କହୁ କିସ ପାଇଁ	॥
ଆକାଶେ ଦେବଗଣ ଯେତେ	।	ଦେଖି ତୋହର ଗଦାହସ୍ତେ	॥
ଆକାଶ ଛାଡ଼ି ପଳାଇଲେ	।	ମୋହର ସଙ୍ଗତେ ମିଳିଲେ	॥
ମୁଁ ଆଜ ସଂଗ୍ରାମ କରିବି	।	ଏହାଙ୍କୁ ସଙ୍କଟୁ ତାରିବି	॥
ଗଦା ପ୍ରହାରି ତୋର ହୃଦେ	।	ଦେବଙ୍କୁ ସ୍ଥାପି ନିଜ ପଦେ	॥
ଏମନ୍ତେ ବରାହ ବଚନେ	।	ହିରଣ୍ୟ ଶୁଣି କୋପ ମନେ	॥
ସ୍ୱଭାବେ ଦୁଷ୍ଟ ମହାବଳୀ	।	ଗର୍ଜ୍ଜଇ ଗଦା ହସ୍ତେ ତୋଳି	॥
ଶବଦେ ଭୁବନ କମ୍ପିଲା	।	ବରାହ ଅଙ୍ଗେ ପ୍ରହାରିଲା	॥
ସେ ହରି ନିଜ ଭୁଜବଳେ	।	ଦୁଷ୍ଟ ପ୍ରହାରୁ ବଞ୍ଚାଇଲେ	॥
ପୁଣି ଅସୁର ଗଦା ହସ୍ତେ	।	ପ୍ରଚଣ୍ଡ ଭାବେ ଶୂନ୍ୟ ପଥେ	॥
ଗଦା ବୁଲାଇ ଅତି ରୋଷେ	।	ପିଟିଲା ବିଷ୍ଣୁ ପୃଷ୍ଠ ଦେଶେ	॥
ଶୁଭିଲା ବ୍ରଜ ଘଡ଼ଘଡ଼ି	।	ଅଧର ଦଶନେ କାମୁଡ଼ି	॥
ସେ ଗଦା ବଞ୍ଚାଇ ମୁରାରୀ	।	ଦକ୍ଷିଣ କରେ ଗଦା ଧରି	॥
ପିଟିଲେ ଅସୁରର ମୁଣ୍ତେ	।	ବ୍ରଜ ଯେସନେ ଗିରିଖଣ୍ତେ	॥
ଏମନ୍ତେ ହରି-ହିରଣ୍ୟାକ୍ଷେ	।	ଦେବେ ଦେଖନ୍ତି ଅନ୍ତରୀକ୍ଷେ	॥
ବେନି ଶରୀରେ ଗଦାଘାତ	।	ଶୁଭଇ ଯେହ୍ନେ ବ୍ରଜପାତ	॥
ଜିଣିବା ପ୍ରାୟେ ଅନ୍ୟେ ଅନ୍ୟେ	।	କରନ୍ତି ଯୁଦ୍ଧ କୋପମନେ	॥
ଗଦା ପ୍ରହାରେ ଜାନୁ ବକ୍ଷେ	।	କୋପେ ବସିଲା ସେ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷେ	॥
ଫାଟି ବହଇ ଶ୍ରୋଣୀଧାର	।	ବିଶେଷ ଯୁଦ୍ଧ ମହାଘୋର	॥
ଗଦା ବିଚିତ୍ର ଗତି କରି	।	ବେଗେ ପିଟଇ ଗଦାଧରି	॥
ଅନ୍ୟୋନ୍ୟେ ଯୁଦ୍ଧ ଭୟଙ୍କର	।	କମ୍ପଇ ଧରଣୀ ସାଗର	॥
ଶବଦ ଶୁଭଇ ପ୍ରଚଣ୍ତେ	।	ଯେହ୍ନେ ଯୁଝନ୍ତି ବେନି ଷଣ୍ଢେ	॥
ଏମନ୍ତେ ହରି-ହିରଣ୍ୟାକ୍ଷେ	।	ଯୁଦ୍ଧେ ମିଳନ୍ତି ଅନ୍ତରୀକ୍ଷେ	॥
ମିଳିଲେ ଦେବ ଋଷି ଆଦି	।	କପୋଳେ ଅଞ୍ଜଳି ଆଚ୍ଛାଦି	॥
ବିଧାତା ଶୂନ୍ୟ ପଥେ ଥାଇ	।	ସ୍ତୁତି କରନ୍ତି ବିଷ୍ଣୁ ଚାହିଁ	॥
ବ୍ରହ୍ମା ଉବାଚ
ହେ ଦେବ ଦେବ ତୋ ଚରଣେ	।	ଆମ୍ଭେ ଯେ ପଶିଲୁ ଶରଣେ	॥
ଗୋରୁ ବ୍ରାହ୍ମଣ ଦେବଙ୍କର	।	ନିଶ୍ଚୟ ଅନିଷ୍ଟ ଅସୁର	॥
ନିର୍ଭୟେ ଗଦା ଘେନି କରେ	।	ଯୁଦ୍ଧର ଅର୍ଥେ ତିନିପୁରେ	॥
ଭ୍ରମଇ ଅତି ମହାରୋଷେ	।	ବାରଣ ଯେହ୍ନେ ନିରଙ୍କୁଶେ	॥
କାଳ କ୍ରୀଡ଼ଇ ଦିତିବଳା	।	ତିନି ଭୁବନେ କରେ ମେଳା	॥
ଆମ୍ଭଙ୍କୁ ସଙ୍କଟୁ ଉଦ୍ଧରି	।	ଏହାର ପ୍ରାଣ ବେଗେ ହରି	॥
ଦେଖ ଏ ସନ୍ଧ୍ୟା ବିଭାବରୀ	।	ଏ ଭୂମିଲୋକ ଛନ୍ନ କରି	॥
ଆସଇ ମହାଘୋର ରୂପେ	।	ଭୋ ନାଥ ଦେଖ ତୋ ସମୀପେ	॥
ଆମ୍ଭରେ କ୍ଷୟ ଦିତିବଳା	।	ଦେଖା ତୋହର ବିଷ୍ଣୁ ଲୀଳା	॥
ମୁହୂର୍ତ୍ତ ଅଭିଜିତ ନାମ	।	ସର୍ବ ମଙ୍ଗଳ ସୁଖ ଧାମ	॥
ଏ ଶୁଭବେଳେ ଚକ୍ରଧର	।	ଆମ୍ଭଙ୍କୁ ସଙ୍କଟୁ ଉଦ୍ଧର	॥
ଏମନ୍ତେ ଅସୁର ବିନାଶ	।	ଋଷି-ଦେବତାଙ୍କୁ ଉଶ୍ୱାସ	॥
ଅତି ବିକଳେ ସ୍ତୁତି କଲେ	।	ବରାହରୂପୀ ପାଦତଳେ	॥
ସୁଜନେ ଚିନ୍ତି ଅନୁକ୍ଷଣେ	।	ସେ ଯଜ୍ଞ ବରାହ ଚରଣେ	॥
ହରି ଚରଣେ କରି ଆଶ	।	କହଇ ଜଗନ୍ନାଥ ଦାସ	॥

ଇତି ଶ୍ରୀମଦ୍ଭାଗବତେ ମହାପୁରାଣେ ପାରମହଂସ୍ୟାଂ ସଂହିତାୟାଂ
ବୈୟାସିକ୍ୟାଂ ତୃତୀୟ ସ୍କନ୍ଧେ ହିରଣାକ୍ଷ ଯୁଦ୍ଧକରଣେ

ନାମ ଅଷ୍ଟାଦଶୋଽଧ୍ୟାୟଃ ।

•••

ଉନବିଂଶ ଅଧ୍ୟାୟ

ମୈତ୍ରେୟ ଉବାଚ
ଏମନ୍ତେ ବ୍ରହ୍ମାର ବଚନ	।	ଶୁଣି ସନ୍ତୋଷ ଭଗବାନ	॥
ଅମୃତ ପ୍ରାୟେ ଶୁଣି କର୍ଣ୍ଣେ	।	ଅସୁର ବଧେ ସାବଧାନେ	॥
ଦକ୍ଷିଣ ହସ୍ତେ ଗଦା ଧରି	।	ହୁଙ୍କାର ନାଦେ ଦଇତ୍ୟାରି	॥
ପ୍ରହାର କଲେ କର୍ଣ୍ଣମୂଳେ	।	ଗଦା ପଡ଼ିଲା ହସ୍ତୁଁ ତଳେ	॥
ବିଷ୍ଣୁଙ୍କୁ ହିରଣାକ୍ଷ ଚାହିଁ	।	ଶାସ୍ତ୍ରର ଧର୍ମ ବିଚାରଇ	॥
ଆୟୁଧ ନାହିଁ ଏହା ହସ୍ତେ	।	ଏହାକୁ ମାରିବି କେମନ୍ତେ	॥
ଏମନ୍ତ ବିଚାରେ ଅସୁର	।	ଅନ୍ତେ ଶୁଭିଲା ହାହାକାର	॥
ତା ଶୁଣି ପ୍ରଭୁ ଗଦାଧର	।	ସଂଭ୍ରମେ ତୋଳି ବେନିକର	॥
ଭୟ ନକର ତୁମ୍ଭେ କେହି	।	କହନ୍ତି ଦେବଗଣେ ଚାହିଁ	॥
ଏମନ୍ତ କହି ଦେବରାଜ	।	ଉର୍ଦ୍ଧ୍ୱେ ତୋଳି ସେ ଦକ୍ଷଭୁଜ	॥
ନିଜ ଆୟୁଧେ ଦେଇ ମନ	।	ତକ୍ଷଣେ ଜାଣି ସୁଦର୍ଶନ	॥
ବେଗେ ଧାଇଁଲେ ଶୂନ୍ୟବ୍ୟାପୀ	।	ତେଜେ ବିରାଜେ ବିଶ୍ୱରୂପୀ	॥
ବିଷ୍ଣୁର କରେ ମିଳିଯାଇ	।	ଦିତିର ପୁତ୍ର ନ ଜାଣଇ	॥
ଦେବେ ଡାକନ୍ତି ଶୂନ୍ୟ ପଥେ	।	ଚକ୍ରକୁ ଚାହିଁ ବିଷ୍ଣୁ ହସ୍ତେ	॥
ଭୋ ନାଥ ତୋର ଦ୍ୱାରପାଳ	।	ଏ ଦୁଷ୍ଟ ତେଜେ ଅନର୍ଗଳ	॥
ଏହାର ପ୍ରାଣ ବେଗେ ହର	।	ଆମ୍ଭଙ୍କୁ ସଙ୍କଟୁ ଉଦ୍ଧର	॥
ଦେବଙ୍କ ବାକ୍ୟ କର୍ଣ୍ଣେ ଶୁଣି	।	କୋପେ ଧାଇଁଲା ବୀରମଣି	॥
ସମୀପେ ଦେଖି ଚକ୍ରଧର	।	ଓଷ୍ଠ କାମୁଡ଼େ ସେ ଅସୁର	॥
ନିଃଶ୍ୱାସ ଖରତର ବହେ	।	କୋପେ କମ୍ପଇ ତାର ଦେହେ	॥
କରାଳ ଦିଶେ ତା ବଦନ	।	ନୟନୁ ପ୍ରକାଶେ ଦହନ	॥
ଦହିବା ପ୍ରାୟ ଦଶ ଦିଶେ	।	ବେଗେ ଧାମଇଁ ମହାରୋଷେ	॥
ଡାକଇ ପୂରିଲା ତୋ କାଳ	।	ମୋ ଗଦା ପ୍ରହାର ସମ୍ଭାଳ	॥
ଏମନ୍ତ କହି କୋପଭରେ	।	ପିଟିଲା ବିଷ୍ଣୁଙ୍କ ଉପରେ	॥
ଯଜ୍ଞ ଶୂକର ଭଗବାନ	।	ଶତ୍ରୁର ପ୍ରହାର ଦେଖିଣ	॥
ବାମ ପାଦରେ ସମ୍ଭାଳିଲେ	।	ଶତ୍ରୁର ପ୍ରହାରୁ ବଞ୍ଚିଲେ	॥
ପୁଣି କହିଲେ ଭଗବାନ	।	ମୋତେ ତୁ ଜାଣିବୁ ହିରଣ୍ୟ	॥
ପୁରି ତୋ ଗଦା ହସ୍ତେ ଧର	।	ମୋହ ସଙ୍ଗରେ ଯୁଦ୍ଧ କର	॥
ଏହା ଶୁଣିଣ ରକ୍ଷବୀର	।	ପ୍ରହାରେ ଗଦା ଅନ୍ତରାଳ	॥
ଗଦା ଆସିବା ଦେଖି ହରି	।	ଅବଲୀଳାରେ ତାହା ଧରି	॥
ରଖିଲେ ଆପଣା ଜୀବନ	।	ରାକ୍ଷସ ହେଲା ହତମାନ	॥
ଗଦା ଯାଚନ୍ତେ ଭଗବାନ	।	ନ ନେଲା ରାକ୍ଷସ ଦୁର୍ଜ୍ଜନ	॥
ଶୂଳ ଯେ ନେଲା ମହାରୋଷେ	।	ଅଳ୍ପ ଦହନ ପ୍ରାୟ ଦିଶେ	॥
ଚକ୍ରରେ ଛେଦିଲେ ତ୍ରିଶୂଳ	।	ତାହା ଦେଖିଲା ରକ୍ଷବୀର	॥
ତ୍ରିଶୂଳ ଭଗ୍ନ ଦେଖି ରୋଷେ	।	ବେଗେ ମିଳିଲା ବିଷ୍ଣୁ ପାଶେ	॥
ମୁଷ୍ଟି ଉଞ୍ଚାଇ ବଜ୍ର ପ୍ରାୟେ	।	ପ୍ରହାରେ ଯଜ୍ଞ ରୂପୀ ଦେହେ	॥
ମାୟାବୀ ଦୁଷ୍ଟ ହିରଣାକ୍ଷ	।	ଶରୀର ଗଲା ଅନ୍ତରୀକ୍ଷ	॥
କେହି ନ ଦେଖେ କେଣେ ଗଲା	।	ଅଦ୍ଭୁତେ ଶବଦ ଶୁଭିଲା	॥
ତାର ପ୍ରକାଶେ ପଦ୍ମମୁଖ	।	ସ୍ୱଭାବେ ହୋଇଲେ ବିମୁଖ	॥
ଯୁଦ୍ଧକୁ ପଶୁମେଷ ଯେହ୍ନେ	।	ପ୍ରହାରେ ଦୁଃଖ ନାହିଁ ମନେ	॥
ପୁଣି କ୍ଷଣକେ ମହାରୋଷେ	।	ଅସୁର ମିଳି ବିଷ୍ଣୁ ପାଶେ	॥
ମାୟା ସର୍ଜିଲା ଅପ୍ରମିତେ	।	ଶ୍ରୀମାୟାଧରର ଅଗ୍ରତେ	॥
ସେ ମାୟା ଦେଖି ଦେବଜନେ	।	ହସ୍ତ ଆଚ୍ଛାଦିଲେ ଲୋଚନେ	॥
ଶରୀର କମ୍ପେ ମହାଭୟେ	।	ଶୁଣିଲେ ପ୍ରଳୟର ପ୍ରାୟେ	॥
ପ୍ରଚଣ୍ତ-ବାତ ବହେ ଖରେ	।	ଶୂନ୍ୟେ ପାଷାଣ ବୃଷ୍ଟିକରେ	॥
ଭସ୍ମ ପୂରିତ ଦଶଦିଶେ	।	ନିର୍ଝର ପାଷାଣ ବରଷେ	॥
ଘୋର ଗର୍ଜ୍ଜନ ମହାମେଘେ	।	ରୁଧିର ବରଷନ୍ତି ବେଗେ	॥
ପୁଣି ପୁରୀକ୍ଷ ମୂତ୍ର ଅସ୍ଥି	।	ପ୍ରାଣୀର ସଙ୍ଗେ ବରଷନ୍ତି	॥
ପର୍ବତ ପ୍ରାୟ ଦେହ କରି	।	ନିଶ୍ଚୟେ ଜାଣିଲେ ଆସୁରୀ	॥
ମାୟାରେ ଦର୍ପ ବିନାଶନେ	।	କୋପ ବସିଲା ବିଷ୍ଣୁମନେ	॥
ସୁଦରଶନ ଧରି କରେ	।	ହରି ଧାଇଁଲେ ଧାତିକାରେ	॥
ସ୍ୱଭାବେ କଶ୍ୟପ ଭୁବନେ	।	ଭୟ ବସିଲା ଦିତି ମନେ	॥
ହୃଦୟ କମ୍ପଇ କାତରେ	।	ପଦ ନସ୍ଫୁରେ କମ୍ପଜ୍ୱରେ	॥
ସ୍ୱାମୀର ବଚନ ସୁମରେ	।	ତନୁରୁ ରୁଧିର ଯେ ଝରେ	॥
ଚକ୍ରର ତେଜେ ମାୟା ଗଲା	।	ରବି କିରଣ ପ୍ରକାଶିଲା	॥
ପୁଣି ଅସୁର ମହାକୋପେ	।	ମିଳିଲା ବିଷ୍ଣୁର ସମୀପେ	॥
ରୋଷେ ଅରୁଣ ଦିଶେ ଦୃଷ୍ଟି	।	ଉର୍ଦ୍ଧ୍ୱେ ତୋଳିଲା ବେନିମୁଷ୍ଟି	॥
ଗୋବିନ୍ଦ ପାଦେ ପ୍ରହାରିଲା	।	ସଭୟେ ଘୋର ନାଦ କଲା	॥
ଘୋର ଗହନ ମାୟାମାର୍ଗେ	।	ବିଦ୍ୟୁତ ସ୍ଫୁରେ ଦଶଦିଗେ	॥
ମୁଷ୍ଟି ବାଜିଲା ବଜ୍ର ପ୍ରାୟେ	।	ଦେଖି କମ୍ପିଲେ ଦେବରାୟେ	॥
କର ପ୍ରସାରି କର୍ଣ୍ଣମୂଳେ	।	ଗୋବିନ୍ଦ ପ୍ରହାରିଲେ ବଳେ	॥
ପୂର୍ବେ ଯେସନେ ସୁରରାୟେ	।	ବିଶ୍ୱକର୍ମାର ପୁତ୍ର ଦେହେ	॥
ପ୍ରହାର କରି କର୍ଣ୍ଣମୂଳେ	।	ପ୍ରାଣ ହାରିଲେ ତାର ବଳେ	॥
ଏମନ୍ତ ବିଷ୍ଣୁର ପ୍ରହାରେ	।	ପ୍ରାଣ ଛାଡ଼ିଲା କଳେବରେ	॥
ମୁଷ୍ଟି ପ୍ରହାରେ ମୁଣ୍ତ ଫାଟି	।	ପଡ଼ିଲା ମହୀତଳେ ଲୋଟି	॥
ଦାନ୍ତ କାମୁଡ଼େ ଅତି ଛନ୍ଦେ	।	ପ୍ରାଣ ଛାଡ଼ିଲା ଘୋର ନାଦେ	॥
ଅସୁର ମୃତ୍ୟୁ ଦେବେ ଦେଖି	।	ମିଳିଲେ ଗଗନ ଉପେକ୍ଷି	॥
ଦେଖିଲେ ଅସୁର ବଦନ	।	ଭୃକୁଟି କୁଟିଳ ନୟନ	॥
ବିଧାତା ଆଦି ସୁରବୃନ୍ଦ	।	କରନ୍ତି ଜୟ ଜୟ ନାଦ	॥
କହନ୍ତି ଧନ୍ୟ ଏ ଅସୁର	।	ବିଷ୍ଣୁର ହସ୍ତେ ଗଲା ମାର	॥
ଏମନ୍ତେ କେ ପାଇ ମରଣ	।	ମାୟାରେ କଲା ଘୋର ଋଣ	॥
ଧନ୍ୟ ଏ ଜୀବନ ଏହାର	।	ବ୍ରାହ୍ମଣ ଶାପୁଁ ଗଲା ପାର	॥
ପୁଣି ହୋଇବ ଜନ୍ମ ଦୁଇ	।	ଏମନ୍ତ କହି ବିଷ୍ଣୁ ଚାହିଁ	॥
ବ୍ରହ୍ମାଦି ଦେବ କରଯୋଡ଼ି	।	ଗୋବିନ୍ଦ ଚରଣରେ ପଡ଼ି	॥
ଦେବା ଉଚୁଃ
ନମସ୍ତେ ଜୟ ଯଜ୍ଞତନ୍ତୁ	।	ତୋ ଅବତାର ଭକ୍ତ ହେତୁ	॥
ଆମ୍ଭରି ପାଇଁ ଭଗବାନ	।	ଏ ଦୁଷ୍ଟ କଲୁ ତୁ ନିଧନ	॥
ତୋର ପ୍ରସନ୍ନେ ଜଗନ୍ନାଥ	।	ଆମ୍ଭେ ଯେ ହୋଇଲୁ ନିଶ୍ଚିନ୍ତ	॥
ତୋର ସଂସାର ପାଳ ଏବେ	।	ଏମନ୍ତ କହି ସର୍ବ ଦେବେ	॥
ଆନନ୍ଦେ ଗଲେ ନିଜପୁର	।	ସୁମନେ ଶୁଣ ହେ ବିଦୁର	॥
ମୈତ୍ରେୟ ଉବାଚ
ଏ ମହା ହିରଣ୍ୟାକ୍ଷ ମାରି	।	ଯଜ୍ଞ ବରାହ ରୂପ ଧରି	॥
ନିଜ ଭୁବନେ ହରି ଗଲେ	।	ଉତ୍ସବେ ପରମ ମଙ୍ଗଳେ	॥
ବ୍ରହ୍ମାଦି ଦେବ କଲେ ସ୍ତୁତି	।	ନିଜ ଭୁବନେ ଲକ୍ଷ୍ମୀପତି	॥
ଭକ୍ତ ଉଦ୍ଧରି ମହାତୋଷେ	।	ମିଳିଲେ କମଳାର ପାଶେ	॥
ତୁ ଯାହା ପଚାରିଲୁ ମୋତେ	।	ପ୍ରସନ୍ନେ କହିଲି ମୁଁ ତୋତେ	॥
ବିଷ୍ଣୁର ଲୀଳା ଅବତାର	।	ହିରଣ୍ୟାକ୍ଷର ଯେ ଉଦ୍ଧାର	॥
ସୁତ ଉବାଚ
ଏମନ୍ତେ ମୈତ୍ରେୟଙ୍କ ବାଣୀ	।	ବିଦୁର ସାବଧାନେ ଶୁଣି	॥
ପରମାନନ୍ଦ ଖେଳ ଲୀଳା	।	ତା କର୍ଣ୍ଣେ ଶୁଣି ନୃପବଳା	॥
ଆନନ୍ଦେ ଶୁଣ ଏକମନେ	।	ନାନା ପ୍ରକାର ଏ ଭୁବନେ	॥
ତାହାଙ୍କ ଯଶ କର୍ଣ୍ଣେ ଶୁଣି	।	ଭବସାଗରୁ ତରେ ପ୍ରାଣୀ	॥
କୃଷ୍ଣର ଗୁଣ-ଅବତାର	।	କରେ ଅମୃତ-ରସସାର	॥
ଶୁଣିବା ଜନେ କର୍ଣ୍ଣଦ୍ୱାରେ	।	କିମ୍ପା ନ ତରିବେ ସଂସାରେ	॥
ବନସ୍ତ ଗଜ ଜଳେ ପଶି	।	କର ପଖାଳନ୍ତେଣ ଆସି	॥
ଜଳେ ତରନ୍ତେ ପଦ୍ମବନେ	।	କୁମ୍ଭୀର ଗ୍ରାସନ୍ତେ ତକ୍ଷଣେ	॥
ଚରଣ ନ ପାରିଲା ଆଣି	।	ଅନେକ ହସ୍ତୀ ତାକୁ ପୁଣି	॥
ନ ପାରି ହୋଇଲା ବିଷାଦ	।	ଚିତ୍ତେ ଚିନ୍ତିଲେ ବିଷ୍ଣୁପଦ	॥
ତକ୍ଷଣେ ପ୍ରଭୁ ଚକ୍ରପାଣି	।	ଗଜ ରଖିଲେ ଗ୍ରାହ ହାଣି	॥
ତାର ଚରଣେ ମୁନିବୃନ୍ଦେ	।	ନାନା ପ୍ରକାରେ ଯୋଗ ସାଧ୍ୟେ	॥
ଅଭୟ ପାଦେ ସେ ମିଳନ୍ତି	।	ଯେ ଜନ ନାନାଭାବ ଚିନ୍ତି	॥
ଏବେ ହୋ ଶୁଣ ପରୀକ୍ଷିତ	।	ଅମୃତ ରସ ଭାଗବତ	॥
ଶୂକର ରୂପେ ନାରାୟଣ	।	କଲେ ପାଳନ ସଂହାରଣ	॥
ଧରଣୀ ଉଦ୍ଧରିଲେ ଦାନ୍ତେ	।	କ୍ରୀଡ଼ା ବିହରେ ଏ ଜଗତେ	॥
ଏ କଥା ଶ୍ରବଣ କୀର୍ତ୍ତନ	।	କ୍ଷଣେ ବଞ୍ଚନ୍ତି ଯେଉଁ ଜନ	॥
ବ୍ରାହ୍ମଣ ବଧ କରିଥିଲେ	।	ଦୋଷ ନ ଲାଗେ ତାକୁ ଭଲେ	॥
ଏ ପୁଣ୍ୟ ଯଶ ହରି କଥା	।	ଧନ ଆୟୁଷ ମୋକ୍ଷ ଦାତା	॥
ପ୍ରାଣ ଇନ୍ଦ୍ରିୟ ସୁଖ ଭାବେ	।	ଦୁର୍ଗତି ଦୁଷ୍ଟବୁଦ୍ଧି ଦେବେ	॥
ଭାଷା ପ୍ରବନ୍ଧେ ଭାଗବତ	।	କହିଲେ ବିପ୍ର ଜଗନ୍ନାଥ	॥

ଇତି ଶ୍ରୀମଦ୍ଭାଗବତେ ମହାପୁରାଣେ ପାରମହଂସ୍ୟାଂ ସଂହିତାୟାଂ
ବୈୟାସିକ୍ୟାଂ ତୃତୀୟ ସ୍କନ୍ଧେ ହିରଣ୍ୟାକ୍ଷ ବଧ କରଣେ

ନାମ ଉନବିଂଶୋଽଧ୍ୟାୟଃ ।

•••

ବିଂଶ ଅଧ୍ୟାୟ

ଶୌନକ ଉବାଚ
ବରାହ ରୂପୀ ଭାବଗ୍ରାହୀ	।	ଜଳେ ଧରଣୀ ଗଲେ ଥୋଇ	॥
ସେ ସ୍ୱାୟମ୍ଭୁବ ମନୁ ବଳା	।	ଧରଣୀ ପୃଷ୍ଠେ ସେବାକଲା	॥
ନାନା ଆବର ଜନ୍ମ ଯେତେ	।	ତାହାଙ୍କୁ ସାଧିଲା କେମନ୍ତେ	॥
ବିଦୁର ଭ୍ରମି ତୀର୍ଥମାର୍ଗେ	।	ଆନନ୍ଦ ମୈତ୍ରେୟର ଆଗେ	॥
ତୀର୍ଥ ସାଧନ ପୁଣ୍ୟବଳେ	।	ଏକାନ୍ତେ ବିଷ୍ଣୁ ଭକ୍ତି ଫଳେ	॥
କୃଷ୍ଣ ଚରଣ ଆଶ୍ରେକରି	।	ପଶିଲା ହସ୍ତିନା ନଗରୀ	॥
ତା ଜ୍ୟେଷ୍ଠ ଭ୍ରାତ ଧୃତରାଷ୍ଟ୍ର	।	ତାହାର ପୁତ୍ର ବଡ଼ ଦୁଷ୍ଟ	॥
କର୍ଣ୍ଣ ଶକୁନି ଦୁଃଶାସନ	।	ଏହାଙ୍କ ବୋଲେ ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନ	॥
ପାଣ୍ଡବ ହିତେ ସେ ବିଶ୍ୱାସେ	।	ଗର୍ଜି ବୋଇଲେ ମହାରୋଷେ	॥
ରାଜ୍ୟୁ ବାହାର କରିଦେଲା	।	ସେ ପୁଣି ବ୍ୟାସଙ୍କର ବଳା	॥
ଗୋବିନ୍ଦ ଭକ୍ତ ସେ ନିଶ୍ଚଳେ	।	ବର୍ତ୍ତଇ ଭକ୍ତ ଜନ ମେଳେ	॥
ମୈତ୍ରେୟ ବିଦୁର ପୁଚ୍ଛିଲା	।	କହିବା ମୋତେ ବିଷ୍ଣୁ ଲୀଳା	॥
ସେ ବିଷ୍ଣୁ କଥା ପରାଶର	।	ଶ୍ରୁତିଗୋଚରେ ସୁଧାସାର	॥
ଯେ ପ୍ରାଣୀ ଗଙ୍ଗାସ୍ନାନ କରେ	।	ସେ ତିନି ପୁରୁଷ ଉଦ୍ଧରେ	॥
ବିଷ୍ଣୁର କଥା ସେହି ମତ	।	ପାନ ନ ରହେ ତାଙ୍କ ଗାତ୍ର	॥
ଯାହାର ଜିହ୍ୱା କୃଷ୍ଣରସେ	।	ପଶଇ କର୍ଣ୍ଣଦ୍ୱାର ପାଶେ	॥
ବିଷ୍ଣୁ ବୈଷ୍ଣବ ଭାବ ଚିତ୍ତେ	।	ଭୋ ମୁନି କହ ମୋ ଅଗ୍ରତେ	॥
ସେ କାହିଁ ଛାଡ଼େ କୃଷ୍ଣ କଥା	।	ଯେଣେ ହରଇ ଭବ ବ୍ୟଥା	॥
ବିଷ୍ଣୁ ଶୁକର ରୂପ ଧରି	।	ଧରଣୀ ପାତାଳୁ ଉଦ୍ଧରି	॥
ଲୀଳା ବିହାରେ ହିରଣ୍ୟାକ୍ଷ	।	ଗୋବିନ୍ଦ ମାଇଲେ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ	॥
ସେ କଥା ଶୁଣି ତୋଷ ଚିତ୍ତେ	।	ଅଶ୍ରୁ ଲୋଚନ ଲୋମଗାତ୍ରେ	॥
ମୈତ୍ରେୟ ପାଦେ ଦେଇ ଶିର	।	ଆନନ୍ଦେ ପୁଚ୍ଛଇ ବିଦୁର	॥
ବିଦୁର ଉବାଚ
ବ୍ରହ୍ମା ନାଭିରୁ ଅବତାର	।	ସେ ପ୍ରଜାପତିଙ୍କ ଈଶ୍ୱର	॥
ପ୍ରଜାପତିଙ୍କୁ ଜାତ କଲା	।	ସୃଷ୍ଟି ସୃଜନେ ଆଜ୍ଞା ଦେଲା	॥
ମରୀଚି ଆଦି ସପ୍ତତନୁ	।	ଅପରେ ସ୍ୱାୟମ୍ଭୁବ ମନୁ	॥
ପିତାର ପାଦେ ଶିଷ୍ୟ ବେଶେ	।	ଶୁଭେ ରହିଲେ ସେହି ଦେଶେ	॥
ଏ ସୃଷ୍ଟି ସାଧିଲେ କେମନ୍ତେ	।	ଦ୍ୱିତୀୟ ସୃଷ୍ଟି ବେଦମତେ	॥
ସାଧିଲେ ନିଜ କର୍ମ ତନ୍ତ୍ରେ	।	ଶୁଭେ ପାଳିଲେ ନାନାମତେ	॥
ସେ ସୃଷ୍ଟି ପଦ୍ମ କଳ୍ପ ଅନ୍ତେ	।	ଯେ କାଳ ବିଷ୍ଣୁର ବ୍ୟାପନ୍ତେ	॥
ମୈତ୍ରେୟ ଉବାଚ
ସେ ମାୟା ବଳେ କ୍ଷୋଭ ପାଇ	।	ମହତ ରୂପ ସେ ଧରଇ	॥
ରଜ ପ୍ରଧାନ ସେ ତ୍ରିଗୁଣ	।	କଳ୍ପିଲା ଦୈବର ପ୍ରମାଣ	॥
ସେ ଭୂତ ଆଦି ସେ ମହତ	।	ଅଙ୍ଗେ ସର୍ଜିଲା ପଞ୍ଚଭୂତ	॥
ଶବଦ ଆଦି ପଞ୍ଚଗଣ	।	ମିଳିଲେ ସୃଷ୍ଟିର କାରଣ	॥
ସେ ପୁଣି ହୋଇ ଏକ ରୁଣ୍ତ	।	କଳ୍ପିଲେ ସୁବର୍ଣ୍ଣର ଅଣ୍ଡ	॥
ସେ ଅଣ୍ତକୋଷ ମହାଜଳେ	।	ପଡ଼ି ଭାସଇ କାଳବଳେ	॥
ସେ ପୁଣି ସହସ୍ର ବରଷେ	।	ଅଗାଧ ମହାଜଳେ ଭାସେ	॥
ସେ ଅଣ୍ତକୋଷ ମଧ୍ୟେ ହରି	।	ଶୁଏ ଅନନ୍ତ ଶଯ୍ୟା କରି	॥
ସେ ନାଭିପଦ୍ମ ପଦ୍ମ କୋଷ	।	ସଲିଳେ ହୁଅଇ ପ୍ରକାଶ	॥
ସେ ପଦ୍ମ ନିଜ ତେଜ ପୁଞ୍ଜେ	।	ସହସ୍ର ରବି ରତ୍ନ ଗଞ୍ଜେ	॥
ସେ ପଦ୍ମ ମଧ୍ୟେ ସର୍ବ ଜନ୍ତୁ	।	ପ୍ରକାଶେ ନିଜ କର୍ମ ହେତୁ	॥
ବିରାଜେ ତାର ରୂପ ମଧ୍ୟେ	।	ଜନ୍ମିଲେ ଜନ୍ତୁ କର୍ମ ସାଧ୍ୟେ	॥
ସେ ପୁଣି ବିଷ୍ଣୁ ଉପଦେଶେ	।	ସୃଷ୍ଟି ଭଜିଲା ଅଣ୍ତକୋଷେ	॥
କାଳର ବଳେ କୋପମନ	।	ନିଃଶ୍ୱାସ ଛାଡ଼େ ଘନ ଘନ	॥
ତାର ନିଃଶ୍ୱାସୁଁ ତତକ୍ଷଣେ	।	ସଂସାର ହିତେ ପଞ୍ଚଗୁଣେ	॥
ତାମିସ୍ର ମହାତମା ତମ	।	ଅନ୍ଧ ତାମିସ୍ର ମୋହ ନାମ	॥
ଏ ପଞ୍ଚ କର୍ମ ଏକ ମେଳେ	।	ଜନ୍ମିଲେ ଅନ୍ଧକାର ବଳେ	॥
ଏ ସୃଷ୍ଟି ଦେଖି ତମୋମୟ	।	ଧାତା ଛାଡ଼ିଲା ନିଜ ଦେହ	॥
ସେ ପିଣ୍ତ ଦେଖି ତମୋଗୁଣେ	।	ବେଗେ ଧାଇଁଲେ ତତକ୍ଷଣେ	॥
ସେ ଦେହେ ସେହି ସନ୍ଧ୍ୟା ମିଶି	।	ତମେ ରଜନୀ ପ୍ରାୟ ଦିଶି	॥
କ୍ଷୁଧାତୃଷାର ରାତ୍ରି ବେଳେ	।	ସେ ସର୍ବେ ମିଳି ଏକମେଳେ	॥
ଥୋକେ କହନ୍ତି ରଖ ରଖ	।	ଥୋକେ କହନ୍ତି ଭକ୍ଷ ଭକ୍ଷ	॥
ତକ୍ଷଣେ ବ୍ରହ୍ମା ଶୂନ୍ୟେ ରହି	।	ବୋଇଲେ ତାଙ୍କ ମୁଖ ଚାହିଁ	॥
ଏ ପିଣ୍ଡ ଭକ୍ଷ ହେ ନ ଭକ୍ଷ	।	ଏଣୁ ହୋଇଲା ଯକ୍ଷରକ୍ଷ	॥
ତୁମ୍ଭେ ଯେ ଯକ୍ଷ-ରକ୍ଷଗଣ	।	ମୋର ବଚନ ଏବେ ଶୁଣ	॥
ତୁମ୍ଭେ ମୋହର ପ୍ରଜା ହୁଅ	।	ଏମନ୍ତ କହି ପିତା ମହ	॥
ସର୍ଜିଲା ଅନୁକ୍ଷଣ ଗଣ	।	ଦେବଙ୍କ ଭୋଗ ଯେ ପ୍ରମାଣ	॥
ତାହାକୁ ଦେଖି ତତକ୍ଷଣେ	।	ଧାଇଁଲେ ଯକ୍ଷ ରକ୍ଷଗଣେ	॥
ମୈଥୁନ ମୂଳ ସୁଖ ପାଇଁ	।	ବେଗେ ବିଜୟ ଲୋଭ ବହି	॥
ନିଲ୍ଲର୍ଜ ପଣ ତାହାଙ୍କର	।	ଦେଖି ହସିଲେ ବେଦବର	॥
ବ୍ରହ୍ମାର ହାସ୍ୟ ଦେଖି କୋପେ	।	ମିଳିଲେ ବ୍ରହ୍ମାଙ୍କ ସମୀପେ	॥
ଚାହାନ୍ତି କୁପିତ ବଦନେ	।	ଭୟ ପଶିଲା ବ୍ରହ୍ମା ମନେ	॥
ଶୂନ୍ୟେ ଗୋବିନ୍ଦ ପାଦଧ୍ୟାୟି	।	କହଇ ଶିରେ କର ଦେଇ	॥
ପ୍ରାଣୀଙ୍କ ଅନୁଗ୍ରହ ଅର୍ଥେ	।	ତୁ ନାଥ ଆଜ୍ଞା ଦେଲୁ ମୋତେ	॥
ସୃଷ୍ଟି କରଇ ମୋର ବଳେ	।	ତୋ ଅନୁରୂପେ ଏ ଶୟଳେ	॥
ତୁ ଏବେ ରଖ ଚକ୍ରଧର	।	ଏମାନେ ମହା ଭୟଙ୍କର	॥
ଏ ଯେବେ ଭକ୍ଷିବେଟି ମୋତେ	।	କେମନ୍ତେ ଥିବି ଏ ଜଗତେ	॥
ବ୍ରହ୍ମା ବଚନ କର୍ଣ୍ଣେ ଶୁଣି	।	ବୋଇଲେ ପ୍ରଭୁ ଚକ୍ରପାଣି	॥
ଏ ଜାଣି ମହା ଭୟଙ୍କର	।	ଏବେ ତୁ ଛାଡ଼ ଏ ଶରୀର	॥
ଶୁଣି ଗୋବିନ୍ଦର ବଚନ	।	ତକ୍ଷଣେ ଛାଡ଼ିଲା ଜୀବନ	॥
ସେ ଦେହ ସନ୍ଧ୍ୟା ରୂପ ହୋଇ	।	ରୂପେ ରାକ୍ଷସ ମନ ମୋହି	॥
ଯେ ଅପସରାଗଣ ଥିଲେ	।	ତାହାଙ୍କୁ ଦେଖି ମୋହ ଗଲେ	॥
ନାନା ଅଳଙ୍କାର ସାଜେଣି	।	ଚରଣେ ନୂପୁର ବାଜେଣି	॥
ବସ୍ତ୍ରେ ବେଷ୍ଟିତ ରୂପ ଛନ୍ନ	।	ମୁହୂର୍ତ୍ତେ ବିଷାକ୍ତ ନୟନ	॥
ହୃଦୟେ ତୁଙ୍ଗ ପୟୋଧର	।	କଟୀ ମେଖଳା ରତ୍ନସାର	॥
ସୁନ୍ଦର ନାସିକା ବିରାଜେ	।	ଦନ୍ତ ଡାଳିମ୍ବ ବୀଜ ଗଞ୍ଜେ	॥
ସୁନ୍ଦର ହାସ ମନୋହର	।	ସୁବିମ୍ୱ ସୁନ୍ଦର ଅଧର	॥
ବସ୍ତ୍ର ଆଚ୍ଛାଦି କଳେବରେ	।	ପଥେ ରହିଲା ଲାଜଭରେ	॥
ପଥରେ ଦେଖି ତା ବଦନ	।	ସର୍ବ ହୋଇଲେ ମୋହମାନ	॥
କହନ୍ତି ଏକୁ ଏକ ଚାହିଁ	।	ଏମନ୍ତେ ଦେଖିଲାତ ନାହିଁ	॥
ନବ ଶରୀର ତ୍ରାହି କର	।	ରୂପେ-ଲାବଣ୍ୟ ମନୋହର	॥
ଏ ଆମ୍ଭ ମଧ୍ୟେ ମନୋରମେ	।	ଅକର୍ମ କଲା ପ୍ରାୟ ଭ୍ରମେ	॥
ଏମନ୍ତେ ସନ୍ଧ୍ୟା ରୂପ ଦେଖି	।	ପ୍ରମଦା ପ୍ରାୟ ଉପଲକ୍ଷ୍ୟି	॥
ନୟନ ଦେଇ ତା ବଦନେ	।	ଭାବେ ବୁଝନ୍ତି ଅନ୍ୟେ ଅନ୍ୟେ	॥
ହେ ରମ୍ଭା ଉର୍ବଶୀ କଲ୍ୟାଣୀ	।	ପ୍ରମଦା କୂଳ ଶିରୋମଣି	॥
ବିପ୍ର ଭୋଜନେ ଭଗବାନ	।	କହ କି କିସ ତୋର ନାମ	॥
ତୋ ରୂପ ଗୁଣେ ହେଉ ଛନ୍ନ	।	ଆମର ଲଘିଂତ ଲୋଚନ	॥
ତୋହର ରୂପ ଗୁଣ ଗୁଣି	।	ଆମ୍ଭର ପ୍ରଭା ଅବନ୍ଧଣି	॥
କାହାର ପତ୍ନୀ ତୁ ବୋଲାଉ	।	କହ ତୁ ଉପୁଜିଲୁ କାହୁଁ	॥
ତୁ ଆମ୍ଭ ପୂର୍ବ ଭାଗ୍ୟବଳେ	।	ମିଳିଲୁ ଆମ୍ଭର ଛାମୁରେ	॥
କୌତୁକ କ୍ରୀଡ଼ା ତୋ ବଦନ	।	ରୂପେ ହରିଲୁ ଆମ୍ଭ ମନ	॥
ତୋର ଚରଣ ପଦ୍ମଯୁଗେ	।	ଗମନେ ଯୁଥର ତରଙ୍ଗେ	॥
ସେ ଗୁଣ ସ୍ତନଭାର ଛନ୍ନେ	।	ଭଜିବା ପ୍ରାୟେ ଅନୁମାନେ	॥
ଏମନ୍ତେ ସନ୍ଧ୍ୟା ରୂପ ଚାହିଁ	।	ଯକ୍ଷ ରାକ୍ଷସ ଲୋଭ ବହି	॥
ତକ୍ଷଣେ ନିଜ କାନ୍ତି ତେଜେ	।	ବ୍ରହ୍ମାର ଶରୀରୁ ବିରାଜେ	॥
ସ୍ୱଭାବେ ବ୍ରହ୍ମା ସେ ଆନନ୍ଦେ	।	ଗନ୍ଧର୍ବ ଅପସରା ବୃନ୍ଦେ	॥
ବ୍ରହ୍ମାର ଶରୀରୁ ବାହାର	।	ଯେ ରୂପ ମୋହେ ସୁରନର	॥
ଗନ୍ଧର୍ବ ବିଶ୍ୱାବସୁ ଆଦି	।	ସୁନ୍ଦର ରୂପରେ ପ୍ରସିଦ୍ଧି	॥
ଆବୋରି ଅପସରା ଗଣେ	।	ସୁଖେ ରହିଲେ ଜଣେ ଜଣେ	॥
ପ୍ରଥମେ ଆତ୍ମା ତନ୍ତ୍ରେ ଭରି	।	ଭୂତ ପିଶାଚ ଗଣ କରି	॥
ପଛେ ତାହାଙ୍କ ରୂପ ଦେଖି	।	ଭୟେ ବୁଜିଲେ ବେନି ଆଖି	॥
ସେ ମୁକ୍ତ କେଶ ଦିଗମ୍ବର	।	ଦେଖି କମ୍ପିଲେ ସୁରନର	॥
ଭୟ ଅଳସ ତାର ମୁଖେ	।	ଯେବେ ଏ ପ୍ରାଣୀ ମୋହେସୁଖେ	॥
ସେ ଦେବ ନିଦ୍ରାବଶ ହୋଇ	।	ପୁଣି ଛାଡ଼ିଲା ନିଜ ଦେହୀ	॥
ପରମେ ରହି ରଜଗୁଣ	।	ସର୍ଜିଲା ସିଦ୍ଧ ପିତୃଗଣ	॥
ସେ ସିଦ୍ଧ ବିଦ୍ୟାଧର ଗଣେ	।	ଜାତ ହୋଇଲେ ତତକ୍ଷଣେ	॥
ସ୍ୱଭାବେ ତେଜ ଅନର୍ଗଳା	।	ତାହାକୁ ଅନ୍ତର୍ଦ୍ଧାନ ହେଲା	॥
କିନ୍ନର କିଂପୁରୁଷ ଗତି	।	ପୁଣି ସର୍ଜିଲା ପ୍ରଜାପତି	॥
ତକ୍ଷଣେ ତମୋଗୁଣେ ଜାତ	।	ଯାହାର ତେଜେ ବଳବନ୍ତ	॥
ତାହାକୁ ଚାହିଁ ପ୍ରଜାନାଥ	।	ସନ୍ତୋଷେ ହୋଇ କୃତ୍ୟ କୃତ୍ୟ	॥
ପୁଣି କଳ୍ପିଲା ମନୋରଥେ	।	ଆବର ସୃଷ୍ଟି ଭାବ ଯେତେ	॥
ନାରୀ ପୁରୁଷେ କଲେ ମନ	।	ଯେ ସୃଷ୍ଟି ଉପୁଜେ ମୈଥୁନ	॥
ଏମନ୍ତେ ବ୍ରହ୍ମା ସୃଷ୍ଟି ଚାହିଁ	।	ବିବୁଧେ ତାର ଯଶ ଗାଇ	॥
କହନ୍ତି ଧନ୍ୟ ବେଦପତି	।	ସୃଷ୍ଟି ସଞ୍ଚରେ ଦୃଢ଼ମତି	॥
ଅନେକ ତପ ଯହୁଁ କଲା	।	ଜ୍ଞାନ ଗୋବିନ୍ଦ ଆଜ୍ଞା ଦେଲା	॥
ନିଜ ସାଧନା ତପ ଫଳେ	।	ଏ ସୃଷ୍ଟି କଲେ ବୁଦ୍ଧିବଳେ	॥
ଏମନ୍ତେ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ କାରଣ	।	ବିଧାତା ରୂପେ ନାରାୟଣ	॥
କହଇ ପୁଣ ପୁଣ ଭାବେ	।	ତୋର ଭକ୍ତ ଜନର ଲୋଭେ	॥
ଏମନ୍ତେ ଭାଗବତ ବାଣୀ	।	ମୈତ୍ରେୟ ମୁନି ଆଗେ ଭଣି	॥
ବନେ ପିପ୍ପଳ ବୃକ୍ଷମୂଳେ	।	ମନୁଷ୍ୟ ରୂପ ତ୍ୟାଗ କଲେ	॥
ସେ କଥା ବ୍ୟାସ ତାଙ୍କ ଆଗେ	।	ମୁନି କହିଲେ ପ୍ରିୟ ଭାବେ	॥
ହରି ଚରିତ ଭାଗବତ	।	କହିଲେ ବିପ୍ର ଜଗନ୍ନାଥ	॥

ଇତି ଶ୍ରୀମଦ୍ଭାଗବତେ ମହାପୁରାଣେ ପାରମହଂସ୍ୟାଂ ସଂହିତାୟାଂ
ବୈୟାସିକ୍ୟାଂ ତୃତୀୟ ଷ୍କନ୍ଧେ ବ୍ରହ୍ମା ସୃଷ୍ଟି ସର୍ଜ୍ଜନେ

ନାମ ବିଂଶୋଽଧ୍ୟାୟଃ ।

•••

ଏକବିଂଶ ଅଧ୍ୟାୟ

ବିଦୁର ଉବାଚ
ବ୍ରହ୍ମାର ତହୁଁ ଜାତ ତନୁ	।	ଯେ ପୂର୍ବେ ସ୍ୱାୟମ୍ଭୂବ ମନୁ	॥
ତାହାର ବଂଶ ଏ ଜଗତେ	।	କି ରୂପେ ପ୍ରସରିଲା ଯେତେ	॥
ସ୍ୱାୟମ୍ଭୂବର ଦୁଇ ପୁତ୍ର	।	ଉତ୍ତାନପାଦ ପ୍ରିୟବ୍ରତ	॥
ତେଜେ ପ୍ରଚଣ୍ତ ସେ ବିରାଜେ	।	ଏ ସପ୍ତଦ୍ୱୀପ ମହୀପୁଞ୍ଜେ	॥
ତାର ଦୁହିତା ଅନୁପମ	।	ତାହାର ଦେବହୁତି ନାମ	॥
କର୍ଦ୍ଦମ ତାର ନିଜ ପତି	।	ତିନିଭୂବନେ ଦେବହୁତି	॥
ସେବା କରଇ ଅନୁବ୍ରତେ	।	ଯେ ଧର୍ମ ପତିବ୍ରତା ମତେ	॥
ସ୍ୱାମୀ ସ୍ୱଭାବେ ଷଡ଼ଭାଗେ	।	ତାହାର ପୁତ୍ର ଯେତେ ଗର୍ଭେ	॥
ଜନ୍ମିଲେ କହ ମୋ ଅଗ୍ରତେ	।	ଭୋ ମୁନି ଦୟା ଯେବେ ଚିତ୍ତେ	॥
ସେ ମହାଯତି ମୁନିବର	।	ଆକୃତି ସଙ୍ଗତେ ବିହାର	॥
ଦକ୍ଷ ଯେ ବ୍ରହ୍ମାପୁତ୍ର ଥିଲେ	।	ପ୍ରସୂତି କନ୍ୟା ବିଭାଦେଲେ	॥
ସେ ବ୍ରହ୍ମାସୁତ ଋଷିବର	।	ଯୋଗ ସାଧନେ ନିର୍ବିକାର	॥
ମୁନି ଦୁହିତା ପତି ପାଇ	।	କେବେହେଁ ସଙ୍ଗ ନ ଛାଡ଼ଇ	॥
ମୈତ୍ରେୟ ଉବାଚ
କର୍ଦ୍ଦମ ରାଇ ବେଦବର	।	ବୋଇଲେ ତୁ ହୋ ସୃଷ୍ଟି କର	॥
ବ୍ରହ୍ମାଙ୍କ ଆଜ୍ଞା ଘେନି ଶିରେ	।	ମିଳିଲେ ସରସ୍ୱତୀ ତୀରେ	॥
ଘୋର ତପରେ ନିମଜ୍ଜିଲା	।	ଶୁଣ ହୋ ଯେତେ ତପ କଲା	॥
ଦେବଙ୍କ ଅୟୁତ ବରଷେ	।	ବସିଲା ଆତ୍ମାର ବିଶ୍ୱାସେ	॥
ତପ ସମାଧି କ୍ରିଡ଼ା ଯୋଗେ	।	ନିଶ୍ଚଳ ଭକ୍ତି ଅନୁରାଗେ	॥
ତାର ସମୀପେ ହୃଷିକେଶ	।	ତକ୍ଷଣେ ହୋଇଲେ ପ୍ରକାଶ	॥
ଶୁକ୍ଳ ଶରୀର ଶୂନ୍ୟ ମାର୍ଗେ	।	ଯେ ରୂପେ ହୋଇ ସତ୍ୟଯୁଗେ	॥
ଶବଦ ବ୍ରହ୍ମ ରୂପ ଧରି	।	ତେଜେ ଆଦିତ୍ୟ ନୁହେଁ ସରି	॥
ଲୋଚନ ପୁଣ୍ତରୀକ ଦଳ	।	ସୁନ୍ଦର ଅଳକା କପୋଳ	॥
ବିରାଜେ ବସ୍ତ୍ର ପରିଧାନ	।	ସ୍ନିଗ୍‌ଧ ମୁଣ୍ଡ ଯେ ଶୋଭାବନ	॥
କିରୀଟ କୁଣ୍ତଳ ବିରାଜେ	।	ଶଙ୍ଖ କମଳ ଗଦା ସାଜେ	॥
ଚକ୍ର ବିରାଜେ ଦକ୍ଷ କରେ	।	ତେଜିଣ ଦଶ ଦିଗ ପୁରେ	॥
ସ୍ମିତ ଅଧର ରଙ୍ଗ ବେନି	।	ବିରାଜେ ନିଜ ତେଜ ଘେନି	॥
ସୁନ୍ଦର ହାସ ମନ ମୋହେ	।	କୋଟି କନ୍ଦର୍ପ ରୂପ ଶୋହେ	॥
ଗରୁଡ଼ କନ୍ଧେ ଆରୋହଣ	।	ଅମୂଲ୍ୟ ରତ୍ନ ବିଭୂଷଣ	॥
ସୁରଙ୍ଗ ଅନୁଗ୍ରହ ମୁଖ	।	ଦେଖନ୍ତେ ହରେ ଭବଦୁଃଖ	॥
ବ୍ରହ୍ମା ବରଷେ ତପଶ୍ରମେ	।	ଯେ ରୂପେ ବହେ ଉପଶ୍ରମେ	॥
ଶ୍ରୀବତ୍ସ ଚିହ୍ନ ହୃଦେ ସାଜେ	।	କୌସ୍ତଭ ମଣି କଣ୍ଠ ମାଝେ	॥
ଶୂନ୍ୟ-ମଣ୍ତଳେ ବିଷ୍ଣୁ ଦେଖି	।	ଉଠିଲା ଆସନ ଉପେକ୍ଷି	॥
ରୋମ ହରଷେ କଳେବର	।	ନୟନେ ପୂରେ ଅଶ୍ରୁଜଳ	॥
କରଅଞ୍ଜଳି ଦେଇ ମାଥେ	।	ଦଣ୍ତ ପ୍ରଣାମ ଭୂମିଗତେ	॥
ଆନନ୍ଦେ ପୂରେ ମନୋରଥେ	।	ଅନ୍ତରେ ହୁଏ ଗତା ଗତେ	॥
ଭୋ ନାଥ ତୋବ ଦରଶନ	।	ନିର୍ମଳ କଲା ମୋ ନୟନ	॥
ଯେ ରୂପେ ଦେଖିବାର ଅର୍ଥେ	।	ଯୋଗ ସାଧନ୍ତି ମୁନି ସନ୍ଥେ	॥
ଭୋ ନାଥ ତୁମ୍ଭର ଚରଣେ	।	ଜୀବର ପରମ କାରଣେ	॥
ତୋ ପାଦପଦ୍ମ ଆଶ୍ରେ କରି	।	ଭବ ସାଗରୁ ଯାନ୍ତି ତରି	॥
ଏ ଭାବ ଛାଡ଼ି ଏ ସଂସାରେ	।	ବିଷୟ ସୁଖ ଆଶ୍ରେ କରେ	॥
ନରକେ ଯାନ୍ତି ସେହି ମତେ	।	ସେ ତୋତେ ପାଇବେ କେମନ୍ତେ	॥
ସେହି ପ୍ରକାରେ ମନ ମୋର	।	କଳ୍ପଇ ବିଷୟା ଗୋଚର	॥
ତୋର ଆଦେଶେ ସୃଷ୍ଟି ଧର୍ମେ	।	କଳ୍ପିତ ଗୃହସ୍ଥ ଆଶ୍ରମେ	॥
ସେ ଗୃହ କର୍ମ ଧେନୁ ପ୍ରାୟେ	।	କୁଟୁମ୍ବ ଜନ ମନ ମୋହେ	॥
ତୋର ଚରଣ କଳ୍ପଦ୍ରୁମ	।	କି ଆଶେ ଲଭେ ପ୍ରାଣୀ ଶ୍ରମ	॥
ସେ ଅନୁଗ୍ରହେ ମନୁ ରାଜା	।	କଳ୍ପିତ ତାହାର ତନୁଜା	॥
ମୁଁ ପୁଣି ସର୍ବ ପ୍ରାଣୀ ହିତେ	।	ଯେମନ୍ତେ ତୋ ଶରଣାଗତେ	॥
ବଳି ନିବେଦି ଗୃହ ଧର୍ମେ	।	ଯେମନ୍ତେ ଗମଇ ଆଶ୍ରମେ	॥
ତୋ କଥା ତାପତ୍ରୟ କ୍ଷେତ୍ର	।	ଏ କଥା ଜଗତେ ବିଖ୍ୟାତ	॥
ତୋ ରୂପ ଗୁଣ ଅବତାର	।	ନିର୍ମଳ ବହେ ସୁଧା ଧାର	॥
ତୋତେ ଲୋଭିତ ଯାର ଚିତ୍ତ	।	ସେ ନୁହେଁ କାଳଗ୍ରସ୍ତେ ଗ୍ରସ୍ତ	॥
ତୁ ଏକ ରୂପୀ କ୍ଷୀଣ ଦେହ	।	ଯୋଗ ମୋହିନୀ ଘୋରମୟ	॥
କରଇ ସୃଷ୍ଟି ସ୍ଥିତି ଅନ୍ତେ	।	ଯେ ତୋର ଆଜ୍ଞାଘେନି ଖ୍ୟାତେ	॥
ଭୋ ନାଥ ତୋହର ମହିମା	।	କେ କହିପାରେ ଗୁଣ ସୀମା	॥
ଏମନ୍ତେ ମୁନି ବାକ୍ୟ ଶୁଣି	।	ଗରୁଡ଼ କନ୍ଧେ ଚକ୍ରପାଣି	॥
ଜ୍ୟୋତି ସ୍ୱରୂପ ଶୂନ୍ୟେ ଥାଇ	।	କହନ୍ତି ମୁନି ମୁଖ ଚାହିଁ	॥
ଶ୍ରୀଭଗବାନ ଉବାଚ
ଶୁଣ ହୋ ପ୍ରଜାପତି ସୁତ	।	ମୁହିଁ ଜାଣଇ ତୋର ଚିତ୍ତ	॥
ତୁ ଯେଣୁ ପୂଜି ମୋ ଚରଣ	।	କଳ୍ପିଲୁ ସୃଷ୍ଟିର କାରଣ	॥
ତୁ ଏବେ ସାବଧାନେ ଶୁଣ	।	କହିବା ତହିଁର କାରଣ	॥
ତୋ ପୂର୍ବେ ପଦ୍ମଯୋନି ତନୁ	।	ସଂଭୂତ ସ୍ୱାୟଂଭୂବ ମନୁ	॥
ଏ ବ୍ରହ୍ମା ବଂଶେ ରାଜା ହୋଇ	।	ଭୁଞ୍ଜନ୍ତି ସପ୍ତଦ୍ୱୀପା ମହୀ	॥
ତାହାର ସତ୍ୟରୂପା ନାରୀ	।	ସ୍ୱରୂପେ ଲକ୍ଷ୍ମୀ ରୂପେ ସରି	॥
ସେ ଏକଦିନେ ଏକମତେ	।	ମୋ ରୂପ ଦେଖିବାର ଅର୍ଥେ	॥
ଏ ତୋର ସମୀପେ ସାକ୍ଷତେ	।	ମିଳିବେ ବେନିଦିନ ଅନ୍ତେ	॥
ତାର ଦୁହିତା ଦେବହୂତି	।	ରୂପେ ସମାନ ନୋହେ ରତି	॥
ତାର ବୟସ ରୂପ ଗୁଣେ	।	ଅପରେ କେ ଅଛି ପ୍ରମାଣେ	॥
ତୋ ରୂପ ଅତି ମନୋହର	।	କି ତାହା ଅନୁରୂପେ ବଳ	॥
ସେ କନ୍ୟା ସମର୍ପିବ ତୋତେ	।	ଯେ ବିଧି ବିଧାନ ଉକତେ	॥
ତୁ ମୋ ଚରଣେ ଚିତ୍ତଦେଇ	।	ଯେତେ ବରଷ ତପ ଧ୍ୟାୟି	॥
ନିରତେ କଲୁ ଆତ୍ମା ଯୋଗ	।	ଏ ବିଶ୍ୱ ତତ୍ତ୍ୱ ଅନୁଭବ	॥
ମନୁ-ଦୁହିତା ତାର ସଙ୍ଗେ	।	ନିରତେ ଅଛି ଅନୁରାଗେ	॥
ସେ ତୋର ତୁଲେ କରି ଭାବ	।	ସତ୍ୱରେ ଗର୍ଭ ପ୍ରସବିବ	॥
ତୋର ସଙ୍ଗତେ ତାର ବୀର୍ଯ୍ୟେ	।	ଯେ ଅବା ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ଉପୁଜେ	॥
ରୂପେ କି ଦେବା ଅନୁପମ	।	ହୋଇବ ଅନୁଗତ ନାମ	॥
ତୁ ଯେ ମୋହର ଭାବ ଧରି	।	ଆତ୍ୱା ଇତର ପ୍ରୟ କରି	॥
ଅଶେଷ ଭୂତେ ତୋର ଦୟା	।	ତୋତେ ନ ଲାଗେ ବିଷ୍ଣୁ ମାୟା	॥
ଆତ୍ମାରେ ଜଗତ ଆବୋରି	।	ତୁ ଯେ ମୋହର ଭାବଭରି	॥
ତପ ସାଧିଲୁ ଚିରକାଳେ	।	ମୋହର ସଂସାର ଉଲ୍ଲୋଳେ	॥
ଏଣୁ ମୁଁ ପଶି ତୋହ ବୀର୍ଯ୍ୟେ	।	ସ୍ୱଭାବେ ବିଷ୍ଣୁ ମହାତେଜେ	॥
ତୋହର ହେତୁ ମୁଁ ସଂଭୁତ	।	ହୋଇବି ଦେବହୁତି ସୁତ	॥
ଏମନ୍ତ କହି ମୁନି ଆଗେ	।	ହରି ଗମିଲେ ସ୍ୱର୍ଗମାର୍ଗେ	॥
ମିଳିଲେ ବିନ୍ଦୁ ସରୋବରେ	।	ନିର୍ମଳ ସରସ୍ୱତୀ କୂଳେ	॥
ଦେଖିଲେ କର୍ଦ୍ଦମ ଶରୀର	।	ତପ ସାଧନେ ସେ ନିଷ୍ଠୁର	॥
ସେ ନଦୀ ତୀରେ ପୁଷ୍ପ ବନେ	।	ଗମ୍ଭୀର ପକ୍ଷୀ ନାଦ ସ୍ୱନେ	॥
ଭୃଙ୍ଗ ସମୂହେ ନାଦ ବହେ	।	ଶୁଭଇ ସାମଗାନ ପ୍ରାୟେ	॥
ଏମନ୍ତେ ଶୁଣ ହୋ ବିଦୁର	।	ମନୁ ଯେ ବ୍ରହ୍ମାଙ୍କ କୁମର	॥
ସୁବର୍ଣ୍ଣ ଆଚ୍ଛାଦିତ ରଥେ	।	ଆରୋହି ପାରିଷଦ ଯେତେ	॥
ମଧ୍ୟେ ବସଇ ଦେବହୂତି	।	ବିଦୁର ମନେ କଲା ଭ୍ରାନ୍ତି	॥
ଏମନ୍ତେ ବିଦୁରର କୋଳେ	।	ବିଷ୍ଣୁ ମିଳିଲେ ଋଷିମେଳେ	॥
ଦେଖି ତାହାଙ୍କ ଭକ୍ତି ଭାବ	।	ତନୁ ପୁଲକେ ପଦ୍ମନାଭ	॥
ସ୍ୱଭାବେ ଭକ୍ତଜନ ବନ୍ଧୁ	।	ନୟନେ ଅଶ୍ରୁ ଜଳ ବିନ୍ଦୁ	॥
ପଡ଼ିଲା ସରସ୍ୱତୀ ତୀର	।	ତେଣୁ ବୋଇଲା ବିନ୍ଦୁସର	॥
ପୁଣ୍ୟ ପବିତ୍ର ସୁଦ୍ଧ ଜଳ	।	ସ୍ୱଭାବେ ନିର୍ମଳ ଶୀତଳ	॥
ସେ ଜଳ ବିଷ୍ଣୁର ଚରଣେ	।	ସେବା କରନ୍ତି ମୁନି ଗଣେ	॥
ପୁଣ୍ୟ ପବିତ୍ର ବୃକ୍ଷ ଡ଼ାଳେ	।	ନାଦ କରନ୍ତି ପକ୍ଷୀମେଳେ	॥
କ୍ରୀଡ଼ନ୍ତି ନାନା ବନଜୀବେ	।	ଗଭୀର ଶୁଭେ ରଙ୍ଗ ଭାବେ	॥
ସକଳ ଋତୁ ଫଳ ଯହିଁ	।	ପୁଷ୍ପ ପଲ୍ଲବ ବିରାଜଇ	॥
ଶତ ମୟୂର ଯୁଥ ଯୁଥ	।	କୋକିଳ ରାବ ସୁଲଳିତ	॥
କଦମ୍ବ ଚମ୍ପକ ଅଶୋକ	।	ନାଗେଶ୍ୱର ଯେ କୁରୁବକ	॥
କରଞ୍ଜ ପସନ ଅସନ	।	କୁନ୍ଦ ମନ୍ଦାର ଚୂତବନ	॥
ସାରସ ଚକ୍ରବାକ ବାଣୀ	।	ଅତି ଗମ୍ଭୀର ପରିମାଣି	॥
ଗୟଳ ସଲଭ କୁଞ୍ଜର	।	କୁରଙ୍ଗ ହରିଣ ଶୂକର	॥
ବାନର ଗୋଲାଙ୍ଗୁଳ ସାଜେ	।	ବକୁଳ କସ୍ତୁରୀ ବିରାଜେ	॥
ସେ ତୀର୍ଥବରେ ଆଦି ରାଜା	।	ରଥେ ମିଳିଲେ ମହାତେଜା	॥
କଳତ୍ର ଦୁହିତା ସମେତେ	।	ପ୍ରବେଶ କଲା ରତ୍ନ ପଥେ	॥
ଦେଖିଲା ମୁନିଙ୍କ ବଦନ	।	ସ୍ୱଭାବେ ତେଜ ହୁତାଶନ	॥
ସ୍ୱଭାବେ ଘୋର ତପ ତେଜେ	।	ସୁନ୍ଦର ଶରୀର ବିରାଜେ	॥
ବିଷ୍ଣୁ ଜନ୍ମିବେ ତା ଶରୀରେ	।	ସୁନ୍ଦର କେତେକ ମାତରେ	॥
ବିଷ୍ଣୁ ଗମ୍ଭୀର ସାଧୁ ବାଣୀ	।	ସେ ମୁନି କର୍ଣ୍ଣ ପଥେ ଶୁଣି	॥
ରୋମ ପୁଲକ କଳେବର	।	ନେତ୍ରେ ଆନନ୍ଦ ଅଶ୍ରୁଧାର	॥
ଶିରେ ସୁନ୍ଦର ଶୋହେ ଜଟା	।	ବସନ ବେଷ୍ଟିତ କାଛଟା	॥
ଶ୍ୱାନ ଶୂକର ଶୋହେ ଗାତ୍ରେ	।	ହାସର ପ୍ରାୟେ ଅସମ୍ଭୁତେ	॥
ରଥ ଉପରୁ ଅବତରି	।	ମୁନି ସମୀପେ ଦଣ୍ତଧାରୀ	॥
ମିଳିଲା ଯୋଡ଼ି ବେନିପାଣି	।	ଦେଖି ଉଠିଲେ ବେଗେ ମୁନି	॥
ବସାଇ ପୂଜିଲେ ଆସନେ	।	କହନ୍ତି ଅମୃତ ବଚନେ	॥
ତୋର ଗମନ ନୃପବର	।	ଏ ଯଶ ଆଶ୍ରମ ମୋହର	॥
ରାଜା କୁମର ପ୍ରଶ୍ନ ଶୁଣି	।	ସନ୍ତୋଷେ ପୂଜି ବିପ୍ରମଣି	॥
ବିଷ୍ଣୁ ଆଦେଶେ ଚିତ୍ତେ ଶୁଣି	।	ରାଜା ଆଦେଶେ ଚାହିଁ ଭଣି	॥
ଆନନ୍ଦେ ଉଲ୍ଲୋଳ ଲୋଚନେ	।	କହନ୍ତି ଅମୃତ ବଚନେ	॥
ତୁମ୍ଭ ଭ୍ରମଣ ଏ ଜଗତେ	।	ସାଧୁଜନ ରକ୍ଷଣ ଅର୍ଥେ	॥
ଅସାଧୁ ଜନ ବିନାଶନେ	।	ନିଶ୍ଚଳ ଧର୍ମର ସ୍ଥାପନେ	॥
ଏ ଦୁଷ୍ଟ-ଦିଗପାଳ ତେଜ	।	ଏଣୁ କ୍ଷତ୍ରିୟ ଅଷ୍ଟଭୁଜ	॥
ଦିଗପାଳଙ୍କ ତେଜ ଧରେ	।	ଅସାଧୁ ଜନ ଗର୍ବ ହରେ	॥
ଘୋର-ଗର୍ଜନ ଅନ୍ୟ ଭାବେ	।	ଉଦ୍ଦଣ୍ତ ସ୍ୱର୍ଗେ ମତ୍ତଗର୍ବେ	॥
ବେଷ୍ଟିତ ଚତୁରଙ୍ଗ ବଳ	।	ତୋ ଭ୍ରମ ଅବନୀ ମଣ୍ତଳ	॥
ସୁଜନ ପ୍ରାୟେ ତେଜ ଧରି	।	ଗିରି କାନନେ ବ୍ରହ୍ମଚାରୀ	॥
ଶତ୍ରୁ ବିନାଶେ ଅବଧାନ	।	ରାଜାର ଧର୍ମ ଏ ସମାନ	॥
ଏହା ନ କରି ଯେବେ ଘରେ	।	ଶୁଖେ ଶୟନ ନିଦ୍ରା କରେ	॥
ତେବେ ଆନନ୍ଦ ରିପୁ ବଳ	।	ନାଶନ୍ତି ଅବନୀ ମଣ୍ତଳ	॥
ତଥାପି ଶୁଣ ହେ ରାଜନ	।	ଯେ ଆଦି ତୁମ୍ଭ ଆଗମନ	॥
ତୁମ୍ଭର ପ୍ରିୟ ଭାବ ବହି	।	ସୁହୃଦ ଭାବେ ପଚାରଇ	॥
ଏମନ୍ତ କହି ରାଜା ଆଗେ	।	କର୍ଦ୍ଦମ ରହି ସ୍ତମ୍ଭୀଭାବେ	॥
କୃଷ୍ଣର ବଚନ ସୁମରି	।	ଅଧିକ ପ୍ରିୟ ଭାବ କରି	॥
ସେ ମୁନି ଚରଣ ପଙ୍କଜେ	।	ବ୍ରାହ୍ମଣ ଜଗନ୍ନାଥ ଭଜେ	॥

ଇତି ଶ୍ରୀମଦ୍ଭାଗବତେ ମହାପୁରାଣେ ପାରମହଂସ୍ୟାଂ ସଂହିତାୟାଂ
ବୈୟାସିକ୍ୟାଂ ତୃତୀୟ ସ୍କନ୍ଧେ କର୍ଦ୍ଦମ ମୁନିଶିଷ୍ୟ

ସମ୍ୱାଦେ ନାମ ଏକବିଂଶୋଽଧ୍ୟାୟଃ ।

•••

ଶ୍ରୀମଦ୍‌ ଭାଗବତ ତୃତୀୟ ସ୍କନ୍ଧ

ଦ୍ୱାବିଂଶ ଅଧ୍ୟାୟ

ମୈତ୍ରେୟ ଉବାଚ
ଏମନ୍ତେ ମନୁ ଗୁଣଗ୍ରାମ	।	ଆନନ୍ଦେ ବନ୍ଦିଲେ କର୍ଦ୍ଦମ	॥
ତାହାର ବଦନ ଅନାଇ	।	ରାଜା ସଲଜ୍ଜ ଚିତ୍ତେ କହି	॥
ମନିରୁବାଚ
ବ୍ରହ୍ମାର ମନରୁ ସମ୍ଭୁତ	।	ତୁମ୍ଭେ ସ୍ୱଭାବେ ପ୍ରଜାନାଥ	॥
ଏଣୁ ପବିତ୍ର ତୁମ୍ଭ ଦେହ	।	ସ୍ୱବିଦ୍ୟା ତପ ଛନ୍ଦମୟ	॥
ଯୋଗ ସାଧନେ ଅଙ୍କଗତ	।	ତୁମ୍ଭ ସାଧନେ ବାକ୍ୟମତ	॥
ଏ ସର୍ବ ଧର୍ମ ରକ୍ଷା ଅର୍ଥେ	।	ସେ ପିତାମହ ଏ ଜଗତେ	॥
ସହସ୍ର ଭୁଜ ତେଜ ଘେନି	।	ସୃଷ୍ଟି ପାଳନେ ପଦ୍ମଯୋନି	॥
ଏ ବେନି ତେଜେ ବ୍ରହ୍ମା ରହେ	।	ଧର୍ମ ପାଳନେ ତେଜ ବହେ	॥
ଏଣୁ ତୁମ୍ଭର ଦରଶନେ	।	ସଂଶୟ ନ ରହଇ ମନେ	॥
ଏଥୁ ଅନେକ ଭାଗ୍ୟ ମୋର	।	ଦେଖିଲି ତୁମ୍ଭର ଶରୀର	॥
ତୁମ୍ଭର ଅନୁଶିକ୍ଷା ପାଇ	।	ପବିତ୍ର କଲି ନିଜ ଦେହୀ	॥
ତୁମ୍ଭର ବାକ୍ୟ କର୍ଣ୍ଣ ପଥ	।	ମିଥ୍ୟା ଅଟଇ ଏ ଜଗତ	॥
ଏ ମୋ ଦୁହିତା ସ୍ନେହବତୀ	।	ଇଚ୍ଛଇ ଅନୁରୂପ ପତି	॥
ବେଗେ ମୋହର ଦୁଃଖମନେ	।	କହିବି ଶୁଣ ସାବଧାନେ	॥
ମୋହର ଜ୍ୟେଷ୍ଠ ବେନିସୁତ	।	ଉତ୍ତାନପାଦ ପ୍ରିୟବ୍ରତେ	॥
ତାଙ୍କ ଭଗିନୀ ଏ ସୁମୁଖୀ	।	ଏ ଦେବହୂତି ଚନ୍ଦ୍ରମୁଖୀ	॥
ଏହାର ଗୁଣଶୀଳ ସମେ	।	ପତି ଇଚ୍ଛଇ ନିଜ ଧର୍ମେ	॥
ତୁମ୍ଭର ରୂପ ଗୁଣ ଯେତେ	।	ନାରଦେ ଏହାର ଅଗ୍ରତେ	॥
କହିଲେ ମୋହର ସାକ୍ଷାତେ	।	ତେଣୁ କଳ୍ପିଲା ଏହା ଚିତ୍ତେ	॥
ମୁଁ ଏବେ ସମର୍ପିବା ଅର୍ଥେ	।	ଘେନି ମିଳିଲି ତୋ ଅଗ୍ରତେ	॥
ତୁ ଧର୍ମଜ୍ଞାନୀଙ୍କର ସାର	।	ଗୃହ ଆଶ୍ରମ ଧର୍ମ କର	॥
ଏଣେ ତୋ ପ୍ରତିବାଦୀ ନାହିଁ	।	ପୁଷ୍କର ଧର୍ମ ଏହା କହି	॥
ଉଦ୍ୟମ ଧର୍ମ ଏହା ଛାଡ଼ି	।	ଯୋଗାନ୍ତେ ଭିକ୍ଷୁ ପଥମାଡ଼ି	॥
ଉଭୟ ଲୋକ ତାର ନାହିଁ	।	ସେ ପୁଣି ସ୍ତମ୍ଭୀବେଟି କାହିଁ	॥
ତୁମ୍ଭର ଗୃହ ଧର୍ମାଧର୍ମ	।	ଦେଖ ଯେ ଶୁକ୍ଳ ସ୍ତ୍ରୀ ଉତ୍ତମ	॥
ଏ ଦେବହୂତି କନ୍ୟା ମୋର	।	ବେଦ ପ୍ରମାଣେ ବିଭା କର	॥
କର୍ଦ୍ଦମ ଉବାଚ
ତୁମ୍ଭର ଆଜ୍ଞା ଶିରେ ଧରି	।	ଏ ଦେବହୂତି ବିଭା କରି	॥
କରିବି ଦାର ପରିଗ୍ରହ	।	ତୁମେ ମୋହର ସ୍ନେହ ବହ	॥
ଏମନ୍ତେ ଦ୍ୱିଜ ବାକ୍ୟ ଶୁଣି	।	ସନ୍ତୋଷ ଚିତ୍ତେ ରାଜାରାଣୀ	॥
ମୁନିଙ୍କୁ ଦରଶନ କରି	।	ବେଦବିଧାନେ ବିଭା ସାରି	॥
ବିବାହ ଦେଇ ସେ ଉତ୍ସୂକ	।	ଅନେକ ଦେଲା ଯଉତୁକ	॥
ଅମୂଲ୍ୟ ବସନ କାଞ୍ଚନ	।	ଗୃହ ପୁଷ୍କର ଗୃହମାନ	॥
ସକଳ ଦେଇ ବେନି ଜନେ	।	ଗଲେ ସେ ଆପଣା ଭୁବନେ	॥
ଆନନ୍ଦ ଚିତ୍ତେ ଦଣ୍ତଧାରୀ	।	ମୁନିଙ୍କୁ ଆଲିଙ୍ଗନ କରି	॥
କଣ୍ଠେ ହୃଷିତ ଅଶ୍ରୁ ମୁଖେ	।	ବହୁତ ସ୍ନେହଭର ସୁଖେ	॥
ମୁନିଙ୍କୁ କନ୍ୟାଦାନ ଦେଇ	।	ଆନନ୍ଦେ କୃତ୍ୟ କୃତ୍ୟ ହୋଇ	॥
ରଥ ଆରୋହି ବେନିଜନେ	।	ଗଲେ ସେ ଆପଣା ଭୁବନେ	॥
ଯେ ବେନି ଋଷି କଳ୍ପତଟେ	।	ଅଶେଷ ମୁନିଙ୍କ ନିକଟେ	॥
ପର୍ଣ୍ଣ କୁଟୀର ସେ ଭିଆଇ	।	ସେ ନଦୀ ତୀରେ ସୁଖେ ରହି	॥
ବିଷ୍ଣୁ ଭଜିଲେ ଯଜ୍ଞ ଦାହି	।	ବିଷ୍ଣୁର ପାଦେ ଚିତ୍ତ ଦେଇ	॥
ବୁଦ୍ଧି ସମ୍ପାଦି ନିଜ ସ୍ଥାନେ	।	ମନୁ ରହିଲେ ସେ ଭୂବନେ	॥
ପୁର ନିର୍ମିତ କୁଶ ଘାସେ	।	ସେ ସ୍ଥାନେ ତାପ କ୍ରୟ ନାଶେ	॥
ଏ ଗୃହେ ପତି ସଙ୍ଗେ ନେଇ	।	ସନ୍ତତି ଅର୍ଥେ ପ୍ରିୟ ବହି	॥
କଳ୍ପିତ ସୁଖ ଯେ ବୈରାଗ୍ୟ	।	ପ୍ରଜାର ଅର୍ଥେ ରତି ରଙ୍ଗ	॥
ସୁସ୍ୱର ନାଦେ ଗୀତ ଧ୍ୱନି	।	ଗନ୍ଧର୍ବେ ନାରୀ ବୃନ୍ଦ ଘେନି	॥
ସଙ୍ଗୀତଗଣ ବୀଣା ନାଦେ	।	ଲଳିତ ଗୀତ ଅନୁବନ୍ଧେ	॥
ପ୍ରତି ଦିବସ ପୁତ୍ର ଅର୍ଥେ	।	ବିଷ୍ଣୁ ଚରିତ ହୃଦଗତେ	॥
କର୍ଣ୍ଣେ ଶୁଣନ୍ତି ଧ୍ୟାନ କରି	।	ଚିତ୍ତେ ଗୋବିନ୍ଦ ଭାବ ଭରି	॥
ନିରତେ ବିଷ୍ଣୁଭାବ ଆଶେ	।	ସେ ବେନିଜନ ଗୃହ ବାସେ	॥
ବିଷ୍ଣୁ ଚରିତ ହୃଦେ ଧରି	।	ନାମ ଶ୍ରବଣେ ଆଶ୍ରେ କରି	॥
ଏମନ୍ତେ ନିଜ ମନ୍ୱନ୍ତରେ	।	ସେ ଯୁଗ ପ୍ରସନ୍ନ ବେଭାରେ	॥
ଏକ ସନ୍ତତି ଚତୁର୍ଯୁଗେ	।	ଯେ ଭାବ ଜନ୍ମାନ୍ତର ଭାବେ	॥
ଏମନ୍ତ ରତି ଭାବ କରି	।	ତୃତୀୟ ତାପୁଁ ଏ ସୁମରି	॥

ମୈତ୍ରେୟ ଉବାଚ
ଶୁଣ ବିଦୁର ପୁଣ୍ୟ ଦେହା	।	କହିଲୁଁ ପଚାରିଲୁ ଯାହା	॥
ସେ ଅଷ୍ଟରାଜାଙ୍କର କଥା	।	ଶୁଣନ୍ତେ ତୁଟେ ଭବ ବ୍ୟଥା	॥
ଏଣୁ ଏ ଅନାଦି କାରଣ	।	ଏବେ ହେ ମନୁଗଣେ ଶୁଣ	॥
ତୃତୀୟ ସ୍କନ୍ଧେ ଭାଗବତ	।	କହିଲା ବିପ୍ର ଜଗନ୍ନାଥ	॥

ଇତି ଶ୍ରୀମଦ୍ଭାଗବତେ ମହାପୁରାଣେ ପାରମହଂସ୍ୟାଂ ସଂହିତାୟାଂ
ବୈୟାସିକ୍ୟାଂ ତୃତୀୟ ସ୍କନ୍ଧେ କର୍ଦ୍ଦମ ଋଷି ଚରିତେ

ନାମ ଦ୍ୱାବିଂଶୋଽଧ୍ୟାୟଃ ।

•••

ତ୍ରୟୋବିଂଶ ଅଧ୍ୟାୟ

ମୈତ୍ରେୟ ଉବାଚ
ଏମନ୍ତେ କନ୍ୟା ବିଭା ଦେଇ	।	ମନୁ ଯେ ଗଲେ ପଥ ବାହି	॥
ଦୃଢ଼େ ରହିଲେ ତପସ୍ଥାନେ	।	ସେ ନଦୀ ତୀରେ ପୁଷ୍ପ ବନେ	॥
ଏବେ ହୋ ଶୁଣ କୁରୁନାଥ	।	କର୍ଦ୍ଦମ ମୁନୀଙ୍କ ଚରିତ	॥
ଏହାଙ୍କ ପତ୍ନୀ ଦେବହୂତି	।	ସୁଗୁଣ ସୁନ୍ଦର ସୁମୂର୍ତ୍ତି	॥
ସ୍ୱାମୀର ସେବା ଜାଣେ ନିତ୍ୟେ	।	ସେବା କରଇ ସେ ନିରତେ	॥
ଈଷତ ମାର୍ଗେ କାର୍ଯ୍ୟ ବହେ	।	ଭବାନୀ ହର ସେବା ପ୍ରାୟେ	॥
ବିଶ୍ୱାସ ଆତ୍ମ-ଶୌଚ ଧର୍ମେ	।	ଧୀର ଗୌରବ ତପ ଦମେ	॥
ବର୍ଜିତ କାମ ଦ୍ୱେଷ ହିଂସା	।	ଲୋଭ ନ ଥାଇ ମିଥ୍ୟା ଭାଷା	॥
ଏମନ୍ତେ ଦେବହୂତି ଚାହିଁ	।	ମୁନି ସାନନ୍ଦେ ସ୍ନେହ ବହି	॥
ପତି ଦେବତାର ଆଶ୍ୱାସେ	।	ନିରତେ ସେବା ସ୍ୱାମୀ ପାଶେ	॥
ଏମନ୍ତ ପତିବ୍ରତା ଧର୍ମ	।	ଦେଖି ବିଚାରଇ କର୍ଦ୍ଦମ	॥
ଏ ପତିବ୍ରତାଙ୍କର ସାର	।	ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ସୁଶୀଳ ଗମ୍ଭୀର	॥
ଏମନ୍ତ ଗୁଣ ମନେ ଗୁଣି	।	ସେ ପ୍ରେମେ ଗଦଗଦ ବାଣୀ	॥
ନିଜ କାମିନୀ ମୁଖ ଚାହିଁ	।	କର୍ଦ୍ଦମ କହେ ପ୍ରେମ ବହି	॥
ଶୁଣ ସୁନ୍ଦରୀ ମୋ ବଚନ	।	ମୋର ବିଷୟେ ତୋର ମନ	॥
ଦେଖି ସନ୍ତୋଷ ମୋର ଚିତ୍ତ	।	ତୁମ୍ଭ ଦୁରିତ ମୋର ଗତ	॥
ପ୍ରାଣୀଙ୍କ ମଧ୍ୟେ ନର ଦେହ	।	ସୁହୃଦ ମଧ୍ୟେ ଅତି ସ୍ନେହ	॥
ସେ ଦେହେ ତୋର ଯତ୍ନ ନାହିଁ	।	ମୋ ପରିଚେଷ୍ଟେ ମନ ଦେଇ	॥
ସୁଧର୍ମ ତପ ପ୍ରାଣୀଙ୍କର	।	ତପ ସମାଧି ବିଦ୍ୟାସାର	॥
ସୁହୃଦ କର୍ମ ଆତ୍ମା ଧ୍ୟାନେ	।	ଜୀବ କହଇ ତତ୍ତ୍ୱଜ୍ଞାନେ	॥
ସେ ଧର୍ମ ଗୋବିନ୍ଦ ପ୍ରସାଦେ	।	ମୁଁ ଯେ ସାଧିଲି ନିରାପଦେ	॥
ଏ ସର୍ବ ତୋହର ଦୁଃସାଧ୍ୟ	।	ତୁ ଏବେ ଭୁଞ୍ଜେ ବିଷ୍ଣୁପଦ	॥
ଅଧିକ ଗୁଣ କେବା କହି	।	ସର୍ବ ସମ୍ପଦ ଯେଣୁ ପାଇ	॥
ସେ ହରି-ଚରଣ ପଙ୍କଜେ	।	ନିର୍ମଳ ଚିତ୍ତେ ଯେବା ଭଜେ	॥
ଏମନ୍ତ କର୍ଦ୍ଦମ ବଚନେ	।	ସେ ଦେବହୂତି ତୋଷମନେ	॥
ଦେବହୂତି ଉବାଚ
ଭର୍ତ୍ତା ବଦନ ଚାହିଁ କହେ	।	ଗମ୍ଭୀର ବାକ୍ୟେ ସୁଧାମୟେ	॥
ଭୋନାଥ ତୋହର ପ୍ରସାଦେ	।	ତୁମ୍ଭ ଚରଣ ଅପ୍ରମାଦେ	॥
ନିରତେ ହେଉ ମୋର ସେବା	।	ପ୍ରସନ୍ନେ ମୋତେ ଆଜ୍ଞା ଦେବା	॥
ତୁମ୍ଭେ ମୋହାର ତୁଲେ ଏବେ	।	ଗୃହସ୍ଥ ଧର୍ମ ପ୍ରିୟ ଭାବେ	॥
ଅତୁଲ୍ୟ ଧର୍ମ ଭୋଗ କର	।	ଯେ ଧର୍ମ କାମଧେନୁ ସାର	॥
ଏମନ୍ତେ ପତ୍ନୀର ବଚନ	।	କର୍ଦ୍ଦମ ଶୁଣି ତୋଷମନ	॥
ମୈତ୍ରେୟ ଉବାଚ
ପ୍ରିୟ କଳତ୍ର ମନ ଜାଣି	।	ଚିତ୍ତେ ବିଚାରି ବିପ୍ରମଣି	॥
ବିଶ୍ୱକର୍ମାଙ୍କୁ ମନେ ସ୍ମରି	।	ବିମାନେ ତପ ବଳେ କରି	॥
ଯହିଁ କଳ୍ପିତ ବସୁ ପୁତ୍ର	।	ଅଶେଷ କର୍ମେ ସେ ନିର୍ମିତ	॥
ସକଳ ଋତୁ ପୁଷ୍ପ ଫଳ	।	ମଣି ନିର୍ମିତ ସ୍ତମ୍ଭ ଠୁଳ	॥
ସୁଗନ୍ଧ ପୁଷ୍ପ ମାଳେ ମାଳେ	।	ଯେ ରଥେ ଲମ୍ବେ ପୂର୍ଣ୍ଣହେଳେ	॥
ଗଭୀର ଭୃଙ୍ଗନାଦ ଶୋହେ	।	ପାଟ ବସନ ମନ ମୋହେ	॥
ଉପରେ ରତ୍ନ ନୀଳମଣି	।	ବିରାଜେ ରବି ତେଜ ଜିଣି	॥
ସେ ରତେ ସୁବର୍ଣ୍ଣ ପଲ୍ୟଙ୍କ	।	ରଙ୍ଗେ ବିରାଜେ ସେ ତ୍ରିଲୋକ	॥
ବିଶ୍ୱକର୍ମାର ଶିଳ୍ପୀପଣ	।	ସେ ରଥେ ଦେଖେ ପୁଣ ପୁଣ	॥
ମହାମର୍କତ ସ୍ତମ୍ଭ ଯହିଁ	।	ବିଦ୍ରୁମ-ବେଦୀ ବିରାଜଇ	॥
ଯେ ଦ୍ୱାରେ ବିଦ୍ରୁମ ଶାଙ୍କୋଳା	।	ହୀରା କବାଟ ଯହିଁ କିଳା	॥
ବାମେ ଦକ୍ଷିଣେ ପୂର୍ଣ୍ଣକୁମ୍ଭେ	।	ଲାଗିଛି ଅଷ୍ଟରତ୍ନ ଖମ୍ୱେ	॥
ଶ୍ୱେତ ହଂସ କବଚ ମତ	।	ପଦ କରନ୍ତି ନାନା ମତ	॥
ବିମାନ ଶିଖେ ଜ୍ୱାଳାବନ୍ଧେ	।	ଶୁଦ୍ଧ ସ୍ୱଭାବ ଦୀପଗନ୍ଧେ	॥
ବିରାଜ ସ୍ଥାନ ସୁରଗଣ	।	ସୁବର୍ଣ୍ଣ ନିର୍ମିତ ପ୍ରମାଣ	॥
ନାନାଦି ଶୋଭା ସ୍ଥାନ ଶୋହେ	।	ଦେଖି ଦେବଙ୍କ ମନ ମୋହେ	॥
ଏମନ୍ତ ବିଷ୍ଣୁ ପୁର ଯହିଁ	।	ତୋଷ ନ ଲଭେ ନେତ୍ର ଦୁଇ	॥
ନାନା ବିଚିତ୍ର କାନ୍ଥ ଭିତ୍ତି	।	ଦେଖି ସନ୍ତୋଷ ଦେବହୂତି	॥
କର୍ଦ୍ଦମ ମୁନି ପତ୍ନୀ ଚାହିଁ	।	ଅମୃତ ବଚନ କହଇ	॥
ସେ ସର୍ବ ପ୍ରାଣୀ ହିତ ଜାଣେ	।	ତପ ସମାଧି ବିଦ୍ୟା ଗୁଣେ	॥
ସୁନ୍ଦରୀ ଶୁଣ ମୋ ବଚନ	।	ଏ ତୀର୍ଥେ ତୋଷେ କର ସ୍ନାନ	॥
ଏ ରଥେ ସୁଖେ ବିଜେକର	।	ଚିତ୍ତେ ଗୋବିନ୍ଦ ପାଦ ସ୍ମର	॥
ସୁଖ ନିମିତ୍ତ ତୀର୍ଥ ଏହି	।	ପ୍ରାଣୀଙ୍କି ଶୁଭ ଫଳ ଦେଇ	॥
ଏମନ୍ତେ ସ୍ୱାମୀର ବଚନେ	।	ସେ ଦେବହୂତି ଶୁଦ୍ଧମନେ	॥
ଦିରଜ ବସ୍ତ୍ର ପରିଧାନ	।	ହୃଦେ ଆଚ୍ଛାଦି ତୁଙ୍ଗ ସ୍ତନ	॥
ଶିରେ ଶୋଭିତ ଜଟା ବେଣୀ	।	ସୁଗନ୍ଧ ଗନ୍ଧ ଲେପ ଆଣି	॥
ପଶିଲା ସରସ୍ୱତୀ ନୀରେ	।	ଯେ ନୀର ସର୍ବ ପାପ ହରେ	॥
ତକ୍ଷଣେ ସରୋବର ଜଳେ	।	ସହସ୍ର କନ୍ୟା ଏକ ମେଳେ	॥
ଉଠିଲେ ଦିବ୍ୟ ରୂପ ଧରି	।	ଜୟ ଶବଦ ମୁଖେ ଭରି	॥
ରୂପେ କି ଦେବା ପଟ୍ଟାନ୍ତର	।	ମୋହନ୍ତି ବ୍ରହ୍ମା ଶିବ ସୁର	॥
କିଶୋର ବୟସେ ଆନନ୍ଦ	।	ବାସନ୍ତି ନୀଳୋତ୍ପଳ ଗନ୍ଧ	॥
କନ୍ୟାଏ ଉଠି ଜଳତଟେ	।	ସେ ଦେବହୂତିର ନିକଟେ	॥
କପୋଳେ ଦେଇ ବେନିକର	।	ସ୍ୱଭାବେ କହନ୍ତି ମଧୁର	॥
ଆମ୍ଭେ ତୋହର ଦାସୀଗଣ	।	ସେବିବୁ ତୋହର ଚରଣ	॥
ଦେଖ ଆମ୍ଭର ଦିବ୍ୟ ଦେହ	।	କିସ କରିବୁ ଆଜ୍ଞା ଦିଅ	॥
ଏମନ୍ତେ କହି କନ୍ୟାଗଣେ	।	ସେ ଦେବହୂତିର କାରଣେ	॥
ତକ୍ଷଣେ ନମସ୍କାର କରି	।	ସର୍ବେ ହୋଇଲେ ଚାରି ଚାରି	॥
ସୁଗନ୍ଧ କନ୍ୟା ଅଙ୍ଗେ ବୋଳି	।	ଆନନ୍ଦେ ଦେଲେ ହୁଳହୁଳୀ	॥
ସ୍ନାନ କରାଇ ଗଙ୍ଗା ନୀରେ	।	ମଣ୍ତିଲେ ନାନା ଉପହାରେ	॥
ନୂତନ ବସ୍ତ୍ର ଯୁଗ ଦେଲେ	।	ବିବିଧ ଅଳଙ୍କାର ତୁଲେ	॥
ଅମୂଲ୍ୟ ହାର ରତ୍ନ ପନ୍ତି	।	ଚନ୍ଦ୍ର କିରଣେ ଝଟକନ୍ତି	॥
କର୍ପୁର ସୁଗନ୍ଧ କୁଙ୍କୁମ	।	ହୃଦରେ ଲେପେ ସ୍ନେହମନ	॥
ଅନ୍ନ ବ୍ୟଞ୍ଜନ ଷଡ଼ରସେ	।	ଭୋଜନ କରାନ୍ତି ସନ୍ତୋଷେ	॥
ସୁବାସ ଜଳେ ଆଚମନ	।	କରାଇ ସୁମୁଖ ବାସନ	॥
ଉତ୍ତମ ଶଯ୍ୟାରେ ବସାଇ	।	ଦର୍ପଣ ସମର୍ପିଲେ ନେଇ	॥
ଦର୍ପଣେ ଚାହିଁ ମୁଖ ଶୋଭା	।	ଶିରେ ଖୋଷିଲେ ପୁଷ୍ପଗଭା	॥
ଦୁର୍ବା ଅକ୍ଷତ ଗନ୍ଧ ଆଣି	।	ଆଶିଷ କନ୍ୟାଗଣ ଭଣି	॥
ଏମନ୍ତେ ସର୍ବ ପରିବାରୀ	।	ସୁଲଗ୍ନେ ଶୁଦ୍ଧ ସ୍ନାନ କରି	॥
କଣ୍ଠେ ଲମ୍ୱାଇ ରତ୍ନହାର	।	ହରଷେ ଖଞ୍ଜିଲେ ନୂପୁର	॥
କଟି ଶୋଭିତ କାଞ୍ଚି ଦାମ	।	ହୃଦେ କାଞ୍ଚଲା ଅନୁପମ	॥
ଅମୂଲ୍ୟ ହାର ହୃଦେ ଶୋହେ	।	ରୂପେ କାମିନୀ ଜନ ମୋହେ	॥
ସୁଧା ବଚନେ ସୁଧା ହାସ	।	ଅପାଙ୍ଗେ ମୋହନ ସଦୃଶ	॥
ଲଲାଟେ ସୁନୀଳ କୁନ୍ତଳା	।	ସୁନ୍ଦର ପଦ୍ମ କୋଷ ବଳା	॥
ଏମନ୍ତେ ରୂପ ଶୋଭା ଯେବେ	।	ସ୍ୱାମୀ ସ୍ମରଣ କରେ ତେବେ	॥
ରୂପ ମୋହନ ପ୍ରିୟ ଭାବେ	।	ବାକ୍ୟ କହନ୍ତି ଶିଖିରାବେ	॥
ତକ୍ଷଣେ କନ୍ୟାଗଣ ତୁଲେ	।	ଋଷିର ସମୀପେ ମିଳିଲେ	॥
ସ୍ୱାମୀର ଯୋଗ ଗାତ୍ର ଦେଖି	।	ସତ୍ୟ ଶଉଚ ଅଧୋମୁଖୀ	॥
ସଂଶୟ ଗତି ତାର ମନେ	।	ମୁନି ଜାଣିଲେ ଯୋଗ ଧ୍ୟାନେ	॥
ତକ୍ଷଣେ ଧରି କନ୍ୟା ହସ୍ତ	।	ମୁନି ଆରୋହୀ ଦିବ୍ୟରଥ	॥
ସହସ୍ର ନାରୀଗଣ ମଧ୍ୟେ	।	ଉର୍ଦ୍ଧ୍ୱେ ଗମନ ବିଷ୍ଣୁପାଦେ	॥
ସ୍ୱର୍ଗେ ଦେଖନ୍ତି ସୁରଦେବା	।	କି ପଟ୍ଟାନ୍ତର ଆମେ ଦେବା	॥
ଯେସନେ ତାରାଗଣ ମଧ୍ୟେ	।	ଚନ୍ଦ୍ର ବିରାଜେ ଶୂନ୍ୟ ଉର୍ଦ୍ଧ୍ୱେ	॥
ଦେଖନ୍ତି ଦଶ ଦିଗପାଳେ	।	ବିମାନପନ୍ତି ଅନ୍ତରାଳେ	॥
ଗିରି ପର୍ବତ ଘୋର ବନେ	।	ସିଦ୍ଧ କିନ୍ନର କ୍ରିୟା ସ୍ଥାନେ	॥
ପୁଷ୍ପ କାନନ ଅଧିଦେଶେ	।	କାମ ବିମାନ କି ପ୍ରକାଶେ	॥
ଉଦାର ଚିତ୍ତ ପ୍ରାଣୀଙ୍କର	।	କି ଅବା ସମ୍ପଦ ଅଗୋଚର	॥
ଏମନ୍ତେ ଦଶ ଦିଗ ଭ୍ରମି	।	ପଥିକ ପ୍ରାୟ ପଥ ଶ୍ରମୀ	॥
ପୁଣି ମିଳିଲେ ନିଜ ଘରେ	।	ଗୃହସ୍ଥ ଧର୍ମର ବେଭାରେ	॥
ସେ ମୁନି ତପେ ଅନର୍ଗଳା	।	ଆତ୍ମାକୁ ନବରୂପ କଲା	॥
ପତ୍ନୀ ସଂଯୋଗ ବହୁ କାମୀ	।	ଅନେକ ସମ୍ବତ୍ସର ରମି	॥
କେବେହେଁ କାମ ନ ପୂରିଲା	।	ମୁହୂର୍ତ୍ତ ପ୍ରାୟ ଦିନ ଗଲା	॥
ଏମନ୍ତ ଯୋଗ ଅନୁଭବେ	।	ରମିଲେ ଦମ୍ପତି ସ୍ୱଭାବେ	॥
ଶତେ ବରଷ ବେଦ ମତେ	।	ସୁଚିତ୍ତେ ରମିଲେ ନିଶ୍ଚିନ୍ତେ	॥
ସେ ଦେବହୂତି ଗର୍ଭ ଗତେ	।	ଗର୍ଭ ଧରିଲା ଶୁଭ ରାତ୍ରେ	॥
ନବ କୁମାରୀ ଉପୁଜିଲା	।	ଶୁଭ ମଙ୍ଗଳ ଲଗ୍ନ ହେଲା	॥
ଏମନ୍ତେ ନବ କନ୍ୟା ଚାହିଁ	।	ସେ ଦେବହୂତି ବିଚାରଇ	॥
ଏ କି ଅଦ୍ଭୁତ ଗର୍ଭ ମୋର	।	ଦଇବ କର୍ମ ବଳିଆର	॥
ଏମନ୍ତ ମୁନି ପାଶେ ଯାଇ	।	ରହିଲା ଅଧୋମୁଖ ହୋଇ	॥
ଅଶ୍ରୁ ପରିପୂର୍ଣ୍ଣ ଲୋଚନେ	।	ପତି ସନ୍ନିଧେ ଦୁଃଖ ମନେ	॥
ଦେବହୂତି ଉବାଚ
ଭୋ ନାଥ ତୁମ୍ଭର ପ୍ରସାଦେ	।	ସକଳ ଦୁଃଖରୁ ଆନନ୍ଦେ	॥
ତରଇ ତୁମ୍ଭ ପାଦ ଧ୍ୟାୟି	।	ମୋହର ଚିତ୍ତେ ଅନ୍ୟ ନାହିଁ	॥
ଏବେ ମୁଁ କନ୍ୟା ଜନ୍ମ ଦେଖି	।	ହୋଇଲି ମନଦୁଃଖେ ଦୁଃଖୀ	॥
ସେବଇ ଚରଣ ତୁମ୍ଭର	।	ମୋହର ମନୁ ଦୁଃଖ ହର	॥
ପୁତ୍ର ନୋହିଲା ମୋର ଗର୍ଭେ	।	ଏଣୁ ମୋ ମନ ଦୁଃଖ ଭାବେ	॥
ଏବେ ହୋଇଲା ନବ ନାରୀ	।	ଏ ଅନୁରୂପେ ବର ବରି	॥
ବିବାହ ଦିଅ ମୋ ସମ୍ମୁଖ	।	ମୋ ମନ ନଲଭୁ ଏ ଦୁଃଖ	॥
ତୁମ୍ଭେ ହେ ତପ କରି ଗଲେ	।	ମୋ ମନ ନ ରହଇ ଭଲେ	॥
ମୁଁ ଏତେ କାଳେ ତୁମ୍ଭ ତୁଲେ	।	ବଢ଼ିଲି ନାନା ଭୋଗ ବଳେ	॥
ଇନ୍ଦ୍ରିୟ ଅର୍ଥରେ ଲାଳସ	।	ବଞ୍ଚିଲି ଅନେକ ବରଷ	॥
ତୁମ୍ଭର ଅଙ୍ଗସଙ୍ଗ ମେଳେ	।	ଏ ଜନ୍ମ ଗଲା ମୋର ହେଳେ	॥
ଏ କର୍ମ ଭୂମି ମଧ୍ୟେ ମୁହିଁ	।	ଉତ୍ତମ-କୁଳେ ଜନ୍ମ ହୋଇ	॥
ଆତ୍ମାର ଗତି ନ ଜାଣଇ	।	ଏ ଦୁଃଖ ସୁଖ ମୁଁ ଜାଣଇ	॥
ତୁମ୍ଭର ସଙ୍ଗେ ସଙ୍ଗ କରି	।	ହରି ଭଜନ ମୁଁ ପାଶୋରି	॥
ହେ କାନ୍ତ ମୋତେ ଦୟା କର	।	ଏ ଭବ ସାଗରୁ ଉଦ୍ଧର	॥
ଭୟ ନିବାରି ମୋରେ ଚିତ୍ତ	।	ଏ ମାୟା ତରିବି ଯେମନ୍ତ	॥
ବିଷୟାବଶେ ଯାର ସଙ୍ଗ	।	ଆବୋରେ ସଂସାର-ତରଙ୍ଗ	॥
ତାର ନିସ୍ତାର ଆର ନାହିଁ	।	କର୍ମର ବନ୍ଧନେ ସେ ପଡ଼ଇ	॥
ବୁଡ଼ଇ ସଂସାର-ସାଗରେ	।	ସେ ଭ୍ରମେ ଅଶେଷ ଭାବରେ	॥
ଏ ଭାବେ ଜାଣି ଯାର ମନ	।	ବିଷ୍ଣୁ-ଭଜନେ ଅବଧାନ	॥
ସେ ଜୀବ ଆତ୍ମକୁ ଉଦ୍ଧରେ	।	ନ ବୁଡ଼େ ସଂସାର-ସାଗରେ	॥
ଯେବା ଭଜନ୍ତି କାମ ଧର୍ମେ	।	ହରି ନ ଭଜି ଆତ୍ମାରାମେ	॥
ସୁପୁଣ୍ୟ ତୀର୍ଥେ ସେ ନ ଗଲେ	।	ସେ ପ୍ରାଣୀ ଜୀବ ଥାଉଁ ମରେ	॥
ମୁଁ ଏ ଇନ୍ଦ୍ରିୟ ଭୋଗ ବଳେ	।	ବଞ୍ଚିଲି ବିଷ୍ଣୁ ମାୟାବଳେ	॥
ମୁଁ ତୁମ୍ଭ ପାଦ ସେବା କରି	।	ମୋକ୍ଷେ ହୋଇଲି ଅଧିକାରୀ	॥
ଏବେ ଉପାୟ କହ ମୋତେ	।	ଏ ମାୟା ତରିବି କେମନ୍ତେ	॥
ଏମନ୍ତ କର୍ଦ୍ଦମ ସମ୍ମୁଖେ	।	ସେ ଦେବହୂତି ମନଦୁଃଖେ	॥
ଯେତେ କହିଲେ ମନ ତୋଷେ	।	ସୁଜନ ଜନ ଏଣେ ରସେ	॥
ତୃତୀୟସ୍କନ୍ଧେ ଭାଗବତ	।	କହିଲା ବିପ୍ର ଜଗନ୍ନାଥ	॥

ଇତି ଶ୍ରୀମଦ୍ଭାଗବତେ ମହାପୁରାଣେ ପାରମହଂସ୍ୟାଂ ସଂହିତାୟା
ବୈୟାସିକ୍ୟାଂ ତୃତୀୟ ସ୍କନ୍ଧେ କର୍ଦ୍ଦମଋଷି ଗୃହସ୍ଥଧର୍ମ

ବର୍ଣ୍ଣନେ ନାମ ତ୍ରୟୋବିଂଶୋଽଧ୍ୟାୟଃ ।

•••

ଚତୁବିଂଶ ଅଧ୍ୟାୟ

ଋଷିରୁବାଚ
ଏମନ୍ତ ପତ୍ନୀର ବଚନେ	।	କର୍ଦ୍ଦମ ଋଷି ସାବଧାନେ	॥
ଗୋବିନ୍ଦ ପାଦେ ମନ ଦେଇ	।	କହନ୍ତି ପତ୍ନୀ ମୁଖ ଚାହିଁ	॥
ମୁକ୍ତି ଉପାୟ ସ୍ମରି ଧ୍ୟାନେ	।	କହନ୍ତି ଅମୃତ ବଚନେ	॥
ଏହି ନିକଟେ ତୋ ଉଦରେ	।	ଗୋବିନ୍ଦ ନର କଳେବରେ	॥
ଜନ୍ମ ହୋଇବେ ତୋର ଭାବେ	।	ତୋ ପ୍ରୀତି ତପର ପ୍ରସ୍ତାବେ	॥
ଦୁହିତା ଦାନ ଧ୍ୟାନ କରି	।	ବିଷ୍ଣୁ ଚରଣ ଶିରେ ଧରି	॥
ଏ ମାୟାମୟ ଦୁଃଖ ତ୍ୟଜ	।	ଚିତ୍ତେ ଈଶ୍ୱର ପାଦେ ଭଜ	॥
ସେ ଶୁକ୍ଳବର୍ଣ୍ଣ ତୋର ଭାବେ	।	ତୋହର ତପଫଳ ଲାଭେ	॥
ସଂଶୟ ଗ୍ରନ୍ଥି ତୋର ଚିତ୍ତେ	।	ଯେ ଦ୍ୱନ୍ଦ୍ୱ ତପ ଦର୍ପ ଅର୍ଥେ	॥
ଯାହାର ଜ୍ଞାନ ଉପଦେଶେ	।	ମନକୁ ଆଶ୍ୱାସି ହରଷେ	॥
ମୈତ୍ରେୟ ଉବାଚ
ସେ ଦେବହୂତିର ସନ୍ଦେଶ	।	କର୍ଦ୍ଦମ ଭକ୍ତିର ବିଶ୍ୱାସ	॥
ସେ ବେନି ଭାବ ହୃଦେ ଧରି	।	ଜନ୍ମ ହୋଇଲେ ନରହରି	॥
ସଂସାର ନିସ୍ତାରଣ ସାଧେ	।	ଅନଳ ଯେହ୍ନେ ଦାରୁ ମଧ୍ୟେ	॥
ଆକାଶେ ଶୁଭେ ନାନା ବାଦ୍ୟ	।	ଶୁଭ ମଙ୍ଗଳ ଶୁଭ ନାଦ	॥
ଗନ୍ଧର୍ବେ ଗାୟନରେ ରତ	।	ନୃତ୍ୟନ୍ତି ଅପସରା ଯୂଥ	॥
ଦେବେ କରନ୍ତି ପୁଷ୍ପ ବୃଷ୍ଟି	।	ମହା ମଙ୍ଗଳ ସର୍ବ ଦୃଷ୍ଟି	॥
ପ୍ରସନ୍ନ ଦଶ ଦିଗ ଦିଶେ	।	ଜଳଧି ଉଲ୍ଲୋଳ ପ୍ରକାଶେ	॥
ସକଳ ପ୍ରାଣୀଙ୍କର ମନ	।	ସ୍ୱଭାବେ ହୁଏ ସେ ପ୍ରସନ୍ନ	॥
କର୍ଦ୍ଦମ ଆସନେ ମଣ୍ତଳ	।	ସ୍ରବିଲା ସରସ୍ୱତୀ ଜଳ	॥
ମରୀଚି ଆଦି ସପ୍ତଋଷି	।	ବ୍ରହ୍ମାର ତୁଲେ ସର୍ବେ ଆସି	॥
ପରମ ତେଜ ବ୍ରହ୍ମବାସୀ	।	ସା‌ତ୍ତ୍ୱିକ ଅଙ୍ଗ ନବଋଷି	॥
ସେ ସତ୍ୟ ଜ୍ଞାନ ସାଂଖ୍ୟ ଅର୍ଥେ	।	ବିରାଜ ରୂପ ଏ ଜଗତେ	॥
ବିଶୁଦ୍ଧ ଚିତ୍ତେ ନରହରି	।	କର୍ଦ୍ଦମ ଭକ୍ତି ହୃଦେ ଧରି	॥
ପ୍ରବେଶ କର୍ଦ୍ଦମ ମନ୍ଦିରେ	।	ଅଶେଷ ଜନ ଉପକାରେ	॥
କର୍ଦ୍ଦମ ମୁଖ ଚାହିଁ ଭଣି	।	ଆନନ୍ଦ ମନେ କୁଶପାଣି	॥
ବ୍ରହ୍ମୋ ଉବାଚ
ତୁ ଯେ ମୋହର ଆଜ୍ଞାଶିରେ	।	ଘେନିଣ ସଂସାର-ସାଗରେ	॥
ତପ ସାଧିଲୁ ଘୋର ଦୁଃଖେ	।	ତୁ ନ ପଡ଼ିବୁ ମୃତ୍ୟୁ ମୁଖେ	॥
ପୁତ୍ରର ଧର୍ମଟି ଏମନ୍ତ	।	ଯେ ବାକ୍ୟ ଲୋକ ପିତାମାତ	॥
ଆଦର ସର୍ବଦା କରିବ	।	ତେବେ ସେ ବିଷ୍ଣୁ ତୋଷ ଶିବ	॥
ତାହାଙ୍କ ଇହ ପରଲୋକେ	।	ସକଳ କାଳ ବଞ୍ଚେ ସୁଖେ	॥
ଏ ନବ କୁମାରୀ ତୋହର	।	ପରମ ସୁଗୁଣ ସୁନ୍ଦର	॥
ଏ ସୃଷ୍ଟି ହେତୁର କାରଣ	।	ତୁ ଏବେ ମୋର ବୋଲ ଶୁଣ	॥
ମରୀଚି ଆଦି ମୁନି ଯେତେ	।	ତାହାଙ୍କୁ ବର ଶୁଦ୍ଧ ଚିତ୍ତେ	॥
ଯଥା ଉଚିତେ କର ସେବା	।	ନିଗମ ମାର୍ଗେ କର ବିଭା	॥
ତୋ ଯଶ ରହୁ ସର୍ବକାଳେ	।	ଅଶେଷ ଅବନୀ ମଣ୍ତଳେ	॥
ଏବେ ତୋହର ଘରେ ହରି	।	ଆସି ହୋଇଲେ ଦେହଧାରୀ	॥
ଜୀବଙ୍କ ନିସ୍ତାରଣ ଅର୍ଥେ	।	କପିଳ ରୂପେ ଏ ଜଗତେ	॥
ଜ୍ଞାନ-ବିଜ୍ଞାନ ଯେବା କର୍ମ	।	ଦେଖ ଏ ମତିରୂପେ ଧର୍ମ	॥
ଶିରେ ଅରୁଣ ଜଟା ଭାର	।	ସ୍ୱରୂପେ ଜଗତ ଈଶ୍ୱର	॥
ତୁମ୍ଭ ଚରଣେ ପଦ ଚିହ୍ନ	।	ସୁନ୍ଦର ଜଗତ ମୋହନ	॥
ପରମ ଜ୍ଞାନ ତୋତେ କହି	।	ଇଚ୍ଛାଏ ଭ୍ରମିବ ଏ ମହୀ	॥
ଏ ସିଦ୍ଧଗଣଙ୍କ ଈଶ୍ୱର	।	ସୁଜ୍ଞ ଯୋଗୀଙ୍କ ଅଗୋଚର	॥
ଯେ ଜନ କୀର୍ତ୍ତି ଦରଶନେ	।	ହୋଇବ କପିଳ ଏ ନାମେ	॥
ମୈତ୍ରେୟ ଉବାଚ
କର୍ଦ୍ଦମ ଦେବହୂତି ବେନି	।	ଆସି କହିଲେ ପଦ୍ମଯୋନି	॥
ନାରଦ ଆଦି ପୁତ୍ର ମେଳେ	।	ଅନେକ ମୁନିଙ୍କ ଗହଳେ	॥
ସେହୁ ସଂଦିବ୍ୟମୟ ଜ୍ଞାନ	।	ତକ୍ଷଣେ ଗଲେ ନିଜ ସ୍ଥାନ	॥
ବ୍ରହ୍ମା ଅନ୍ତରେ ସେ କର୍ଦ୍ଦମ	।	ହରଷ ଚିତ୍ତେ ଶୁଭ କର୍ମ	॥
ବ୍ରହ୍ମାର ଆଜ୍ଞା ଘେନି ଶିରେ	।	ଋଷିଙ୍କୁ ଆଣି ନିଜ ପୁରେ	॥
ମଙ୍ଗଳ ଦ୍ରବ୍ୟ ସୁତ ରେଖ	।	ବର ବରିଲା ଏକ ଏକ	॥
ମରୀଚି ମୁନି କର ଧରି	।	କର୍ଦ୍ଦମ କନ୍ୟା ବର ବରି	॥
ଆନନ୍ଦ ମନେ କରି ବିଭା	।	କି ଅବା ପଟ୍ଟାନ୍ତର ଦେବା	॥
ତ୍ରିଦଶେ ଦେଖନ୍ତି ଆକାଶେ	।	ହର ଗଉରୀ ପ୍ରାୟ ଦିଶେ	॥
ଦ୍ୱିତୀୟ କନ୍ୟା ଅନସୂୟା	।	ଅତ୍ରି ମୁନିଙ୍କି ଦେଲା ତାହା	॥
ଶ୍ରଦ୍ଧାକୁ ଅଙ୍ଗୀରସ ମୁନି	।	ବରିଲା କରେ ଅର୍ଘ୍ୟ ଘେନି	॥
ପୌଲସ୍ତ୍ୟେ ହବି ଦେଲା ଦାନ	।	ପୁଲହ ଗତି ହବ୍ୟମାନ	॥
କ୍ରତୁଙ୍କୁ ଦେଲା କ୍ରିୟା ଜିତି	।	ଭୃଗୁଙ୍କୁ ସମର୍ପିଲା ଖ୍ୟାତି	॥
ବଶିଷ୍ଠେ ଦେଲା ଅରୁନ୍ଧତୀ	।	ଅଥର୍ବେ ସମର୍ପିଲା ଶାନ୍ତି	॥
ଜୟ ବିଜୟେ ଦେଲା ଭରି	।	ପ୍ରସୂତି ଦକ୍ଷେ ବିଭାକରି	॥
ଏମନ୍ତେ ସର୍ବ ବିପ୍ରବରେ	।	କନ୍ୟାଏ ବିଭା ନିଜ ଘରେ	॥
ଧନେ ସନ୍ତୋଷ ତାଙ୍କ ମନ	।	ଗଲେ ସେ ଯେ ଯାହା ଭୁବନ	॥
ମୁନିଙ୍କି କରି ଅନୁମାନ	।	ସଂଭ୍ରମ କର୍ଦ୍ଦମ‌ର ମନ	॥
ତାର ଯେ ପୁତ୍ର ଉପୁଜିଲା	।	ବିଭାଏ ବିଳମ୍ୱ ବଞ୍ଚିଲା	॥
ବେଗେ ମିଳିଲେ ପୁତ୍ରପାଶେ	।	ସ୍ୱଭାବେ ଜନକ ବିଶ୍ୱାସେ	॥
ବିଷ୍ଣୁର ଜନ୍ମ ପତ୍ନୀ ଗର୍ଭେ	।	ସୁମରି ଶୁକ ବାକ୍ୟ ଏବେ	॥
ଏକାନ୍ତେ ପୁତ୍ର ପାଶେ ଯାଇ	।	ବୋଲେକ ପୋଳେ କରଦେଇ	॥
କର୍ଦ୍ଦମ ଉବାଚ
ଦେଖ ମୋହର ଦୁଷ୍ଟପଣ	।	ନ ସେବି ତୁମ୍ଭର ଚରଣ	॥
ଏ ଗର୍ଭ ଚିନ୍ତି ହରି ପଥେ	।	ପଡ଼ଇ କର୍ମ ଫଳ ଯନ୍ତ୍ରେ	॥
ଯେ ପ୍ରାଣୀ ଗୃହବନ୍ଧ ତ୍ୟଜେ	।	ବନେ ତୋହର ପାଦ ଭଜେ	॥
ଅନେକ କାଳ ଯୋଗ ସାଧେ	।	ତପ ସାଧନ୍ତି ଅନୁବାଦେ	॥
ତୋର ଭକତି ଲଜ୍ଜା ଅର୍ଥେ	।	ଯେ ଭାବ ତୋହର ଜଗତେ	॥
ନିଜ ବଚନ ସତ୍ୟ କରି	।	ମୋହର ଗୃହେ ଅବତରି	॥
ଭକତ ଅର୍ଥେ ନାନା ଯୋନି	।	ଉପୁଜେ ନାନା ଦେହ ଘେନି	॥
ପଣ୍ତିତ ଜନେ ତୋ ବିଶ୍ୱାସେ	।	ସେବନ୍ତି ତୋର ଭକ୍ତ ପାଶେ	॥
ସଂସାର ତ୍ୟଜି ଯେ ଭଜନ୍ତି	।	ଅନ୍ତେ ତୋ ଶରୀରେ ପଶନ୍ତି	॥
ତୁ ପୁଣି ଅନ୍ତେ ନରହରି	।	ପ୍ରକାଶ ଜ୍ୟୋତି ରୂପ ଧରି	॥
ସେ ରୂପେ ମୋର ନମସ୍କାର	।	ଭୋ ନାଥ ମୋ ଦୋଷ ନ ଧର	॥
ତୁ ନାଥ ପରମ-ପୁରୁଷ	।	ପ୍ରକୃତି ମଧ୍ୟେ ତୋ ପ୍ରକାଶ	॥
ମହତ ଆତ୍ମା ରୂପ ତୋର	।	ଭୂତଙ୍କ ସୂକ୍ଷ୍ମ ଅବତାର	॥
ତ୍ରିଗୁଣ ରୂପ ମାୟାରୂପୀ	।	ତୁମ୍ଭେ ଯେ ସର୍ବ ରୂପେ ବ୍ୟାପି	॥
ତୋହର ଆତ୍ମା ଗୁଣ ଅର୍ଥେ	।	କପିଳ ରୂପେ ଏ ଜଗତେ	॥
ମୋତେ ସ୍ଥାପିଲୁ ପିତା ଅର୍ଥେ	।	ତୋ ପାଦ ଜ୍ଞାନ ଏ ଜଗତେ	॥
ଯେମନ୍ତ ବଞ୍ଚଇ ବନସ୍ତେ	।	ଏମନ୍ତେ ଆଜ୍ଞା ଦିଅ ମୋତେ	॥
ଶ୍ରୀଭଗବାନ ଉବାଚ
ତୋହର ତପ ତେଜ ବଳେ	।	ମୋ ଅବତାର ଏ ଶୟଳେ	॥
ନିଜ ବଚନ ସତ୍ୟ କରି	।	ତୋ ପତ୍ନୀ-ଗର୍ଭେ ଅବତରି	॥
କେ ଲଭିପାରେ ମୋର ଭାବ	।	ମୋ ରୂପ ଯୋଗୀଙ୍କୁ ଦୁର୍ଲ୍ଲଭ	॥
ମୁଁ ଏବେ ଏ ସଂସାରର ଅର୍ଥେ	।	ଜ୍ଞାନ ପ୍ରକାଶି ଏ ଜଗତେ	॥
ଏ ସିଦ୍ଧ ଦେହେ ଥିବି ମୁହିଁ	।	ଯାବତ ଚନ୍ଦ୍ର ସୂର୍ଯ୍ୟ ମହୀ	॥
ଯେ ପୂର୍ବେ ତ‌ତ୍ତ୍ୱଜ୍ଞାନ ଥିଲା	।	କାଳର ବଳେ ସେ ଛାଡ଼ିଲା	॥
ଏ ସତ୍ୟ ବିକାଶିବା ଅର୍ଥେ	।	ମୋ ଅବତାର ଏ ଜଗତେ	॥
ତୁ ଏବେ ସତ୍ୟ କ୍ରିୟା ଯେତେ	।	ସବୁ ସୁକର୍ମ ଦିଅ ମୋତେ	॥
ମୋର ଚରଣ ଭାବ ବଢ଼ି	।	ଚଳ ତୁ ଗୃହବନ୍ଧ ଛାଡ଼ି	॥
ସୁହୃଦେ ମୋ ପାଦ ସେବିବୁ	।	ଦୁର୍ଜୟ ମରଣୁ ବଞ୍ଚିବୁ	॥
ଅନ୍ତେ ପଶିବୁ ମୋ ଚରଣେ	।	ଯା ବେଗେ ତପ ସାଧୁବନେ	॥
ମୁଁ ଆତ୍ମା ଜ୍ୟୋତି ସର୍ବଠାରେ	।	ପ୍ରକାଶ ସର୍ବ ହୃଦୟରେ	॥
ଆତ୍ମାର ମଧ୍ୟେ ଆତ୍ମା ଦେଖି	।	ମୃତ୍ୟୁ ସକାଶୁ ଆତ୍ମା ରଖି	॥
ଆଧାତ୍ମ୍ୟ ବିଦ୍ୟା ସାଧ୍ୟ କର	।	ଏ ମାୟା ସିନ୍ଧୁ ତୁ ନିସ୍ତର	॥
ମୈତ୍ରେୟ ଉବାଚ
ଏମନ୍ତ ହରି ଆଜ୍ଞା ପାଇ	।	ଅଭୟ ପଦେ ମନ ଦେଇ	॥
ବିଷ୍ଣୁଙ୍କୁ ପ୍ରଦକ୍ଷିଣ କଲା	।	ମଉନ ବ୍ରତେ ଦିନ ଗଲା	॥
ନିଃସଙ୍ଗ ଗୃହ ନିରପେକ୍ଷ	।	ଅନଳ ଛାଡ଼ି ସେ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ	॥
ଭ୍ରମଇ ଘୋର ବନ ଗିରି	।	ଦେଖଇ ସର୍ବ ଭୂତେ ହରି	॥
ଏକାନ୍ତ ଭକ୍ତିରେ ସେ ରସେ	।	ଜିଣିଲା କାଳଦଣ୍ଡ ପାଶେ	॥
ଇନ୍ଦ୍ରିୟ ବିଷ୍ଣୁଗଣେ ଭେଦି	।	ଯେସନେ ନିଶ୍ଚଳ ଜଳଧି	॥
ସର୍ବ ସମ୍ମତି ଆତ୍ମଭାବ	।	ଯେହୁ ବୋଲାଇ ବାସୁଦେବ	॥
ସେ ଭାବେ ରହି ସ୍ଥିର ପଣେ	।	ନିର୍ବାଣ ମୁକ୍ତି ସାଧି ବନେ	॥
ଅନ୍ତେ ଲଭିଲା ହରି ଭାବ	।	ସେ ହରି ଯୋଗୀଙ୍କୁ ଦୁର୍ଲଭ	॥
ଏମନ୍ତେ ବିଦୁରର ଆଗେ	।	ମୈତ୍ରେୟ କହି ପ୍ରିୟ ଭାବେ	॥
ନିର୍ମଳ-ଭାଗବତ ବାଣୀ	।	ଭାଷା ପ୍ରବନ୍ଧେ ପରିମାଣି	॥
ତୃତୀୟ ସ୍କନ୍ଧେ କୃଷ୍ଣ ରସେ	।	କହିଲା ଜଗନ୍ନାଥ ଦାସ	॥

ଇତି ଶ୍ରୀମଦ୍ଭାଗବତେ ମହାପୁରାଣେ ପାରମହଂସ୍ୟାଂ ସଂହିତାୟାଂ
ବୈୟାସିକ୍ୟାଂ ତୃତୀୟ ସ୍କନ୍ଧେ କପିଳ ବିଦୂର ମୈତ୍ରେୟ

ସମ୍ୱାଦେ ନାମ ଚତୁର୍ବିଂଶୋଽଧ୍ୟାୟଃ ।

•••

ପଞ୍ଚବିଂଶ ଅଧ୍ୟାୟ

ଶୌନକ ଉବାଚ
ତତ୍ତ୍ୱଜ୍ଞ କପିଳ ମହର୍ଷି	।	ଜନ୍ମ ହୋଇଲେ ମର୍ତ୍ତ୍ୟେ ଆସି	॥
ଜନ୍ମ ବର୍ଜିତ ସେ ଅଟନ୍ତି	।	ଆତ୍ମାରେ ଜ୍ଞାନ ପ୍ରକାଶନ୍ତି	॥
ପୁରୁଷ ଶ୍ରେଷ୍ଠ ସେ ଅଟନ୍ତି	।	ଯୋଗୀଙ୍କ ମଧ୍ୟେ ଯୋଗପତି	॥
ତାହାଙ୍କ ଚରିତ ଶୁଣୁଛି	।	ମୋ ଆତ୍ମା ସନ୍ତୁଷ୍ଟ ନୋହୁଛି	॥
ଭକ୍ତ ରୁଚିର ରୂପ ଧରି	।	ଆତ୍ମା ମାୟାରେ ଯାହା କରି	॥
ସେ ସବୁ କହ ମୋ ଆଗରେ	।	ତାହା ମୁଁ ଶୁଣିବି ଶ୍ରଦ୍ଧାରେ	॥
ଶୁତ ଉବାଚ
ଆପଣ ପଚାରିଲେ ଯାହା	।	ବିଦୁର ପୁଚ୍ଛିଥିଲେ ତାହା	॥
ମୈତ୍ରେୟ ତାଙ୍କୁ କହିଥିଲେ	।	ଏବେ କହୁଛି ଶୁଣ ଭଲେ	॥
ମୈତ୍ରେୟ ଉବାଚ
ପିତା ଅରଣ୍ୟେ ଗଲେ ଯହୁଁ	।	ମାତାର ପ୍ରିୟ କାର୍ଯ୍ୟ ତହୁଁ	॥
କରିବା ପାଇଁ ଯେ କପିଳ	।	ରହିଲେ ବିନ୍ଦୁସର ତୀର	॥
ତତ୍ତ୍ୱମାର୍ଗରେ ପାରଦର୍ଶୀ	।	ଅଟନ୍ତି କପିଳ ମହର୍ଷି	॥
ନିଜ ସୂତକୁ ଦେବହୂତି	।	ବିନୟେ ଏପରି ପୁଚ୍ଛନ୍ତି	॥
ଦେବହୂତି ଉବାଚ
ତୁ ଅର୍ଜ ନିର୍ଗୁଣ ନିର୍ଲେପ	।	ତୋହର ଭଜନ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ	॥
ନାରୀ ସ୍ୱଭାବେ ମୁହିଁ ମନ୍ଦ	।	ନ ଜାଣେ ଆତ୍ମା ଭଲ ମନ୍ଦ	॥
କି ରୂପେ ସଂସାର ତୁଟଇ	।	ଜୀବନ-ବନ୍ଧନ ଫିଟଇ	॥
ମୁଁ ଯେ ଅଜ୍ଞାନ ଅନ୍ଧମତି	।	ସ୍ୱଭାବେ ଜନ୍ମ ମୁଁ ଯୁବତୀ	॥
ତୁ ମୋତେ ଜ୍ଞାନ ଚକ୍ଷୁ ଦେଇ	।	ଉଦ୍ଧର ଦୁର୍ଗତି ଖଣ୍ତାଇ	॥
ତୁ ପୁତ୍ର ମୋତେ ଦୟା କର	।	ଏ ଘୋର ସଂସାରୁ ଉଦ୍ଧର	॥
ମାତୃ ସ୍ୱଭାବେ କର ଦୟା	।	ଯେମନ୍ତେ ତୁଟେ ମୋର ମାୟା	॥
ମୈତ୍ରେୟ ଉବାଚ
ମାତା ବଚନେ ହୃଷିକେଶ	।	ତକ୍ଷଣେ ଧରି ମୁନିବେଶ	॥
ଅଶେଷ ଦେହ ଜୀବବାସୀ	।	କହନ୍ତି ପ୍ରଭୁ ବ୍ରହ୍ମରାଶି	॥
କପିଳ ଉବାଚ
ଶୁଣ ଜନନୀ କହୁଁ ତୋତେ	।	ତୁ ଯେ ପ୍ରସନ୍ନ କଲୁ ମୋତେ	॥
ଯାହାର ଚିତ୍ତ ଭକ୍ତି ଯୋଗେ	।	ଭଜଇ ମୋ ଚରଣ ଯୁଗେ	॥
ଯେବେ ବିଷୟ ବଇରାଗ	।	ଉପୁଜେ ପୂର୍ବେ ଯାର ଭାଗ୍ୟ	॥
ଏବେ ଏ ଘୋର ମାୟା ବନେ	।	ନିସ୍ତରେ ଭକ୍ତି କରଷଣେ	॥
ଶୁଣ ଜନନୀ ମୋ ନିର୍ଗୁଣ	।	କହିବା ଭକ୍ତଙ୍କର ଗୁଣ	॥
ଜୀବନ କର୍ମ ବନ୍ଧ-ପାଶ	।	ଯେ ଭାବେ ହୋଇବ ଉଶ୍ୱାସ	॥
ଏ ଭବ-ଜଳଧି-ତରଙ୍ଗ	।	ହରଇ ସାଧୁଙ୍କର ସଙ୍ଗ	॥
ଉଭୟେ କୈବଲ୍ୟ କାରଣେ	।	ମନ ନ ଭ୍ରମେ ଭବ ବଣେ	॥
ପ୍ରାଣୀ ବିଷୟ ସମ ମତ	।	କରଇ ଯୋଗ ଦୟା ହିତ	॥
ଜଗତ ସର୍ବ ସମ ଦେଖେ	।	ନିଶ୍ଚଳେ ରୁହେ ଆତ୍ମା ସୁଖେ	॥
ନିରତେ ଗୋବିନ୍ଦ ଚରଣେ	।	ସ୍ମରିବ ପ୍ରୀତି ଅନୁକ୍ଷଣେ	॥
ଦାରା ସ୍ୱଜନେ ପ୍ରୀତି ଧନ	।	ଗୃହ ଉପେକ୍ଷି ଚଳେ ବନ	॥
ସକଳ ଧର୍ମ ଛାଡ଼ି ଦୃଢ଼େ	।	ମୋ ଭାବେ ମତି ଅତି ଗାଢ଼େ	॥
ମୋ ରୂପଗୁଣ କର୍ମ ଯେତେ	।	ଶ୍ରବଣ କୀର୍ତ୍ତନ ନିରତେ	॥
ଏମନ୍ତେ ନିତ୍ୟ ଭାବ କରି	।	ଏ ମାୟା ଭବୁ ଯାନ୍ତି ତରି	॥
ଏମନ୍ତେ ଭଜି ସାଧୁ ସଙ୍ଗ	।	ତରନ୍ତି ଏ ଭବ ତରଙ୍ଗ	॥
ଭକତ ଜନ ସଙ୍ଗ ଯେବେ	।	କରଇ ଭ୍ରମି ଖଣ୍ତ ତେବେ	॥
ମୋର ଚରିତ ଗୁଣ ଗାଥା	।	କରଇ ଆନ ଆନ ଚିନ୍ତା	॥
ଶୁଣେ ଶୁଣାଇ ଅଶ୍ରୁଧାରେ	।	ଆନନ୍ଦ ପୁଲକ ଶରୀରେ	॥
ନିରତେ ଭଜୁ ଶ୍ରଦ୍ଧା ବଢ଼େ	।	ଭବ-ବନ୍ଧନ-ପାଶ ଛିଡ଼େ	॥
ଅଶେଷ ଜନ୍ମେ ଭାବ ବହେ	।	ଭକତ ଜନେ ଶ୍ରଦ୍ଧାରହେ	॥
ଭକ୍ତଜନଙ୍କ ଶ୍ରଦ୍ଧା ନାବେ	।	ବସି ତରିବ ଭକ୍ତି ଭାବେ	॥
ଭକତ ସଙ୍ଗେ ନାବେ ବସି	।	ଏ ସିନ୍ଧୁତରେ ଯେ ଆଶ୍ୱାସି	॥
ଯେଣୁ ଭକତ ପ୍ରିୟ ହରି	।	ତୋ ପାଦେ ଭବସିନ୍ଧୁ ତରି	॥
ଏମନ୍ତେ ସୁତ ବାକ୍ୟ ଶୁଣି	।	ଆନନ୍ଦେ କର୍ଦ୍ଦମ ଘରଣୀ	॥
ଆନନ୍ଦ ରସେ ହରଷିତ	।	ତକ୍ଷଣେ ହୁଏ କୃତ୍ୟ କୃତ୍ୟ	॥
ଦେବହୂତିରୁବାଚ
ପୁଣି ପଚାରେ କରଯୋଡ଼ି	।	ଆକୁଳେ ପୁତ୍ର ପାଦେ ପଡ଼ି	॥
ଏ ରୂପେ ଭକ୍ତି ଯୋଗ ଜାଣି	।	କି ରୂପେ ଭକ୍ତି ପରିମାଣି	॥
ଏଣେ ଯେ ମୋ ମନ ସଂଶୟ	।	କହ ହେ ପ୍ରଭୁ ଦୟାମୟ	॥
ଏମନ୍ତେ ମାତା ବାକ୍ୟ ଶୁଣି	।	କପିଳ ବେଶେ ଚକ୍ରପାଣି	॥
ଶ୍ରୀଭଗବାନୁବାଚ
ଶୁଣ ଜନନୀ ବାକ୍ୟ ମୋର	।	ଆଗମ ନିଗମ ପ୍ରକାର	॥
ଯେ ଧର୍ମ କରେ ଶାସ୍ତ୍ର ବାଦେ	।	ଇନ୍ଦ୍ରିୟ କର୍ମର ସମ୍ୱାଦେ	॥
ଯେ ବର୍ଣ୍ଣେ ଯେବା କର୍ମ ଧର୍ମ	।	ଇନ୍ଦ୍ରିୟ କରେ ସେହି କର୍ମ	॥
ଏ ସର୍ବ କର୍ମ ଯେବେ ମୋତେ	।	ଦେଇ ଭଜଇ ଅବିରତେ	॥
ଆପଣେ ଅକିଞ୍ଚନ ରୂପେ	।	ଭ୍ରମଇ ମାୟାମୟ କଳ୍ପେ	॥
ଭକତ ଜନ ଯେ ପ୍ରଧାନ	।	ଲଭଇ କୈବଲ୍ୟର ପାନ	॥
ଜୀବ-ବାସନା-ବନ୍ଧ ହରେ	।	ନ ବୁଡ଼େ ସଂସାର ସାଗରେ	॥
ବ୍ୟାଧି ରୋଗାଦି ଏ ଶରୀରେ	।	ତୁଟେ ଔଷଧ ପାନ କଲେ	॥
ଏ ଭାବେ ଯେ କରେ ବିଚାର	।	କୈବଲ୍ୟ ଜୀବକୁ ନିସ୍ତାର	॥
ନିତ୍ୟେ ଭକତ ଜନ ମଧ୍ୟେ	।	ବିଷ୍ଣୁ ଚରିତ ନାମ ଛନ୍ଦେ	॥
ନିରତେ କରେ ଅନୁଦାନ	।	ଆନନ୍ଦେ ସୁଧା ଜଳେ ସ୍ନାନ	॥
ଏମନ୍ତେ ବଞ୍ଚେ ଦୁଃଖ ସୁଖେ	।	ସେ ମୋର ନିଜ ରୂପ ଦେଖେ	॥
ତାର ସମାନ ଅନ୍ୟ ଜନେ	।	ନ ଦେଖି ଏ ତିନି ଭୂବନେ	॥
ସୁନ୍ଦର ପ୍ରସନ୍ନ ବଦନ	।	ବିକଚ କମଳ ଲୋଚନ	॥
ସେ ରୂପ ଛାଡ଼ି ଯାର ମନ	।	କଳ୍ପଇ କିବା ପ୍ରୟୋଜନ	॥
ମୋର ଅମୃତମୟ ବାଣୀ	।	ତନୁ ରୋମାଞ୍ଚ କର୍ଣ୍ଣେ ଶୁଣି	॥
ମୋ ଶ୍ୟାମ ସୁନ୍ଦର ଶରୀର	।	ସର୍ବ ସମ୍ପଦ ମନୋହର	॥
ଏ ରୂପ ଗୁଣ ଚିତ୍ତ ହରେ	।	କୈବଲ୍ୟ ଲଭେ ଅଭ୍ୟନ୍ତରେ	॥
ଅଷ୍ଟ ଐଶ୍ୱର୍ଯ୍ୟ ଯାହା ଚିନ୍ତି	।	ଅନନ୍ତ ଅନନ୍ତ ବିଭୂତି	॥
ସେ ସର୍ବ ଖଟନ୍ତି ତା ପାୟେ	।	ସେ ଭକ୍ତଜନ ଦୂର ନୋହେ	॥
ଏଣୁ ଭକତ ରଖେ ହରି	।	କାଳ ନ ପାରେ ଗ୍ରସ୍ତ କରି	॥
ଯାହାର ଇଷ୍ଟ ବନ୍ଧୁ ମୁହିଁ	।	ମୋତେ ସର୍ବସ୍ୱ ସମର୍ପଇ	॥
ନାହିଁ ତା ଇହ ପରଲୋକ	।	ନ ମାନେ ଆତ୍ମା ଦୁଃଖ ସୁଖ	॥
ଏକାନ୍ତେ ଭକ୍ତିବଳେ ମୋତେ	।	ମନ ବଚନେ ନିତ୍ୟେ ଚିନ୍ତେ	॥
ସର୍ବ ସମର୍ପି ଅବିରତେ	।	ପଶଇ ମୋର ପାଦଗତେ	॥
ମୁଁ ଜୀବ ପୁରୁଷ ପ୍ରଧାନ	।	ମୋ ବିନୁ ବନ୍ଧୁ ନାହିଁ ଆନ	॥
ଦେଖ ମୋହର ଭକ୍ତ ଯେତେ	।	ଯନ୍ତ୍ରିତ ଅଛନ୍ତି ଜଗତେ	॥
ମୋ ଆଜ୍ଞା କରୁଥାନ୍ତି ନିତ୍ୟେ	।	ଆନନ୍ଦ ବହେ ସୁଖ ଚିତ୍ତେ	॥
ଦେଖ ପବନ ମୋର ଡରେ	।	ବହଇ ବାହ୍ୟ ଅଭ୍ୟନ୍ତରେ	॥
ମୋ ଭୟେ ଉଦେ ଦିବାକର	।	ମୋତେ ଡରଇ ସୁନାଶିର	॥
ମୋ ଦଣ୍ତେ ଯମଦଣ୍ଡ କରେ	।	ମୃତ୍ୟୁ ସକଳ ପ୍ରାଣ ହରେ	॥
ମୋତେ ଯେ ଧର୍ମ ଲୋକ ରଖେ	।	ଅଗ୍ନି ଜଳ ହିଁ ସର୍ବ ଭକ୍ଷେ	॥
ଶଶାଙ୍କ ଦିଶଇ ଆକାଶେ	।	ପ୍ରାଣୀଙ୍କ ଜ୍ଞାନ ସେ ପ୍ରକାଶେ	॥
ଏମନ୍ତେ ମହାଯୋଗୀ ଜନ	।	ଯନ୍ତ୍ରିତ ମୋହର ବଚନ	॥
ଏବେ ତୁ ଭକ୍ତିଯୋଗ ଶୁଣ	।	ଯେହ୍ନେ ଜୀବର ପରିତ୍ରାଣ	॥
ଯେ ଭାବେ ଏ ସଂସାର ତୁଟେ	।	ସୁହୃଦ ଦୃଢ଼ଗଣ୍ଠି ଫିଟେ	॥
ତାବତ ମନ ତମ ନାଶେ	।	ନିର୍ମଳ ଜ୍ଞାନ ହିଁ ପ୍ରକାଶେ	॥
ଏଣୁ ଏ ତ‌ତ୍ତ୍ୱଜ୍ଞାନ କହି	।	ଶୁଣ ଜନନୀ ମନ ଦେଇ	॥
ଏମନ୍ତ ତ‌ତ୍ତ୍ୱଜ୍ଞାନ ଜାଣି	।	ଯେ ଭାବ ଭଜେ ଚକ୍ରପାଣି	॥
ଅନାଥ ନାଥ ନରହରି	।	ସେ ଦୟା ସାଗର ମୁରାରୀ	॥
ଯେତେ କହିଲେ ଉପଦେଶ	।	ସୁଜନେ କ୍ଷଣେ ରସେ ରସ	॥
ତୃତୀୟ ସ୍କନ୍ଧେ ଭାଗବତ	।	କହଇ ଦାସ ଜଗନ୍ନାଥ	॥

ଇତି ଶ୍ରୀମଦ୍ଭାଗବତେ ମହାପୁରାଣେ ପାରମହଂସ୍ୟାଂ ସଂହିତାୟାଂ
ବୈୟାସିକ୍ୟାଂ ତୃତୀୟ ସ୍କନ୍ଧେ କପିଳ ଦେବହୂତି ସମ୍ୱାଦେ

ନାମ ପଞ୍ଚବିଂଶୋଽଧ୍ୟାୟଃ ।

•••

ଶ୍ରୀମଦ୍‌ ଭାଗବତ ତୃତୀୟ ସ୍କନ୍ଧ

ଷଡ଼୍‌ବିଂଶ ଅଧ୍ୟାୟ

ଶ୍ରୀଭଗବାନୁବାଚ
ଶୁଣ ଜନନୀ ମୋ ବଚନ	।	ଯେ ତ‌ତ୍ତ୍ୱଜ୍ଞାନର ଲକ୍ଷଣ	॥
ବହୁ ପ୍ରକାର ମନୁ ପୁଣି	।	ଯାହା ସେ କହିଛନ୍ତି ବାଣୀ	॥
ଏ ଜ୍ଞାନ ଜାଣିଲେ ପୁରୁଷ	।	କାଟଇ ମୋହଗୁଣ ପାଶ	॥
ନିଶ୍ଚଳ ଭାବେ କରି ଧ୍ୟାନ	।	ଆତ୍ମାକୁ କରନ୍ତି ଦର୍ଶନ	॥
ଅଶେଷ-ବନ୍ଧନ ଫିଟଇ	।	ବିବେକ ଜ୍ଞାନ ପ୍ରକାଶଇ	॥
ମାୟା ଯନ୍ତ୍ରିତ ଅହଙ୍କାର	।	ହୃଦରୁ ହୁଏ ତାହା ଦୂର	॥
କହିବା ଶୁଣ ମନ ଦେଇ	।	ଯେ ମାର୍ଗେ ସଂଶୟ ନ ଥାଇ	॥
ଯେ ଆତ୍ମା ଅନାଦି-ପୁରୁଷ	।	ପ୍ରକୃତି ପରେ ତାର ବାସ	॥
ସ୍ୱଭାବେ ନିର୍ଗୁଣ ଅଟଇ	।	ଜ୍ୟୋତି-ସ୍ୱରୂପ ପ୍ରକାଶଇ	॥
ବ୍ୟାପିଛି ଏ ବିଶ୍ୱ ସଂସାରେ	।	ପ୍ରାଣୀଙ୍କ ବାହ୍ୟ-ଅଭ୍ୟନ୍ତରେ	॥
ଏ ରୂପେ ପ୍ରକୃତି-ପୁରୁଷ	।	ସୂକ୍ଷ୍ମ ସ୍ୱରୂପରେ ପ୍ରକାଶ	॥
ସେ ବିଷ୍ଣୁ ସୃଷ୍ଟି ଇଚ୍ଛା କରି	।	ଆଦି ପ୍ରକୃତି ରୂପ ଧରି	॥
ତ୍ରିଗୁଣ ଜାତ ସେ କରଇ	।	ରଜ ସା‌ତ୍ତ୍ୱିକ ତମ ଦେହୀ	॥
ରଜେ ସର୍ଜଇ ପାଳେ ସ‌ତ୍ତ୍ୱେ	।	ତମ ସ୍ୱରୂପେ ହରେ ନିତ୍ୟେ	॥
ଏ ରୂପେ ଲୀଳା ସେ କରଇ	।	ଦଇବ ଗୁଣମୟ ଯେହି	॥
ଜୀବ ହିଁ ନାନା ରୂପ ଧରେ	।	ଚିତ୍ର ବିଚିତ୍ର ଏ ସଂସାରେ	॥
ପ୍ରଜା ସର୍ଜଇ ନାନା କଳ୍ପେ	।	ସ୍ଥାବର ଜଙ୍ଗମାଦି ରୂପେ	॥
ଜ୍ଞାନ ଆବୃତ ତାର ଦେହୀ	।	ସାକ୍ଷୀ ସ୍ୱରୂପେ ସେ ଦେଖଇ	॥
ଏ ରୂପେ ପୂର୍ବର ଭିଆଣ	।	ପ୍ରକୃତି କରଇ ନିର୍ମାଣ	॥
କର୍ମ ଯେ ଗତାଗତ ହୋଇ	।	ଉଚ୍ଚ-ନୀଚକୁ ସେ ନିଅଇ	॥
ପ୍ରକୃତି ମାର୍ଗେ କରି କର୍ମ	।	ପ୍ରାଣୀ ଲଭନ୍ତି ପଥ ଶ୍ରମ	॥
ନିବୃତ୍ତି ଧର୍ମ ମୋକ୍ଷ ହୋଇ	।	ଏ ବେନି ମାର୍ଗେ ସେ ଭିଆଇ	॥
ସାକ୍ଷୀ ସ୍ୱରୂପେ ସର୍ବଦେହୀ	।	ଦେଖଇ ହୃଦପଦ୍ମେ ରହି	॥
କାର୍ଯ୍ୟ-କାରଣେ କର୍ତ୍ତା ହୋଇ	।	ପ୍ରକୃତି ଯେତେକ ଅଟଇ	॥
ପୁରୁଷ ତାହା ସେ ଭୁଞ୍ଜଇ	।	ସୁକୃତ ଦୁଷ୍କୃତାଦି ହୋଇ	॥
ଏମନ୍ତ ଶୁଣି ଦେବହୂତି	।	ସନ୍ଦେହ କରି ପଚାରନ୍ତି	॥
ଦେବହୂତି ଉବାଚ
ଶୁଣ ହୋ ପୁରୁଷ-ଉତ୍ତମ	।	ସଦୟ ସ୍ଥୂଳ ସୂକ୍ଷ୍ମ ଶୂନ୍ୟ	॥
କି ରୂପେ ପ୍ରକୃତି ପୁରୁଷ	।	ଜଗତେ ହୋଇଛି ପ୍ରକାଶ	॥
ଏମନ୍ତ ଶୁଣି ଭଗବାନ	।	କହନ୍ତି ଅମୃତ ବଚନ	॥
ଶ୍ରୀଭଗବାନୁବାଚ
ଯେତେ ଏ ତ୍ରିଗୁଣ-ବନ୍ଧନେ	।	ସତ ଅସତ ଜନ୍ତୁମାନେ	॥
ଆତ୍ମାରେ ଜ୍ୟୋତିରୂପେ ଥାଇ	।	ଅବ୍ୟକ୍ତ ରୂପେ ପ୍ରକାଶଇ	॥
ପ୍ରଧାନ ରୂପରେ ପ୍ରକୃତି	।	ସମସ୍ତ କର୍ମେ ଅଧିପତି	॥
ସମସ୍ତ ରୂପେ ସେ ବହଇ	।	ମହତ ଆଦି ଯେତେ ଦେହୀ	॥
ଶୁଣ ଜନନୀ ଏକ ଚିତ୍ତେ	।	ଚତୁର୍ବିଂଶତି ତ‌ତ୍ତ୍ୱ ଯେତେ	॥
ଏ ପଞ୍ଚବିଂଶ ଚତୁର୍ଦ୍ଦଶ	।	ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷେ କରିବା ପ୍ରକାଶ	॥
ପୃଥିବୀ ଆପ ତେଜ ଜାତ	।	ଆକାଶ ଆଦି ପଞ୍ଚଭୂତ	॥
ଗନ୍ଧ ରୂପ ଏ ରସ ଶବ୍ଦ	।	ସ୍ପର୍ଶାଦି ତନ୍ମାନ୍ତରେ ଭେଦ	॥
ଜିହ୍ୱା ନାସିକା ଚକ୍ଷୁକର୍ଣ୍ଣ	।	ଚମ ପାଣି ପାଦ ବଚନ	॥
ବୃଷଣ ପାୟୁ ଏ ଦଶମ	।	ଇନ୍ଦ୍ରିୟ ବୋଲି ଏହା ନାମ	॥
ମନ ବୁଦ୍ଧି ଯେ ଅହଂଚିତ୍ତ	।	ଚତର୍ବିଂଶତି ଏହୁ ତତ୍ତ୍ୱ	॥
ପଞ୍ଚବିଂଶତି କାଳ କହି	।	ଏ ରୂପେ ସାଂଖ୍ୟକର୍ମ ହୋଇ	॥
ପ୍ରକୃତି ଏତେ ରୂପ ହୋଇ	।	କାର୍ଯ୍ୟ-କାରଣେ ପ୍ରବର୍ତ୍ତଇ	॥
କାଳ ସ୍ୱରୂପରେ ପୁରୁଷ	।	ସର୍ବତ୍ର ହୁଅଇ ପ୍ରକାଶ	॥
ଏ ଦେହ ମୂଳ ଅହଙ୍କାର	।	ଆୟୁ ହରଇ ନିରନ୍ତର	॥
ଏ ଦେହେ କର୍ତ୍ତା ନିତି ହୋଇ	।	ସମସ୍ତ ଭୋଗ ସେ କରଇ	॥
ଏ ପୁଣ୍ୟକାଳ ଚେଷ୍ଟା ବଳେ	।	ସର୍ବ ନାଶଇ ଭୂମି ତଳେ	॥
କାଳ-ସ୍ୱରୂପୀ ଭଗବାନ	।	କାଳ ସ୍ୱରୂପୀ ହୋଇ ଜାଣ	॥
ଏ ପଞ୍ଚବିଂଶ ରୂପ ହୋଇ	।	ଅପରେ ଶୁଣ ମନ ଦେଇ	॥
ସମସ୍ତେ ଧର୍ମେ ପରିପୂର୍ଣ୍ଣ	।	ଯେ ଯେତେ ପରେ ନାହିଁ ଧର୍ମ	॥
ସେ ଯୋନି ପରେ ଯେ ପୁରୁଷ	।	ପରମ ରୂପୀ ସେ ପ୍ରକାଶ	॥
ସେ ସର୍ବଭୂତେ ପରିପୂର୍ଣ୍ଣ	।	ଜଳରେ ଚନ୍ଦ୍ରମା ଯେସନ	॥
ପ୍ରକୃତି ତାର ତହୁଁ ଜାତ	।	ତା ତହୁଁ ହୋଏ ମହତତ୍ତ୍ୱ	॥
ହିରଣ୍ୟ ମଧ୍ୟେ ତାର ଦେହୀ	।	ବ୍ରହ୍ମାଣ୍ତମଧ୍ୟେ ବିରାଜଇ	॥
ଏ ବିଶ୍ୱ ଆତ୍ମା ଯେ ଅଟଇ	।	ସୂକ୍ଷ୍ମ ସ୍ୱରୂପେ ଅଛି ରହି	॥
ଆତ୍ମାରେ ପ୍ରକାଶ ସେ ହୋଇ	।	ଏ ଘୋରତିମିର ନାଶଇ	॥
ଯେ ସ୍ଥାନେ ରାଗ ବଶ ନାହିଁ	।	ପର ଅପର ନ ଜାଣଇ	॥
ସ‌ତ୍ତ୍ୱ ଗୁଣରେ ପ୍ରକାଶଇ	।	ନିର୍ମଳ-ଜ୍ୟୋତିର୍ମୟ ଦେହୀ	॥
ସେ ବିଷ୍ଣୁଭକ୍ତି ଲାଭେ ସ୍ଥାନ	।	ବାସୁଦେବଟି ଯାର ନାମ	॥
ଅଧ୍ୟାତ୍ମାରୂପୀ ସେ ଚୈତନ୍ୟ	।	ମହତ ବୋଲି ତାର ନାମ	॥
ପର ଅପର ବ୍ୟାପିଛଇ	।	ବିକାର ଭାବ ଯାର ନାହିଁ	॥
ସ୍ୱଇଚ୍ଛା ଶାନ୍ତ ଭାବ ବହି	।	ଅମୃତ ଭାବ ତାର ଦେହୀ	॥
ଜଳ ତରଙ୍ଗୁ ଯେହ୍ନେ ଫେନ	।	ସୃଷ୍ଟି ତା ଦେହରୁ ଉତ୍ପନ୍ନ	॥
ଯେ ଯାହା ତହୁଁ ଜାତ ହୋଇ	।	ଯେ କ୍ରିୟା ଶକ୍ତିରୂପେ ବହି	॥
ଏ ଅହଂଙ୍କାର ରୂପ ତିନି	।	ଜନ୍ମଇ ଶୁଣ ଗୋ ଜନନୀ	॥
ସାତ୍ତ୍ୱିକ ରାଜସ ତାମସ	।	ଏ ତିନି ହୁଅନ୍ତି ପ୍ରକାଶ	॥
ମନ ଇନ୍ଦ୍ରିୟ ପଞ୍ଚଭୂତ	।	ଏ ତିନି ଗୁଣେ ହୋନ୍ତି ଜାତ	॥
ସହସ୍ର ଶିର ବାହୁ ହୋଇ	।	ଶଙ୍କରଷଣ ଯାହା କହି	॥
ଅନନ୍ତ ରୂପ ମାୟା ସେହି	।	ଭୂତ ଇନ୍ଦ୍ରିୟ ମନ ମୋହି	॥
କର୍ତ୍ତା ସ୍ୱରୂପେ ଦେବେଜାତ	।	କାରଣେ ଇନ୍ଦ୍ରିୟ ସମ୍ଭୂତ	॥
କାର୍ଯ୍ୟ ସ୍ୱରୂପେ ଭୂତଦେହୀ	।	ତ୍ରିଗୁଣେ ପ୍ରାଣୀ ମୋହହୋଇ	॥
ସାତ୍ତ୍ୱିକ ଅଂଶୁ ମନ ଜାତ	।	ସଙ୍କଳ୍ପ ବିକଳ୍ପରେ ସ୍ଥିତ	॥
ଯେ ହୃଷିକେଶ ସର୍ବେଶ୍ୱର	।	ଶ୍ୟାମ ସୁନ୍ଦର କଳେବର	॥
ତା ଭକ୍ତି ସାଧି ଯୋଗ ସିଦ୍ଧ	।	ମନକୁ କରିଣ ନିରୋଧ	॥
ରଜଗୁଣରୁ ବୁଦ୍ଧି ଜାତ	।	ଦିବ୍ୟ ବିଜ୍ଞାନ ଇନ୍ଦ୍ରିୟତ	॥
ବିଜ୍ଞାନ ନିଶ୍ଚଳ ଅଟଇ	।	ନିଦ୍ରା ବିକଳ୍ପେ ଇନ୍ଦ୍ରି ରହି	॥
ବୁଦ୍ଧିର ବଳୁ ହୁଏ ଜାତ	।	ଏବେ ଗୋ ଶୁଣ ତୁମ୍ଭେ ମାତ	॥
କ୍ରିୟା କର୍ମରେ ଇନ୍ଦ୍ରିଗଣ	।	ଯେ ଯାହା କର୍ମେ ପ୍ରବର୍ତ୍ତନ	॥
ପ୍ରାଣ ସେ କ୍ରିୟା ଶକ୍ତି ବଳେ	।	ଭୋଗ ଭୁଞ୍ଜଇ କୁତୂହଳେ	॥
ବୁଦ୍ଧି ବିଜ୍ଞାନ ଶକ୍ତି ବଳେ	।	ଧ୍ୟାନ ଯୋଗରେ ସେ ନିଶ୍ଚଳେ	॥
ତାମସ ଗୁଣ ପଞ୍ଚ ମାତ୍ର	।	ବିଷ୍ଣୁର ଅଂଶେ ସେ ବିଦିତ	॥
ଆକାଶ ଗୁଣେ ଶ୍ରୋତ୍ର ହୋଇ	।	ଶବଦ ସଂଗ୍ରହ କରଇ	॥
ଶବ୍ଦାଦି ପଞ୍ଚମାତ୍ରା ମାନେ	।	ଅର୍ଥ ଆଶ୍ରୟ ଯେଝା ସ୍ଥାନେ	॥
ଆତ୍ମା ଲିଙ୍ଗକୁ ସେ ତୋଷନ୍ତି	।	ସ୍ୱଭାବେ ଅଦୃଶ୍ୟ ଅଟନ୍ତି	॥
ପ୍ରାଣୀଙ୍କ ବାହ୍ୟ ଅଭ୍ୟନ୍ତରେ	।	ପ୍ରାଣ ଇନ୍ଦ୍ରିୟ ସେ ଆତ୍ମାରେ	॥
ଆଶ୍ରୟ ହୋଇ ନ ଦିଶନ୍ତି	।	ଆକାଶ ଗୁଣେ ଏ ପ୍ରବର୍ତ୍ତି	॥
ଆକାଶ ଗୁଣେ ପଞ୍ଚମାତ୍ର	।	କାଳର ଗତି ବଳେ ଜାତ	॥
ସର୍ବ ମାତ୍ରାରୁ ବାୟୁ ହୋଇ	।	କର୍ମ ତା ସଂଗ୍ରହ କରଇ	॥
ମୃଦୁ କଠିନେ କର୍ମ ହୋଇ	।	ଶୀତ ତପତ ସେ ଜାଣଇ	॥
ଏମନ୍ତେ ବୃକ୍ଷେ ହ୍ୱନ୍ତି ଜନ୍ମ	।	ଶାଖା ପ୍ରଶାଖା ପତ୍ରମାନ	॥
ସେ ରୂପେ ଏକ ବ୍ରହ୍ମ ତହିଁ	।	ଏ ସର୍ବ ଉତ୍ପତ୍ତି ହୁଅଇ	॥
ଆତ୍ମାକୁ ଆଶ୍ରେ କରିଥାଇ	।	ବାୟୁର ବଳେ ସେ ଚଳଇ	॥
ଇନ୍ଦ୍ରୟଗଣ ଶବ୍ଦଜନ୍ଧ	।	ପ୍ରାଣୀଙ୍କୁ କରନ୍ତି ଏ ଭେଦ	॥
କର୍ମ ମାର୍ଗରେ ଏ ଭ୍ରମନ୍ତି	।	ପ୍ରାଣୀଙ୍କୁ ବିଗ୍ରହ ଚିନ୍ତନ୍ତି	॥
ଶବ୍ଦ ଯେ କର୍ଣ୍ଣ ଆଶ୍ରେ କରେ	।	ରୂପ ବସଇ ଚକ୍ଷୁଦ୍ୱାରେ	॥
ଆଘ୍ରାଣେ ଗନ୍ଧ ଯେ ବସଇ	।	ରସ ଯେ ଜିହ୍ୱାରେ ରହଇ	॥
ସ୍ପର୍ଶ ଯେ ଚର୍ମରେ ବିହରେ	।	ଏଣୁ ତପତି ସର୍ବଠାରେ	॥
ଅଗ୍ନି ପବନ ନାଭି ଦେଶେ	।	ବସନ୍ତି କ୍ଷୁଧା ତୃଷା ରସେ	॥
ରୂପ ଅରୂପ ଭଲ ମନ୍ଦ	।	ଚକ୍ଷୁ ଦ୍ୱାରରେ କରେ ଭେଦ	॥
କଟ ଯେ ମଧୁ ତିକ୍ତ ରସ	।	ଜିହ୍ୱା ଯେ ଜାଣେ ତା ଅବଶ୍ୟ	॥
ତପତି ଆଦି ଯେଉଁ କ୍ଲେଶ	।	ଆତ୍ମାରେ ହୁଅଇ ପ୍ରକାଶ	॥
ସୌରଭ ଗନ୍ଧ ଯେ ଦୁର୍ଗନ୍ଧ	।	ନାସିକା କରେ ତେଣେ ଭେଦ	॥
ସ୍ତୁତି ନିନ୍ଦନ ଯେତେ ବାଣୀ	।	ଶବ୍ଦ ଯେ ତାକୁ ପରିମାଣି	॥
ସ୍ପର୍ଶ ଯେ ସ୍ନାନ ଲେପ ତପ୍ତେ	।	ଭେଦ କରଇ ଅନୁବ୍ରତେ	॥
ଏ ମାର୍ଗେ ପ୍ରାଣୀଏ ଭ୍ରମନ୍ତି	।	ଦଣ୍ତେ ହେଁ ସ୍ଥିର ସେ ନୁହନ୍ତି	॥
ଧାରଣା ଯୋଗେ ମନ ଧରି	।	ପରମ ବ୍ରହ୍ମେ ଲୟ କରି	॥
ସର୍ବ ପ୍ରକାରେ ସତ୍ତ୍ୱ ଗୁଣେ	।	ଶାନ୍ତି ଭଜିବ ଅନୁକ୍ଷଣେ	॥
ଏ ଦେବ ବୃକ୍ଷର ଲକ୍ଷଣ	।	ଏବେ କହିବା ମାତ ଶୁଣ	॥
ଯେ କାଳେ ପ୍ରଳୟ ହୁଅଇ	।	ଏ ସର୍ବ ରୂପ ଭଙ୍ଗ ଯାଇ	॥
ଯାହାର ତହୁଁ ଯେ ଉତ୍ପନ୍ନ	।	ତାହାର ତହିଁ ସେହି ଲୀନ	॥
ସେକ୍ଷଣି ପ୍ରଭୁ ଭଗବାନ	।	ଯୋଗ ନିଦ୍ରାରେ ଅବଧାନ	॥
ପୁଣି ଏ ସୃଷ୍ଟି ଆଦିକାଳେ	।	ଉତ୍ପତ୍ତି ହୁଅନ୍ତି ସକଳେ	॥
ଅନ୍ୟୋନ୍ୟ ଏକତତ୍ତ୍ୱ ହ୍ୱନ୍ତି	।	ତକ୍ଷଣେ ରୂପକୁ ଲଭନ୍ତି	॥
ଜଳେ ହିରଣ୍ୟ କୋଷ ପ୍ରାୟେ	।	ପଡ଼ି ଭାସନ୍ତି ମହାଶୟେ	॥
କେତେ ହେଁ କାଳେ ତହୁଁ ଜାତ	।	ସହସ୍ର-ଶିର ସେ ଅନନ୍ତ	॥
ଜଳେ ଶୟନ ସେ ଆନନ୍ଦେ	।	ବ୍ରହ୍ମା ଜନ୍ମିଲେ ନାଭିପଦ୍ମେ	॥
ସୃଷ୍ଟିର ଅଧିପତି ସେହି	।	ବିଷ୍ଣୁର ଆଦିରୂପ ହୋଇ	॥
ଏ ଅଂଶ ତାର ଯେବା ଯହୁଁ ଜାତ	।	ବିରାଟ ରୂପ ଶୁଣ ମାତ	॥
ବଚନୁ ଅଗ୍ନି ସମ୍ଭବଇ	।	ନାସାରୁ ପ୍ରାଣ ଜାତ ହୋଇ	॥
ପ୍ରାଣରୁ ବାୟୁ ଉତପନ୍ନ	।	ଚକ୍ଷୁରୁ ଜନ୍ମିଲା ଅରୁଣ	॥
କର୍ଣ୍ଣରୁ ଦିଗମାନ ହୋଇ	।	ଇନ୍ଦ୍ରିୟ ଦଶ ରୂପେ ତହିଁ	॥
ଚର୍ମ ଉପରେ ଲୋମମାନ	।	ଔଷଧଗଣ ତାଙ୍କୁ ଜାଣ	॥
ତା ରେତ ଆପ ଯେ ଅଟଇ	।	ଗୁହ୍ୟ ତା ମୃତ୍ୟୁ ଲୋକେ କହି	॥
ଭୁଞ୍ଜେ ତାହାର ଇନ୍ଦ୍ରି ଦଶ	।	ତା ସର୍ବଗତି ହୃଷୀକେଶ	॥
ନାଭି ଆଶ୍ରିତେ ଶିରାକୁଳ	।	ଏ ସର୍ବ ନଦୀଙ୍କର ମୂଳ	॥
ଉଦରେ ସମୁଦ୍ର ଅଛଇ	।	କ୍ଷୁଧା ପିପାସା ଅଗ୍ନି ବହି	॥
ମନ ସେ ଅଧିଷ୍ଠିତ ହୋଇ	।	ବିଷୟ ଭେଦ ସେ କରଇ	॥
ମନର ପରେ ବୁଦ୍ଧି ଜାତ	।	ସେ ବୁଦ୍ଧି ମହତୁ ସମ୍ଭୂତ	॥
ଏତେ ପ୍ରକାରେ ଜାତ ହୋଇ	।	ବିରାଟ ଅଙ୍ଗରେ ବହଇ	॥
ଏ ଚତୁର୍ଦ୍ଦଶ ଲୋକ-ସ୍ଥିତି	।	ବିରାଟ ଅଙ୍ଗରେ ରହନ୍ତି	॥
ଯେ ସ୍ଥାନୁ ଯେବା ଜାତ ହୋଇ	।	ସେ ଅଙ୍ଗେ ସେହୁ ବିଶ୍ରାମଇ	॥
କ୍ଷେତ୍ରଜ୍ଞ ରୂପେ ଆତ୍ମା ଥାଇ	।	ସାକ୍ଷୀ ସ୍ୱରୂପେ ସେ ଦେଖଇ	॥
କାର୍ଯ୍ୟ କରିଣ ଇନ୍ଦ୍ରିଗଣ	।	ଆତ୍ମାକୁ କରନ୍ତି ଭ୍ରମଣ	॥
ଏ ଭାବ ଜାଣି ମୋର ପାଦେ	।	ଯେବା ଭ୍ରମଇ ଅପ୍ରମାଦେ	॥
ଏ ଭବଜଳୁଁ ସେ ତରଇ	।	ଏ ମାୟା ତାଙ୍କୁ ନ ଲାଗଇ	॥
ସୁଜନ ଜନେ ଏଣେ ରସ	।	କହିଲା ଜଗନ୍ନାଥ ଦାସ	॥

ଇତି ଶ୍ରୀମଦ୍ଭାଗବତେ ମହାପୁରାଣେ ପାରମହଂସ୍ୟାଂ ସଂହିତାୟାଂ
ବୈୟାସିକ୍ୟାଂ ତୃତୀୟ ଷ୍କନ୍ଧେ କପିଳ ଦେବହୂତି

ସମ୍ୱାଦେ ନାମ ଷଡ଼ବିଂଶୋଽଧ୍ୟାୟଃ ।

•••

ସପ୍ତବିଂଶ ଅଧ୍ୟାୟ

ମୈତ୍ରେୟ ଉବାଚ
ଶୁଣ ବିଦୁର ତତ୍ତ୍ୱବାଣୀ	।	ଏ ଜୀବ ତରେ ଯାହା ଶୁଣି	॥
କପିଳ ରୂପେ ପ୍ରିୟ ଭାବେ	।	ଜନନୀ ପ୍ରବୋଧି ପ୍ରସ୍ତାବେ	॥
ଯାହା କହିଲେ ନାରାୟଣ	।	ନିଶ୍ଚଳ ଚିତ୍ତେ ଏବେ ଶୁଣ	॥
ଶ୍ରୀ ଭଗବାନ ଉବାଚ
ବିଷ୍ଣୁ କହନ୍ତି ତୋଷ ମନେ	।	ମନୁ ତନୟା ସନ୍ନିଧାନେ	॥
ଶୁଣ ଜନନୀ ଏକ ମନେ	।	ଯେ ହରି ଅଜ ନିରଞ୍ଜନେ	॥
ନିର୍ଗୁଣ ନିର୍ବିକାର ମୟେ	।	ବସଇ ଆତ୍ମାରୂପେ ଦେହେ	॥
ସେ ଧର୍ମ ଦେହେ ବଦ୍ଧ ହୋଇ	।	ଆତ୍ମାକୁ ଅହଙ୍କାର ବହି	॥
ଆତ୍ମାର ଦୁଃଖ ସୁଖ ଜାଣେ	।	କର୍ମର ଗତି ନ ପ୍ରମାଣେ	॥
ଆତ୍ମାର ଗତି ଆତ୍ମା ପାଖେ	।	ନିତ୍ୟ ଭ୍ରମଇ ଦୁଃଖ ସୁଖେ	॥
ଦେହକୁ କରେ ଅହଂକାର	।	ଏଣୁ ହରଇ ଜ୍ଞାନ ତାର	॥
ନିରତେ ଅହଙ୍କାର ଘେନି	।	ସେହୁ ପଡ଼ଇ ନାନା ଯୋନି	॥
ଯେମନ୍ତେ ଜଳେ ପ୍ରାଣୀ ପଶେ	।	ପୁଣି ଉଠିଲେ ଶିର ଦିଶେ	॥
ଜନ୍ମ ମରଣ ଏହି ମତେ	।	ଅର୍ଜିଲା କର୍ମର ଆୟତ୍ତେ	॥
ଆତ୍ମାର କର୍ମଫଳ ଘେନି	।	ଏମନ୍ତେ ଭ୍ରମେ ନାନା ଯୋନି	॥
ଅଜ୍ଞାନେ ଏ ଘୋର ସଂସାରେ	।	ଜୀବ ଭ୍ରମଇ ଅହଙ୍କାରେ	॥
ଦୁଃଖ ଲଭଇ ବାରେ ବାରେ	।	ଆତ୍ମାର ଗତି ନ ବିଚାରେ	॥
ସ୍ୱପ୍ନ ଅନର୍ଥେ ଯାହାଦେଖି	।	ନାନା ପ୍ରକାରେ ଉପଲକ୍ଷି	॥
ଦେଖନ୍ତେ ମଣେ ତା ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ	।	ଯେହ୍ନେ ଜାଗ୍ରତେ ହୁଏ ମିଛ	॥
ଏ ରୂପେ ଜୀବର ସଞ୍ଚାର	।	ଏମନ୍ତେ ମାୟାର ସଂସାର	॥
ଏ ଜୀବ ଯାହାର ଅଧୀନ	।	କି ରୂପେ ପଡ଼ଇ ବନ୍ଧନ	॥
ଏଣୁ ସଞ୍ଜମ ଚିତ୍ତ କରି	।	ବିଷମ ବିଷ ରୂପ ଧରି	॥
ନିୟମେ ସ୍ଥାପିବ ନିଶ୍ଚଳେ	।	ଛଡ଼ାଇ ଇନ୍ଦ୍ରି ସଙ୍ଗ ମେଳେ	॥
ବିଷ୍ଣୁ-ବିଷୟେ ମନ ଭରି	।	ସାଧିବ ଶରୀର ପାଶୋରି	॥
ଯତ୍ନେ ସାଧିବ ଯୋଗ ତପ	।	ସତ୍ୟ ମଉନ ସିଦ୍ଧି କଳ୍ପ	॥
ମୋହର ଗୁଣ କର୍ମ ଯଶ	।	ଶ୍ରବଣେ ହୋଇବ ହରଷ	॥
ସକଳ ଜୀବେ ଜୀବ ପ୍ରାୟେ	।	ନିତ୍ୟ ଦେଖିବ ବିଷ୍ଣୁ ମୟେ	॥
ପ୍ରାଣୀଙ୍କ ହିତେ ଥିବ ନିତ୍ୟେ	।	ଚଞ୍ଚଳ ହୃଦୟେ ସଂଯୁତେ	॥
ଆଶ୍ରମ ଆଶ୍ରା ତତ୍ତ୍ୱ ମତେ	।	ସତ୍ୟ ଶଉଚ ଇନ୍ଦ୍ରିଯୁତେ	॥
କରି ଛାଡ଼ିବ ଜଡ଼ ଦେହ	।	ତ୍ରିଅହଙ୍କାର ମାୟା ମୋହ	॥
ହୋଇବ ତୁଷ୍ଟ ଦୟା ଶାନ୍ତି	।	ଧୈର୍ଯ୍ୟେ ଛାଡ଼ିବ ମନୋଭ୍ରାନ୍ତି	॥
ଏତେ ସାଧନେ ଚିତ୍ତ କରି	।	ଦୃଢ଼େ ସାଧିବ ବ୍ରହ୍ମଚାରୀ	॥
ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ଶ୍ରବଣ କୀର୍ତ୍ତନେ	।	ନିରତେ ସାଧିବ ଯତନେ	॥
ଏ ସର୍ବ ପ୍ରକାଶ ଅଧୀନ	।	ଖଣ୍ତଇ ଜୀବର ସ୍ୱାଧୀନ	॥
ହରି ଚରର ଭକ୍ତି ବିନେ	।	ଉପାୟ ନ ଘଟଇ ଆନେ	॥
ଏବେ ଜନନୀ ଧୀରେ ଶୁଣ	।	କହିବା ଯୋଗର ଲକ୍ଷଣ	॥
ତେଜିବ ବିଷୟ ଭ୍ରମଣ	।	ମନର ସନ୍ତୋଷ ବନ୍ଧନ	॥
ସନ୍ତୋଷ ଚିତ୍ତେ ଯଥା ଲାଭେ	।	ଭଜ ଚରଣ ଯଥା ଭାବେ	॥
ଏ ଗ୍ରାମ୍ୟ ଧର୍ମ ପରିହରି	।	ମୋକ୍ଷ ଆସନେ ଆଶ୍ରା କରି	॥
ଜୀବ କୁଶଳ ସର୍ବ ସ୍ଥାନେ	।	ଚିନ୍ତିବ ପରମ ଯତନେ	॥
ଦୂରେ ତେଜିବ ମିଥ୍ୟା ଭାଷା	।	ଦୂରିତ ବୁଦ୍ଧି ପରହିଂସା	॥
ଧନ ଅର୍ଜନ ଅତି ଗାଢ଼େ	।	ଚିନ୍ତା ନ କରିବ ନିବିଡ଼େ	॥
ତପ ଶଉଚ ବ୍ରହ୍ମଚାରୀ	।	ବେଦ ଅଭ୍ୟାସ ନିତ୍ୟେ କରି	॥
ପୁରୁଷ ଅର୍ଜନ ମଉନ	।	ସାଧିବ ଯୋଗର ଆସନ	॥
ପଦ୍ମ ଆସନେ ସିଦ୍ଧିମନେ	।	ରୁନ୍ଧିବ ଇନ୍ଦ୍ରିୟ ପବନେ	॥
ସମାଧି ଧାରଣ ମଉନୀ	।	ଅଷ୍ଟାଙ୍ଗ ଯୋଗେ ଥାଇ ମୁନି	॥
ଯାହା ଚିନ୍ତନ୍ତି ତତ୍ତ୍ୱଜ୍ଞାନୀ	।	ପରମ ଜ୍ୟୋତି ରୂପେ ରମି	॥
ବିଷ୍ଣୁର ଶ୍ରବଣ କୀର୍ତ୍ତନେ	।	ସୁସଙ୍ଗ କରିବ ଯତନେ	॥
ଏମନ୍ତ ଦୁଷ୍ଟ ଦୂରାଚାର	।	ସ୍ୱଭାବେ ବଳେ ବଳିୟାର	॥
ବିଷ୍ଣୁ ଭଜନ ରଜ୍ଜୁଗଳେ	।	ବନ୍ଧନ ନ ରହେ ନିଶ୍ଚଳେ	॥
ବିଷ୍ଣୁ ଚରଣେ ପଦ୍ମ ଦୁଇ	।	ଧ୍ୱଜ ଅଙ୍କୁଶ ବିରାଜଇ	॥
ଚନ୍ଦ୍ର କିରଣେ ନଖ ପନ୍ତି	।	ଗଞ୍ଜେ ଶଶାଙ୍କ ରବି ଜ୍ୟୋତି	॥
ନିରତେ ଚିତ୍ତେ ଯାର ବସେ	।	ହୃଦୟ ତମ ବେଗେ ନାଶେ	॥
ଯା ପାଦପଦ୍ମ ଶୌଚ ନୀର	।	ଭାବେ ଶଙ୍କର ବହେ ଶିର	॥
ତେଣୁ ଈଶ୍ୱର ପଦ୍କ ଧରେ	।	ଅନ୍ତେ ସେ ଜଗତ ସଂହରେ	॥
ସେ ପାଦପଦ୍ମେ ଅବିରତେ	।	ହୃଦେ ଚିନ୍ତନ୍ତି ଦୃଢ଼ଚିତ୍ତେ	॥
ଦେବେ ଭକତ ତମ ନାଶେ	।	ପର୍ବତ ଯେହ୍ନେ ବଜ୍ର ତ୍ରାସେ	॥
ଏମନ୍ତ ଚିନ୍ତି ଦେବହରି	।	ଅନ୍ତେ ଗମଇ ବିଷ୍ଣୁ ପୁରୀ	॥
ଏବେ ଜନନୀ କହୁଁ ଶୁଣ	।	ଯେ ଭକ୍ତି ଯୋଗର ଲକ୍ଷଣ	॥
ଦମ୍ଭ ମତ୍ସର ହିଂସା ଛଳେ	।	କ୍ରୋଧ କୁଟିଳ ଭାବ ବଳେ	॥
ଯେ ବିଷ୍ଣୁ ଭଜେ ହୀନଜ୍ଞାନେ	।	ବ୍ରତ ବିଷୟ ଚିନ୍ତି ଧ୍ୟାନେ	॥
ତାମସ ଭକ୍ତି ବୋଲି ତାର	।	ତା ଭାବ କେ କରୁ ଗୋଚର	॥
ସେ ବିଷ୍ଣୁ ଭକ୍ତ ମଧ୍ୟେ ବର	।	ତା ଭାବ ଦେବେ ଅଗୋଚର	॥
ଦାରା ତନୟ ଧର୍ମ ଅର୍ଥେ	।	ବିଷ୍ଣୁଙ୍କୁ ଭଜିବ ଯେମନ୍ତେ	॥
ରାଜସ ଭକ୍ତ ବୋଲି ତାରେ	।	ପାଞ୍ଚଇ ଆତ୍ମାର ପ୍ରକାରେ	॥
ବାହ୍ୟ ଅନ୍ତରେ ମାୟା ତେଜେ	।	କେବଳ ବିଷ୍ଣୁ ଭାବେ ଭଜେ	॥
ସାତ୍ତ୍ୱିକ ଭକ୍ତି ବୋଲି ତାରେ	।	ନ ବୁଡ଼େ ସଂସାର ସାଗରେ	॥
ଶୁଣ ରାଜନ ପରିମାଣି	।	ବିଷ୍ଣୁ ଯେ ଏମନ୍ତ ନିର୍ମାଣି	॥
ବିଷ୍ଣୁର ଗୁଣ ଗୁଣି ଯେବେ	।	ରୋମ ପୁଲକ ତନୁ ଭାବେ	॥
ଆନନ୍ଦେ ନେତ୍ରୁ ଅଶ୍ରୁ ବହେ	।	କଣ୍ଠ ଗଦଗଦ ବାଣୀ କହେ	॥
ଚେତନା ବୁଦ୍ଧି ଅହଙ୍କାର	।	ଯେ ଭୂତ ବିଷୟ ଗୋଚର	॥
ଏ ସର୍ବ ହରି ଭାବ ମନେ	।	ଗଙ୍ଗା ସମୁଦ୍ରେ ମିଶେ ଯେହ୍ନେ	॥
ସାତ୍ତ୍ୱିକ ଭକ୍ତି ବୋଲି ତାରେ	।	ସେହି ଦୁର୍ଲ୍ଲଭ ଏ ସଂସାରେ	॥
ତ୍ରିଗୁଣବଦ୍ଧ ସେ ମିଳଇ	।	ଉଦୟ ଅସ୍ତ ତାର ନାହିଁ	॥
ଏମନ୍ତେ ଭକ୍ତି ଚାରିଭାବେ	।	ତୋ ଅଗ୍ରେ କହିଲି ପ୍ରସ୍ତାବେ	॥
ମୁକ୍ତି ଯେ ଚାରିଭାଗ ବର୍ଣ୍ଣି	।	ସଂଯମେ ଶୁଣି ଗୋ ଜନନୀ	॥
ଏ ଚାରି ମୁକ୍ତି ଯେ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷେ	।	ଗୋବିନ୍ଦ ଭକତ ନ ଇଚ୍ଛେ	॥
ନିତ୍ୟେ ଭାବନ୍ତି ନିର୍ବିକାରେ	।	ସେ ଧନ୍ୟ ସଂସାର ସାଗରେ	॥
କେ ଜାଣି ପାରେ ତାର ଭାବ	।	ସେଟି ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷେ ପଦ୍ମନାଭ	॥
ସେ ଚାରି ପ୍ରକାରେ ପ୍ରମାଣି	।	ଭକ୍ତି ଲକ୍ଷଣ ଏବେ ଜାଣି	॥
ଅବିଦ୍ୟା ବନ୍ଧ ଏବେ ନାଶ	।	ନିର୍ମଳ କୈବଲ୍ୟ ପ୍ରକାଶ	॥
ଏମନ୍ତେ ଭକ୍ତି ଯୋଗ ବାଣୀ	।	କପିଳ ମାତା ଆଗେ ଭଣି	॥
ସଂସାର ଜନହିତ ଅର୍ଥେ	।	ତୃତୀୟସ୍କନ୍ଧ ଭାଗବତେ	॥
ଜ୍ଞାନ ଅମୃତମୟ ରସ	।	କହିଲା ଜଗନ୍ନାଥ ଦାସ	॥

ଇତି ଶ୍ରୀମଦ୍ଭାଗବତେ ମହାପୁରାଣେ ପାରମହଂସ୍ୟାଂ ସଂହିତାୟାଂ
ବୈୟାସିକ୍ୟାଂ ତୃତୀୟସ୍କନ୍ଧେ କପିଳ ଦେବହୂତି ସମ୍ୱାଦେ

ନାମ ସପ୍ତବିଂଶୋଽଧ୍ୟାୟଃ

•••

ଅଷ୍ଟବିଂଶ ଅଧ୍ୟାୟ

ଶ୍ରୀଭଗବାନ ଉବାଚ
ଶୁଣ ନୃପତି ସୁତା ତୁମ୍ଭେ	।	ଯୋଗ ଲକ୍ଷଣ କହୁ ଆମ୍ଭେ	॥
ମନ ପ୍ରସନ୍ନ ଯେବେ ହୋଇ	।	ସନ୍ମାର୍ଗ ଭାବକୁ ଗମଇ	॥
ଏଣୁ ଏ ଗ୍ରାମ୍ୟ ଧର୍ମ ଛାଡ଼ି	।	ନିବୃତ୍ତି ମାର୍ଗେ ଚିତ୍ତ ବଢ଼ି	॥
ନିଶ୍ଚଳ ସ୍ଥାନରେ ସେ ବସି	।	ଲବ୍‌ଧ ଆହାରେ ପ୍ରାଣ ପୋଷି	॥
ଅହିଂସା ସତ୍ୟମାର୍ଗେ ମଜ୍ଜି	।	ଅନ୍ତେ ଏ ପ୍ରତିଗ୍ରହେ ତେଜି	॥
ଯେ ବ୍ରହ୍ମଚର୍ଯ୍ୟ ଆଚରଣ	।	ତପ ଶଉଚ ଅଧ୍ୟୟନ	॥
ପୁରୁଷ ରୂପୀ ନାରାୟଣ	।	ତା ପାଦେ କରଇ ଅର୍ଜନ	॥
ନିଶ୍ଚଳ ଆସନେ ବସିବ	।	ମଉନ ବ୍ରତ ଆଚରିବ	॥
ମନକୁ ନିର୍ବିକ୍ଷୟ କରି	।	ଇନ୍ଦ୍ରିୟ ସମୂହ ଆବୋରି	॥
ଆହାର ଜିଣି ପ୍ରତ୍ୟାହାରେ	।	ପ୍ରାଣକୁ ସ୍ଥାପିବ ନିଶ୍ଚଳେ	॥
ଆତ୍ମାରେ ଆତ୍ମାକୁ ଚିନ୍ତିବ	।	ବୈକୁଣ୍ଠ ଲୀଳାଦି ଯେ ଭାବ	॥
ବୁଦ୍ଧିର ବଳେ କର୍ମ ସାଧି	।	ନିଶ୍ଚଳ ଯୋଗରେ ସମାଧି	॥
ଏ ବିଧି ଅନ୍ୟ ମାର୍ଗେ ନାହିଁ	।	ଶୁଣ ଗୋ ମାତ ମନ ଦେଇ	॥
ବିଶୁଦ୍ଧ ଦେଶରେ ଆସନ	।	କୁଷ୍ଣ କମ୍ବଳ କୃଷ୍ଣାଜିନ	॥
ସ୍ୱସ୍ତିକ ଆସନେ ବସିବ	।	ଆନନ୍ଦେ ଯୋଗ ଅଭ୍ୟାସିବ	॥
ଯେ ପ୍ରାଣୀ ଅପର ବିବେକ	।	ପୂରକ କୁମ୍ଭକ ରେଚକ	॥
ଏ ମାର୍ଗେ ପ୍ରାଣକୁ ଶୋଧିବ	।	ନିଶ୍ଚଳ ଚିତ୍ତରେ ଚିନ୍ତିବ	॥
ଯେମନ୍ତେ ବାୟୁ ଅଗ୍ନି ଲାଗି	।	ଲୌହ ଦଗ୍‌ଧରେ ମଳତ୍ୟାଗୀ	॥
ସେ ରୂପେ ପ୍ରାଣାୟମ କଲେ	।	ଆତ୍ମା ନିର୍ମଳ ହୋଏ ଭଲେ	॥
ସମସ୍ତ ଦୋଷ ଏଣେ ହରେ	।	ଯେବା ପାତକ ପୂର୍ବେ କରେ	॥
ପ୍ରତ୍ୟାହାରର ବଳେ ମନ	।	ଧ୍ୟାନରେ ଜାଣଇ ତ୍ରିଗୁଣ	॥
ମନ ପ୍ରସନ୍ନ ଯେତେବେଳେ	।	ଯୋଗକୁ ସାଧିବ ନିଶ୍ଚଳେ	॥
କଳା କାଷ୍ଠାଦି ଦଣ୍ତେ କ୍ଷଣେ	।	ନାସିକା ଅଗ୍ରେ ସୁଲକ୍ଷଣେ	॥
ଧ୍ୟାନେ ଚିନ୍ତନ୍ତି ଭଗବାନ	।	ଅନାଦି-ପରମ-କାରଣ	॥
ଶ୍ୟାମ ସୁନ୍ଦର କଳେବର	।	ବଚନ ଅମୃତ ମଧୁର	॥
ପ୍ରସନ୍ନ ବଦନ ସୁନ୍ଦର	।	ତେଜ ଦେବଙ୍କୁ ଅଗୋଚର	॥
ଶ୍ରୀବତ୍ସ ଚିହ୍ନ ବକ୍ଷ ସ୍ଥଳେ	।	କିବା ଉପମା ଦେବା ଭଲେ	॥
ମୁକୁତା ଚାପସରି ହୋଇ	।	କଣ୍ଠେ କୌସ୍ତୁଭ ମଣି ଶୋହି	॥
ଲମ୍ବିତ ତାର ପୃଷ୍ଠ ଦେଶେ	।	ପାଟଳ ପ୍ରାୟେ ସେ ପ୍ରକାଶେ	॥
ଅମଳ ବନମାଳୀ ଗଳେ	।	ମନ ଭ୍ରମଇ ମଧୁଭୋଳେ	॥
ମଧୁର ଧ୍ୱନି ସେ କରନ୍ତି	।	ଆନନ୍ଦେ ଉଡ଼ି ପନ୍ତି ପନ୍ତି	॥
କିରୀଟ ଅନଙ୍ଗ ବିରାଜେ	।	ଅମୂଲ୍ୟ ହାର ହୃଦେ ସାଜେ	॥
ରତ୍ନ ନୂପୁର ପାଦେ ଶୋହି	।	କିବା ଉପମା ଦେବା ତହିଁ	॥
ଦିବ୍ୟ କର୍ଣ୍ଣରେ ସେ କୁଣ୍ତଳ	।	ଶୋଭା କରଇ ଗଣ୍ତ ସ୍ଥଳ	॥
ଏମନ୍ତ ରୂପେ ଭକ୍ତଜନେ	।	ହୃଦେ ଚିନ୍ତନ୍ତି ଅନୁକ୍ଷଣେ	॥
ଆନନ୍ଦେ ଦର୍ଶନ କରନ୍ତି	।	ନୟନ ନିର୍ମଳେ ଦେଖନ୍ତି	॥
କିଶୋର ତରୁଣ ବୟସ	।	ଅତି ସୁନ୍ଦର ସୁପ୍ରକାଶ	॥
ସର୍ବ ଲୋକଙ୍କୁ ନମସ୍କୃତ୍ୟ	।	ଅବ୍ୟୟ ସୁଶାନ୍ତ ମହତ	॥
ଭକ୍ତାନୁଗ୍ରହ ସେ ଅଟନ୍ତି	।	ଭକ୍ତର କଷ୍ଟ ନ ସହନ୍ତି	॥
ଯାହାର ଯଶ କୀର୍ତ୍ତି ସାର	।	ତୀର୍ଥଙ୍କ ପ୍ରାୟେ ପାପ ହର	॥
ଯାହାର କୀର୍ତ୍ତି ପୁଣ୍ୟଶ୍ଳୋକେ	।	ଗାୟନ କରୁଛନ୍ତି ମୁଖେ	॥
ସମଗ୍ର କରି ତାଙ୍କ ଦେହୀ	।	ନିତ୍ୟେ ଚିନ୍ତିବ ଚିତ୍ତେ ଧ୍ୟାୟି	॥
ଆସନେ ବସି ଏକାନ୍ତରେ	।	ଗମନ ଶୟନ ଗୁହାରେ	॥
ଅଙ୍ଗକୁ ଅଙ୍ଗ ପ୍ରତିଧ୍ୟାନ	।	ଚିନ୍ତିବ ବିଷ୍ଣୁର ଚରଣ	॥
ଧ୍ୱଜ ଅଙ୍କୁଶ ବଜ୍ରଚିହ୍ନ	।	ପଦ୍ମ ସହିତେ ଯେ ଲାଞ୍ଛନ	॥
ତୁଙ୍ଗ ସୁରଙ୍ଗ ପାଦ ଦୁଇ	।	ନଖ ଚନ୍ଦ୍ରିକା ବିରାଜଇ	॥
ମହତ ହୃଦ ଅହଙ୍କାର	।	ଧ୍ୟାନେ ଭଜଇ ନିରନ୍ତର	॥
ଯା ପାଦୋଦକ ଗଙ୍ଗା ନୀର	।	ଶିରରେ ବହିଛନ୍ତି ହର	॥
ଯା ନୀର ବ୍ରହ୍ମାଣ୍ତ ମଧ୍ୟରେ	।	ସ୍ନାନ କରନ୍ତି ସୁର ନରେ	॥
ପାପ ଶଇଳ ବଜ୍ର ପ୍ରାୟେ	।	ଯା ପାଦ ନାଶଇ ନିର୍ଭୟେ	॥
ସେ ପାଦପଦ୍ମେ ଧ୍ୟାନ କରି	।	ନିତ୍ୟେ ବନ୍ଦଇ ଚିତ୍ତେ ଧରି	॥
ସେ ପାଦପଦ୍ମର ମହିମା	।	କେ କହିପାରେ ଗୁଣସୀମା	॥
ଯା ପାଦଯୁଗ ମନୋହର	।	ବ୍ରହ୍ମା ସେବଇ ନିରନ୍ତର	॥
ଆଜାନୁଲମ୍ୱି ଭୂଜମାନ	।	କେୟୁର କଙ୍କଣ ଶୋଭନ	॥
ଅତସୀ କୁସୁମର ପ୍ରାୟେ	।	ଅଙ୍ଗ ତାହାର ଶୋଭା ପାଏ	॥
ତଡ଼ିତ ଜିଣି ପୀତମ୍ବର	।	କାଞ୍ଚନ ଦାମ ମନୋହର	॥
ଏ ବିଶ୍ୱ ଯାହାର ହୃଦର	।	ସପ୍ତ ସମୁଦ୍ର ଦ୍ୱୀପବର	॥
ଯା ନାଭି ପଦ୍ମୁ ବ୍ରହ୍ମଜାତ	।	ଅଖିଳ-ବ୍ରହ୍ମାଣ୍ତର ନାଥ	॥
ଏମନ୍ତ ଭାବେ ଯାହା ଚିନ୍ତି	।	ଅପରେ ହୃଦୟ ଆକୃତି	॥
ମର୍କତ ମଣି ପ୍ରାୟେ ଶୋଭା	।	ସ୍ତନ ଯୁଗଳ ଦିବ୍ୟ ପ୍ରଭା	॥
ତା ମଧ୍ୟେ ବିଶଦ ଯେ ହାର	।	ଅତ୍ୟନ୍ତ ଶୋଭା ସେ ହୃଦର	॥
ଲକ୍ଷ୍ମୀ ଭୂଷଣ ବକ୍ଷସ୍ଥଳେ	।	ଅର୍ଦ୍ଧେକ ଶୋଭା ମଣିକରେ	॥
ଅଖିଳ ଲୋକ ମନୁ ସୁତ	।	ଶୋଭା ଯେ କରେ ଜନ୍ମ ମାତ୍ର	॥
ମନ୍ଦର ଗିରି ଶୃଘଂ ପ୍ରାୟେ	।	ତା ଭୁଜ ଦଣ୍ତ ଶୋଭା ପାଏ	॥
ଯେ ଚକ୍ର ଧରିଛନ୍ତି କର	।	ଅପରିଣାମ ତେଜ ତାର	॥
ତା କରପଦ୍ମ ଚକ୍ରେ ଶୋଭା	।	ରାଜହଂସର ପ୍ରାୟେ ଆଭା	॥
ଦାନବ ରୁଧିରେଣ ଯୁକ୍ତ	।	ଗଦାଏ ଅଛି ତାର ହସ୍ତ	॥
ଭୃତାନୁଗ୍ରହ ତା ଶ୍ରୀମୁଖ	।	ସସ୍ମିତା ସୁରଙ୍ଗ ସୁରେଖ	॥
ଶ୍ରବଣେ ମକର କୁଣ୍ତଳ	।	ଚଳନ୍ତେ ଯେହ୍ନେ ବିଦ୍ୟୁନ୍ନାଳ	॥
ତୁଙ୍ଗ ନାରଙ୍ଗ ଦିବ୍ୟ ଶୋଭା	।	କୁଣ୍ଡଳ ଅଳି ଗଣ୍ଡ ପ୍ରଭା	॥
ଲୋଚନଯୁଗ ପଦ୍ମ ପ୍ରାୟେ	।	ଭୃଙ୍ଗର ବୀଥି କିବା ଶୋହେ	॥
ଏମନ୍ତ ରୂପ ଯେବା ଧ୍ୟାନ	।	ଆନନ୍ଦେ କରେ ଅନୁକ୍ଷଣ	॥
ତାହାକୁ ପ୍ରଭୁ କୃପାକରେ	।	ଏ ଘୋର ତାପ ଚୟ ହରେ	॥
ଏଣୁ ଏ ରୂପ ଗୁଣ ଧ୍ୟାନେ	।	ନିତ୍ୟେ ଚିନ୍ତିବ ଦୃଢ଼ ମନେ	॥
ଅଖିଳ ଲୋକ ତାହା ହରେ	।	ଯେ ମନ୍ଦହାସ ଶ୍ରୀମୁଖରେ	॥
ମକର ଧ୍ୱଜ-ଚାପ ପ୍ରାୟେ	।	ଭୃଭଙ୍ଗ ଯୁଗ ତାର ଶୋହେ	॥
କଟାକ୍ଷ ଶରପନ୍ତି ହୋଇ	।	ମୁନିମାନଙ୍କ ମନ ମୋହି	॥
ଏଣେ ମୋହିତ ମୁନିଜନେ	।	ଧ୍ୟାନ କରନ୍ତି ଅନୁକ୍ଷଣେ	॥
ତାହାର ଉଚ୍ଚହାସେ ଧ୍ୟାନ	।	ଅରୁଣ ବର୍ଣ୍ଣ ଓଷ୍ଠମାନ	॥
କୁନ୍ଦକଢ଼ୀର ପ୍ରାୟ ହୋଇ	।	ଦନ୍ତପନ୍ତି ଯେ ବିରାଜଇ	॥
ପ୍ରେମାନୁବନ୍ଧେ ଏହା ଚିନ୍ତି	।	ଅନ୍ୟ ଯେ କିଛି ନ ବାଞ୍ଚନ୍ତି	॥
ଏ ରୂପେ ଧ୍ୟାନ ଯୋଗ କରି	।	ଭକ୍ତି ଭାବରେ ମୋଦ ଭରି	॥
ଭକ୍ତ ସ୍ୱଭାବେ ସୁମରଣ	।	ପୁଲକ କରି ତନୁ ଲୋମ	॥
ଏ ରୂପେ ଯୋଗ ସମାଧିରେ	।	ଯେବେ ଏ ମନ ଭ୍ରମ କରେ	॥
ତେବେ ସଙ୍ଗମ ମନ କରି	।	ଧ୍ୟାନେ ଚିନ୍ତିବ ନରହରି	॥
ଏ ରୂପେ ନିର୍ବିଷୟ ହୋଇ	।	ନିଷ୍କାମ ମାର୍ଗେ ଯୋଗଧ୍ୟାୟି	॥
ପରମାନନ୍ଦ ରୂପ ଚିନ୍ତି	।	ବ୍ରହ୍ମ ନିର୍ବାଣ ସେ ଲଭନ୍ତି	॥
ଜ୍ୟୋତି ସ୍ୱରୂପ ଆତ୍ମା ଏକ	।	ସର୍ବତ୍ର ଦେଖଇ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ	॥
ଗୁଣ ପ୍ରବାହକୁ ନାଶଇ	।	ଅଗମ୍ୟ ଦିବ୍ୟସ୍ଥାନ ପାଇ	॥
ଏ ରୂପେ ଭକ୍ତିଯୋଗ ସାଧି	।	ତରଇ ସଂସାର ଜଳଧି	॥
ଜାଣଇ ସୁଖ ଦୁଃଖ ଭାବ	।	ଜନ୍ମ ମୃତ୍ୟୁର ପରାଭବ	॥
ଦୈବ ଅଧୀନେ ଯେତେ ନର	।	ଏ ମାର୍ଗେ ନୁହନ୍ତି ପ୍ରବର	॥
ଏ ଦେହ ସତ୍ୟ ପ୍ରାୟ ମଣି	।	ବିଷୟ ଭ୍ରମେ ଅନୁକ୍ଷଣି	॥
ମଦିରା ଅର୍ଥେ ଭୋଳ ହୋଇ	।	ଯେମନ୍ତେ ଦିବସ ସେ ହୋଇ	॥
ସେ ରୂପେ ପ୍ରବୃତ୍ତି ନିବୃତ୍ତି	।	ଅଜ୍ଞାନେ ତାହା ନ ଜାଣନ୍ତି	॥
ଏ ଦେହେ କର୍ମବଶ ହୋଇ	।	ସର୍ବ ସଂକଳ୍ପ କରିଥାଇ	॥
ଯାବତ ଯୋଗସିଦ୍ଧି ନୋହି	।	ତାବତ ବିଷୟ ଭ୍ରମଇ	॥
ପୁତ୍ର କଳତ୍ର ଗୃହ ଧନେ	।	ସ୍ନେହ ବନ୍ଧନ ପ୍ରାଣୀମାନେ	॥
ଆତ୍ମାର ତୁଲ୍ୟପ୍ରାୟ ମଣେ	।	ତୋଷେଣ ଭ୍ରମେ ଅନୁକ୍ଷଣେ	॥
ଯେମନ୍ତେ ଅଗ୍ନି ଧୂମ୍ର ବଳ	।	କେବେହେଁ ନୁହଇ ନିର୍ମଳ	॥
ସେ ରୂପେ ବିଷୟାନ୍ଧେ ପ୍ରାଣୀ	।	କେବେହେଁ ଆତ୍ମାକୁ ନ ଚିହ୍ନି	॥
କାଷ୍ଠରୁ ଧୂମ ଅଗ୍ନି ଜାତ	।	ସେ କାଷ୍ଠ ଦହଇ ଯେମନ୍ତ	॥
ଅଜ୍ଞାନୁ ଜ୍ଞାନ ଜାତ ହୋଇ	।	ବିଷୟ-ବାସନା ଦହଇ	॥
ଭୂତ ଇନ୍ଦ୍ରିୟଗଣ ଯେତେ	।	ପ୍ରଧାନ-ପୁରୁଷ ସହିତେ	॥
ଏକ ଅନେକ ରୂପ ହୋଇ	।	ବ୍ରହ୍ମାଣ୍ତେ ଲୀଳା ସେ କରଇ	॥
ଏମନ୍ତ ଭାବେ ବ୍ରହ୍ମଜ୍ଞାନ	।	ପ୍ରାଣୀ ଚିନ୍ତନ୍ତି ଅନୁକ୍ଷଣ	॥
ଏ ସର୍ବଭୂତ ତାର ଦେହି	।	ସେ ସର୍ବଭୂତ ମଧ୍ୟେ ଥାଇ	॥
ଏମନ୍ତ ଭାବେ ସର୍ବଭୂତେ	।	ଅନ୍ୟୋନ୍ୟେ ଦେଖିବ ନିରତେ	॥
ସେ ଜ୍ୟୋତିର୍ମୟ ଆତ୍ମାଯୋନି	।	ଗୁଣ ପ୍ରବାହ ଭେଦେ ଘେନି	॥
ସତ ଅସତ ଆତ୍ମା ସେହି	।	ତା ବିନୁ ଅନ୍ୟ ନାହିଁ କେହି	॥
ପରମ ଭକ୍ତ ଭାବ ଏହି	।	ଏ ଭାବେ ଚିନ୍ତ ମନ ଦେଇ	॥
ତେବେ ଏ ସଂସାରୁ ତରିବ	।	ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ଚରଣ ଲଭିବ	॥
ଭୋ ମାତ ସାଧ ଏହି ଯୋଗ	।	ହେଳେ ତରିବ ଘୋର ଦୁର୍ଗ	॥
କହଇ ବିପ୍ର ଜଗନ୍ନାଥ	।	ସୁଜନେ ଚିନ୍ତ ଏହି ପଥ	॥
ଏଣେ ସଂସାରୁ ତରିଯିବ	।	ନାହିଁ ଯାତନା ପରାଭବ	॥

ନାମ ଅଷ୍ଟାବିଂଶେଽଧ୍ୟାୟଃ ।

•••

ଉନବିଂଶ ଅଧ୍ୟାୟ

ଦେବହୂତିରୁବାଚ
ଭୋନାଥ ପ୍ରଭୁ ଭଗବାନ	।	କହ ତୁ ପରମାର୍ଥ ଜ୍ଞାନ	॥
ଯେ ଜ୍ଞାନ ଭକ୍ତ ପ୍ରକାଶଇ	।	ଅଜ୍ଞାନ-ତିମିର ନାଶଇ	॥
ମହତ ଆଦି ସେ ପ୍ରମାଣ	।	ପ୍ରକୃତି ପୁରୁଷ ଲକ୍ଷଣ	॥
ଯଥା ସଂଖ୍ୟାରେ ଅଛି କହି	।	ତୋ ଭକ୍ତି ମାର୍ଗକୁ ଚିହ୍ନଇ	॥
ବିସ୍ତାରି କହ ପ୍ରଭୁ ମୋତେ	।	ସଂଶୟ ନ ରହୁ ମୋ ଚିତ୍ତେ	॥
ମହାପ୍ରଭାବ ଯେ ଈଶ୍ୱର	।	ସମସ୍ତ ଚିତ୍ତରେ ଗୋଚର	॥
ଯେହେତୁ ଲଭି ପ୍ରାଣୀମାନେ	।	କୁଶଳ ହ୍ୱନ୍ତି ତତକ୍ଷଣେ	॥
ସଂସାରେ ମୋହ ଅନ୍ଧକାରେ	।	ଦେହାଭିମାନି ଯେତେ ନରେ	॥
ନିଦ୍ରିତ ହୋଇ ସେ ଅଛନ୍ତି	।	ଅଜ୍ଞାନେ କିଛି ନ ଜାଣନ୍ତି	॥
ତୋ ଜ୍ଞାନ ଦେଇ ନରହରି	।	ବିନାଶ ଅଜ୍ଞାନ-ତିମିରି	॥
ମୈତ୍ରେୟ ଉବାଚ
ଶୁଣ ବିଦୁର ମନ ଦେଇ	।	ମାତା ବଚନେ ଭାବଗ୍ରାହୀ	॥
କହନ୍ତି ଅମୃତ ବଚନ	।	ଯେଣେ ସନ୍ତୋଷ ମାତା ମନ	॥
ଶ୍ରୀ ଭଗବାନ ଉବାଚ
ଶୁଣ ଜନନୀ ସ୍ଥିର ମନେ	।	ଯେ ଜ୍ଞାନ ଭକ୍ତିର ଲକ୍ଷଣେ	॥
ବହୁ ପ୍ରକାରେ ଭକ୍ତିଯୋଗ	।	ଜ୍ଞାନୀ ସାଧନ୍ତି ମୋକ୍ଷ ମାର୍ଗ	॥
ସ୍ୱଭାବେ ଗୁଣ ଯୁକ୍ତ ହୋଇ	।	ନାନା ସଂକଳ୍ପ ମନେ ଧ୍ୟାୟି	॥
ସା‌ତ୍ତ୍ୱିକ ରାଜସ ତାମସ	।	ଗୁଣ ପ୍ରବାହେ ଯେ ପ୍ରକାଶ	॥
ଦମ୍ଭ ମତ୍ସର ଭାବ ବହି	।	ପ୍ରାଣୀ ହିଂସାରେ ଯୁକ୍ତ ହୋଇ	॥
ପର ଅପରେ ଭେଦ ବୁଦ୍ଧି	।	ତାମସ ଗୁଣେ ଯେ ପ୍ରସିଦ୍ଧି	॥
ଏ ଭାବେ ମୋତେ ଯେ ପୂଜଇ	।	ତାମସ ଭକ୍ତି ତାକୁ କହି	॥
ଯଶ ଐଶ୍ୱର୍ଯ୍ୟ କଳ୍ପେ ମନେ	।	ବିଷୟ ଧ୍ୟାନ ଅନୁକ୍ଷଣେ	॥
ଏ କର୍ମେ ମୋତେ ଯେ ପୂଜଇ	।	ରାଜସ ଭକ୍ତି ତାକୁ କହି	॥
ଈଶ୍ୱର ଅର୍ଥେ କର୍ମ କରେ	।	ଧର୍ମ ମାର୍ଗରେ ଯେ ପ୍ରଚରେ	॥
ସର୍ବତ୍ର ଦେଖଇ ସମାନ	।	ସା‌ତ୍ତ୍ୱିକ ଭକ୍ତି ତାକୁ ଜାଣ	॥
ଏହି ପ୍ରକାରେ ନବ ନବ	।	ସାଧନ୍ତି କେବା ଗୁଣ ମାର୍ଗ	॥
ମୋହର ଗୁଣ କୀର୍ତ୍ତିମାନ	।	ନିତ୍ୟେ ଯେ କରଇ ଶ୍ରବଣ	॥
ମୁହିଁ ଯେ ସର୍ବ ଗୁଣାଶ୍ରୟ	।	ବିଚ୍ଛେଦେ ନାହିଁ କାହିଁ ମୋହ	॥
ଏମନ୍ତ ଭାବେ ସେ ଭାବଇ	।	କର୍ମବନ୍ଧନୁ ମୋକ୍ଷ ହୋଇ	॥
ସମୁଦ୍ର ଯେହ୍ନେ ନଦୀ ଜଳ	।	ମିଳି ହୁଅନ୍ତି ଏକ ମେଳ	॥
ସେ ରୂପେ ମୋର ଦେହେ ଲୀନ	।	ଭକ୍ତି ଭାବରେ ହ୍ୱନ୍ତି ଜନ	॥
ଶୁଣ କହିବା ମନ ଦେଇ	।	ନିର୍ଗୁଣ ଭକ୍ତି ତାକୁ କହି	॥
ନିଷ୍କାମ ମାର୍ଗେ ଆତ୍ମଜ୍ଞାନ	।	ସର୍ବତ୍ର ଦେଖଇ ସମାନ	॥
ପୁରୁଷୋତ୍ତମ ଭାବେ ଭଜି	।	ପରମ ଆତ୍ମା ମନେ ହେଜି	॥
ନିର୍ଗୁଣ ଭକ୍ତି ଏହା କହି	।	ଅପରେ ଶୁଣ ମନ ଦେଇ	॥
ସାମୀପ୍ୟ ସାରୂପ୍ୟ ଏକତ୍ୱ	।	ସାଲୋକ୍ୟ ଅଇଶ୍ୱର୍ଯ୍ୟ ବ୍ୟକ୍ତ	॥
ଏମାନେ ଯାହା ମୋତେ ଦ୍ୟନ୍ତି	।	ଏଣେ ସନ୍ତୋଷ ନୋହେ ମତି	॥
ମୋର ଭକତି ବିନା ଏହି	।	ହେଳେ ସନ୍ତୋଷ ମୋର କାହିଁ	॥
ଏତେ ପ୍ରକାରେ ଭକ୍ତିମାର୍ଗ	।	ସାଧନ୍ତି ପ୍ରାଣୀ ମୋକ୍ଷ ଯୋଗ	॥
ଯେବେ ତ୍ରି‌ଗୁଣକୁ ଜିଣଇ	।	ମୋହର ଭାବକୁ ଲଭଇ	॥
କ୍ରି‌ୟା ଯୋଗରେ ନିଷ୍କାମରେ	।	ମୋତେ ସେବନ୍ତି କେବା ନରେ	॥
ହିଂସା ବର୍ଜିତ ସାଧୁଗଣ	।	ନିତ୍ୟେ ଭଜନ୍ତି ମୋର ନାମ	॥
କେ ଅବା ମୋତେ ପୂଜା କରେ	।	ସ୍ତୁତି ବନ୍ଦନେ ନିରନ୍ତରେ	॥
ଦର୍ଶନ ସ୍ପର୍ଶନ ପ୍ରମାଣ	।	ଜ୍ଞାନ ବୈରାଗ୍ୟ ଆରାଧନ	॥
ମିତ୍ର ଭାବରେ ସର୍ବଜନ	।	ଦେଖଇ ଆତ୍ମାର ସମାନ	॥
ଯମ ନିୟମ ମାର୍ଗ ସିଦ୍ଧି	।	ବହୁ ପ୍ରକାରେ ମାନ୍ୟ ସାଧି	॥
ବସଇ ଅନୁକମ୍ପା ହୋଇ	।	ମୋ ବିନୁ ଅନ୍ୟ ନ ଜାଣଇ	॥
ମୋହର ଜ୍ଞାନ ସଂକୀର୍ତ୍ତନ	।	ଶ୍ରବଣେ ଆଧ୍ୟାତ୍ମ ଦର୍ଶନ	॥
ଆର୍ଜବ ସାଧୁସଙ୍ଗ ପୁଣ	।	ଅହିଂସା ଧର୍ମ ପରାୟଣ	॥
ଶୁଦ୍ଧ ନିର୍ମଳ ଭାବ ପୁଣ	।	ମୋହର ଧର୍ମ ଆଚରଣ	॥
ମୋହର ଗୁଣ ଶୁଣି କର୍ଣ୍ଣେ	।	ଆନନ୍ଦ ହ୍ୱନ୍ତି ପ୍ରାଣୀମାନେ	॥
ଯେମନ୍ତ ପବନର ବଳେ	।	ସୁଗନ୍ଧ ଦୁର୍ଗନ୍ଧ ପ୍ରସରେ	॥
ସେ ରୂପେ ଆତ୍ମା ଅବିକାର	।	ଏ ରୂପେ ଦେଖିବ ଧ୍ୟାନର	॥
ମୁଁ ସର୍ବ ଭୂତର ଈଶ୍ୱର	।	ଆତ୍ମା ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣରେ ଗୋଚର	॥
ଏମନ୍ତ ଭାବ ମୋର ଛାଡ଼ି	।	ଯେ ପୂଜେ ଅନ୍ୟ ଲାଭେ ବଢ଼ି	॥
ମୁଁ ସର୍ବବ୍ୟାପୀ ଯେ ଅଟଇ	।	ଏମନ୍ତ ଭାବ ନ ଜାଣଇ	॥
ଯେ ଭାବେ ଅନ୍ଧ ବୈର ହୋଇ	।	ସେ ଶାନ୍ତି କେଭେ ନ ଲଭଇ	॥
ମୋତେ ପୂଜିବ ଯେବେ ସେହି	।	ତା’ର ପୂଜାରେ ତୋଷ ନୋହି	॥
ସର୍ବ ଭୂତରେ ସ୍ଥିତ ମୁହିଁ	।	ଯାବତ ପ୍ରାଣୀ ନ ଜାଣଇ	॥
ତାବତ ସ୍ୱକର୍ମ ପାଶରେ	।	ପ୍ରାଣୀ ବନ୍ଧନ ଏ ସଂସାରେ	॥
ପର ଅପର ଏକ ଆତ୍ମା	।	ଅନ୍ତର କରେ ଯେ ମାହାତ୍ମା	॥
ସେ ମୃତ୍ୟୁ‌ପଥୁ ନ ତରଇ	।	ସଂସାର ମାର୍ଗେ ଭ୍ରମହୋଇ	॥
ଯେ ଆତ୍ମା ସର୍ବଭୂତ ମଧ୍ୟେ	।	ଅର୍ଚ୍ଚନା କରେ ଯେଣୁ ସଧେ	॥
ମିତ୍ର ଭାବରେ ସର୍ବ ଦେଖେ	।	ସଂସାରୁ ତରେ ସେ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷେ	॥
ଅଜୀବ ମଧ୍ୟେ ଜୀବ ଶ୍ରେଷ୍ଠ	।	ଜୀବରେ ପ୍ରାଣ ଯେ ଗରିଷ୍ଠ	॥
ପ୍ରାଣରୁ ଚେତନା ବିଶେଷ	।	ଇନ୍ଦ୍ରି‌ୟ ବୃତ୍ତିରେ ପ୍ରକାଶ	॥
ଇନ୍ଦ୍ରିୟ ସର୍ବ ଗୁଣେ ଶ୍ରେଷ୍ଠ	।	ରସରେ ମତ୍ସ୍ୟ ଯେ ଗରିଷ୍ଠ	॥
ଗନ୍ଧବେଦୀରେ ସେ ଭ୍ରମର	।	ଶବଦ ହେଲେ ସର୍ବେଶ୍ୱର	॥
ରୂପରେ ଭେଦବିଦ ହୋଇ	।	ବର୍ଣ୍ଣେ ସେ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ଅଟଇ	॥
ଅପାଦ ମଧ୍ୟେ ବହୁ ପାଦ	।	ବହୁ ପାଦରେ ଚତୁଷ୍ପାଦ	॥
ମନୁଷ୍ୟ ମଧ୍ୟେ ଚାରିବର୍ଣ୍ଣ	।	ଏଥିରୁ ବ୍ରାହ୍ମଣ ଉତ୍ତମ	॥
ବ୍ରାହ୍ମଣ ମଧ୍ୟଣ ଦେବଜ୍ଞ	।	ବହୁ ଅଧୀନ ଯେ ଅର୍ଥଜ୍ଞ	॥
ସଂଶୟ କ୍ଷୟ ଯେ ଅର୍ଥଜ୍ଞ	।	କରଇ କେବଳ ସ୍ୱକର୍ମ	॥
ଆତ୍ମାକୁ ନାମ ତେଣୁ କରି	।	ମୁକ୍ତ ସଙ୍ଗକୁ ସେ ଆଚରି	॥
ମୋର ଅର୍ପିତ କର୍ମ କରେ	।	ଆତ୍ମାର ଭାବ ନିରନ୍ତରେ	॥
ମୋତେ ସେ କର୍ମ ସମର୍ପଇ	।	ଆତ୍ମା ସହିତେ ତା’ର ଯହିଁ	॥
ଏ ରୂପେ ମୋର ମନ ତହିଁ	।	ବହୁ-ମାନନାରେ ନମଇଁ	॥
ଏମନ୍ତ ଭାବେ ଯେ ଭଜଇ	।	ତା ହୃଦେ ବିଜେ ଭାବଗ୍ରାହୀ	॥
ଆନନ୍ଦେ ଦର୍ଶନ ଦିଅନ୍ତି	।	ମୋକ୍ଷ ପଦରେ ଅଧିପତି	॥
ଭକ୍ତି ଯୋଗରେ ମୋତେ ଧ୍ୟାୟି	।	ଯେ ମୋତେ ହୃଦରେ ଦେଖଇ	॥
ପରମ ବ୍ରହ୍ମଙ୍କୁ ଲଭଇ	।	ଏଣୁ ଏକାଗ୍ର ଭାବେ ଧ୍ୟାୟି	॥
ଏ ଯେ ପରମ ବ୍ରହ୍ମସାର	।	ପ୍ରଧାନ ପୁରୁଷଙ୍କ ବର	॥
ତାର ଉପରେ କହେ ନାହିଁ	।	ସୃଷ୍ଟିର ଆଦି ଅନ୍ତ ସେହି	॥
ତା’ର ପୀରତି ସେ ଦଇବ	।	ସର୍ଜ୍ଜଇ କର୍ମର ସ୍ୱଭାବ	॥
ନାନା ପ୍ରକାରେ ରୂପ ଭେଦ	।	ଆଶ୍ରୟ କାରଣ ସମ୍ପଦ	॥
ଅଦ୍ଭୁତ କାଳ ଯେ ମହିମା	।	ଭୋ ନାଥ ନିଶ୍ଚଳେ ଜାଣିମା	॥
ମହତ ଆଦି ଯେତେ ଭୂତେ	।	ଅଖିଳ ସଂସାର ଜଗତେ	॥
ସମସ୍ତ ଆତ୍ମା ମଧ୍ୟଗତ	।	ନିରତେ କରୁଅଛି ଗ୍ରସ୍ତ	॥
ତାହାର ତହୁଁ ଭୟ ପାଇ	।	ନିରତେ କମ୍ପୁଅଛି ଦେହୀ	॥
ସେ ପ୍ରଭୁ କାଳର ମହିମା	।	କେ କରିପାରେ ଗୁଣ ସୀମା	॥
ପ୍ରିୟ ଅପ୍ରି‌ୟ ଯାର ନାହିଁ	।	ବିନାଶ କରେ ସର୍ବଦେହୀ	॥
ସେ କାଳ ପୁରୁଷର ଭୟେ	।	ନିରତେ ପବନଟି ବହେ	॥
ଯେ କାଳ ଭୟେ ସୂର୍ଯ୍ୟ ତାପେ	।	ଭ୍ରମେ ବ୍ରହ୍ମାଣ୍ତ ମଧ୍ୟ ଗତେ	॥
ଯାହାର ଭୟେ ମେଘଗଣ	।	ବୃଷ୍ଟି କରନ୍ତି ଅନୁକ୍ଷଣ	॥
ଯାହାର ଭୟେ ବୃକ୍ଷଗଣ	।	ଲତା ଔଷଧ ଶସ୍ୟମାନ	॥
ଯଥା କାଳରେ ପୁଷ୍ପ ଫଳ	।	ଫଳନ୍ତି ଫୁଟନ୍ତି ନିର୍ମଳ	॥
ଯାହାର ଭୟେ ନଦୀଗଣ	।	ସବୁ ଅଛନ୍ତି ଅନୁକ୍ଷଣ	॥
ଉଦଧି ଯାହାର ଭୟରେ	।	ଅଦ୍ୟାପି କେବେ ନ ଉଛୁଳେ	॥
ଅଗ୍ନି ଯାହାର ଭୟେ ପୁଣ	।	ସମସ୍ତ କରଇ ଦହନ	॥
ଯାହାର ଭୟେ ଗିରିବର	।	ଭୂମିରେ ହୋଇଛି ନିଶ୍ଚଳ	॥
ଯାହାର ଆଜ୍ଞା ପରମାଣେ	।	ଆକାଶ ଭୟ କରି ମନେ	॥
ସ୍ୱଦେହ ବିସ୍ତାର ସେ କଲା	।	ସପ୍ତଲୋକଙ୍କୁ ଠାବ ଦେଲା	॥
ବ୍ରହ୍ମାଦି ଯେତେ ଦେବଗଣ	।	ସଚରାଚର ଯେ ଭିଆଣ	॥
ଯାହାର ଭୟେ ବାରେ ବାରେ	।	ସ୍ୱର୍ଗାଦି ହୁଅନ୍ତି ସତ୍ୱରେ	॥
ଯେ କାଳ ଭୟରେ ତ୍ରି‌ଗୁଣ	।	ସୃଷ୍ଟି ପାଳନ ସଂହାରଣ	॥
ସେ କାଳରୂପୀ ସେ ଅନନ୍ତ	।	ଉଦାର ଅବ୍ୟୟ ଅଚ୍ୟୁତ	॥
ସମସ୍ତ ଉତ୍ପତ୍ତି କରଇ	।	ଗୁଣ ପ୍ରଭାବ ଭାବ ବହି	॥
ଯେ କାଳରୂପେ ଅନ୍ତକରେ	।	ଏଣୁ ଅନନ୍ତ ରୂପ ଧରେ	॥
ଏଣୁ ଏ କାଳର ମହିମା	।	କେ ଜାଣିପାରେ ଗୁଣ ସୀମା	॥
ତୋର ଭକତ ଜନ ଯହିଁ	।	କାଳର ଅଧିକାର ନାହିଁ	॥
ସୁଜନେ ଏଣେ କର ମତି	।	ତୁଟିବ ସଂସାର ଦୁର୍ଗତି	॥
ଏ ମାତା-ପୁତ୍ରଙ୍କ ସମ୍ବାଦ	।	ଶୁଣନ୍ତେ ନ ଲାଗେ ପ୍ରମାଦ	॥
କହଇ ବିପ୍ର ଜଗନ୍ନାଥ	।	ତୃତୀୟ ସ୍କନ୍ଧେ ଭାଗବତ	॥

ଇତି ଶ୍ରୀମଦ୍ଭାଗବତେ ମହାପୁରାଣେ ପାରମହଂସ୍ୟାଂ ସଂହିତାୟାଂ
ବୈୟାସିକ୍ୟାଂ ତୃତୀୟ ସ୍କନ୍ଧେ ମାତାପୁତ୍ର ସମ୍ୱାଦେ

ନାମ ଊନତ୍ରିଂଶୋଽଧ୍ୟାୟଃ ।

•••

ଶ୍ରୀମଦ୍‌ ଭାଗବତ ତୃତୀୟ ସ୍କନ୍ଧ

ତ୍ରିଂଶ ଅଧ୍ୟାୟ

ଦେବହୂତିରୁବାଚ
ଏମନ୍ତେ ପୁତ୍ର ବାକ୍ୟ ଶୁଣି	।	ଆନନ୍ଦେ କର୍ଦ୍ଦମ ଘରଣୀ	॥
ଚରଣେ ପୁଣ ପୁଣ ପଡ଼ି	।	କପାଳେ ବେନି କରଯୋଡ଼ି	॥
ଭୋ ପ୍ରଭୁ ମୋତେ କର ତ୍ରାହି	।	କହଇ ବିଷ୍ଣୁ ମୁଖ ଚାହିଁ	॥
ବିଷ୍ଣୁର ନାଭି ପଦ୍ମମୂଳେ	।	ବ୍ରହ୍ମା ଉପୁଜି ମହାଜଳେ	॥
ପ୍ରଜା ସର୍ଜିଲା ଅବଧାନେ	।	ସାଧିଲା ଯା’ର ପାଦ ଧ୍ୟାନେ	॥
ସେ ହରି ନାମ ଏ ସଂସାରେ	।	ଯେବା ଶୁଣନ୍ତି ନିରନ୍ତରେ	॥
ମୁଖେ ବନ୍ଦନ୍ତି ନିରବଧି	।	ତରନ୍ତି ଅଜ୍ଞାନ ଜଳଧି	॥
ସୁଜନେ ଦୁର୍ଜ୍ଜନ ବିଚାର	।	ଯହିଁ ଚଣ୍ଡାଳ ଦୁରାଚାର	॥
ତାର ବଦନୁ କୃଷ୍ଣ ବାଣୀ	।	କର୍ଣ୍ଣେ ଶୁଣନ୍ତି ଯେତେ ପ୍ରାଣୀ	॥
ସ୍ୱଭାବେ ଅଜ୍ଞାନ ବିଧ୍ୱଂସେ	।	ଅନ୍ତେ ସେ କଇବଲ୍ୟେ ମିଶେ	॥
ଶ୍ରୀଭଗବାନୁବାଚ
କହନ୍ତି ପ୍ରଭୁ ଭଗବାନ	।	ଭୋ ମାତ ହୁଅ ସାବଧାନ	॥
ଯେ କାଳ ପୁରୁଷ ପୁରାଣ	।	ସେ ପ୍ରଭୁ ଅତି ବଳବାନ	॥
ସେ କାଳ ପରାକ୍ରମ ଯେତେ	।	ମୁଁ କହି ପାରିବଇଁ କେତେ	॥
ଏ ଯେତେ ଜୀବ ଲୋକେ ଛନ୍ତି	।	ତା ଗତି କେହି ନ ଜାଣନ୍ତି	॥
ସେ କାଳ କଳ୍ମଶ ନାଶଇ	।	ଏଣୁ ତା ଗତି କେ ଜାଣଇ	॥
ଏ ଚରାଚର ଦେହଧରି	।	ଏ ସ୍ଥୂଳ ସୂକ୍ଷ୍ମ ଆଦିକରି	॥
ସକଳ କରଇ ଭକ୍ଷଣ	।	କ୍ଷୁଧାର୍ତ୍ତେ ଯେସନେ କୃପଣ	॥
ଯେହ୍ନେ ସମୀର ବଳିଆର	।	ଜୀମୁତେ କରଇ ବିହାର	॥
ସେ ଘନ ତା ଗତି ନ ଜାଣେ	।	ତେସନେ ହୋଇ ଦେବଗଣେ	॥
କାଳର ଗତି ନ ଜାଣନ୍ତି	।	ସେ କାଳବଶେ ଭ୍ରମୁଥାନ୍ତି	॥
ଏ ଜୀବ ସୁଖ ଭୋଗ ପାଇଁ	।	ଅର୍ଥ ଉପାର୍ଜନେ ଭ୍ରମଇ	॥
ବିବିଧ ଦୁଃଖେ ତା ସଞ୍ଚଇ	।	ସେ ଅର୍ଥେ କାଳ ଯେ ହରଇ	॥
ତ୍ରିଲୋକ ସୁଖ ଯାହା ପାଇଁ	।	ସେ ଅର୍ଥ କାଳ ବିନାଶଇ	॥
ସେ କାଳ ବଶେ ବଳିୟାର	।	କେ ଜାଣି ପାରେ ଗତି ତାର	॥
ସୂକ୍ଷ୍ମ ସ୍ୱରୂପେ ବିହରଇ	।	ମନ ବଚନେ ଭେଦ ନୋହି	॥
କୃଷକ ଜନ ପ୍ରାୟ ହୋଇ	।	ସେ ଅର୍ଥେ କାଳ ବିନାଶଇ	॥
ସେ କାଳ ମୁଖେ ଜୀବ ରହି	।	ନାନା ବିବାଦେ ହିଂସା ବହି	॥
କରନ୍ତି ନାନା ଛନ୍ଦ ମାୟା	।	ହୃଦେ ନ ବସେ ଜୀବ ଦୟା	॥
ନିର୍ଦ୍ଦୟ ଭାବ ମୂଢ଼ ପଣେ	।	କାଳ ଗରାସେ ପୂଣ୍ୟ ହୀନେ	॥
ତାହାର ନାହିଁ ପକ୍ଷାପକ୍ଷ	।	ସକଳ କରଇ ସୁରକ୍ଷ	॥
ଏ ଜୀବ ଅତି ମତିହୀନ	।	ଅର୍ଥ ସଞ୍ଚଇ ପ୍ରତିଦିନ	॥
ଯେ ଅର୍ଥେ ମୃତ୍ୟୁ ଉପଗତ	।	ନ ଜାଣେ ଏ ମୂଢ଼ ପଣ୍ଡିତ	॥
ଅନିତ୍ୟ ଦେହ ନ ବୁଝଇ	।	ବ୍ୟାପାର କରେ ଦୁଃଖ ସହି	॥
ଗୃହ କଳତ୍ର ଧନ ଆଦି	।	ଏଣେ କରଇ ନିତ୍ୟେ ବୁଦ୍ଧି	॥
ଏ ଦେହ ପରମାତ୍ମା ମୋହେ	।	ମୋହର ବୋଲି ନିତ୍ୟ କହେ	॥
ଏ ମହା ମୋହେ ପଡ଼ିଅଛି	।	ଏଣୁ ଏ ନ ବୁଝଇ କିଛି	॥
ସଂସାର ମଧ୍ୟେ ଜୀବମାନେ	।	ନିରତେ ଭ୍ରମନ୍ତି ଅଜ୍ଞାନେ	॥
ଯାବତ ଯୋନିରେ ଭ୍ରମନ୍ତି	।	ସର୍ବତ୍ରେ ଫୁଟିଣ ମରନ୍ତି	॥
ଏ ଘୋର ଦୁଃଖ ସୁଖ ମନେ	।	ବୈରାଗ୍ୟ ନ ଜନ୍ମେ ଅଜ୍ଞାନେ	॥
ଯେବେ ନରକେ ପଡ଼ିଥାଇ	।	ଅତ୍ୟନ୍ତ ସୁଖ ତା ମଣଇ	॥
କରଇ ନରକ ଆହାର	।	ତଥାପି ଦୁଃଖ ନୁହେଁ ଦୂର	॥
ନରକ ଯୋନି ନ ଛାଡ଼ଇ	।	ଅଜ୍ଞାନ ମୋହେ ସ୍ନେହ ବହି	॥
ଦେହ କଳତ୍ର ସୁଖ ଘର	।	ପଶୁ ଭୃତ୍ୟାଦି ବନ୍ଧୁ ମୋର	॥
ମନକୁ ଏଣେ ଦୃଢ଼ କରେ	।	ସୁଖ ମଣଇ ଦୁଃଖ ଘୋରେ	॥
ମଣଇ କୃତାର୍ଥ ହୋଇଲି	।	ଅନେକ ସୁଖ ମୁଁ ଲଭିଲି	॥
ମୋ ତୁଲେ ନାହିଁ ଭାଗ୍ୟବନ୍ତ	।	କେ ଅଛି ମୋ ସମ ଜଗତ	॥
ତହିଁରେ ଯେତେ ଦୁଃଖ ହୁଏ	।	ନ ବୁଝେ ପଡ଼ି ମାୟା ମୋହେ	॥
କରେ ଦୁରିତ ଦୁଃଖମାନ	।	ଏମନ୍ତେ ମୁନିଏ ଅଜ୍ଞାନ	॥
ଅସତୀ ଦୁଷ୍ଟ ନାରୀ ଘରେ	।	ବିବିଧ ଛନ୍ଦ ମାୟା କରେ	॥
ତାର ସୁବେଶ ପ୍ରିୟ ଥାଇ	।	ସେବକ ଜନ ପ୍ରାୟ ହୋଇ	॥
ତାହାଙ୍କ ବାକ୍ୟ ବିଲଘଂନ	।	କରି ନପାରେ ରାତ୍ର ଦିନ	॥
ତାହାଙ୍କୁ ସମ୍ଭୋଗ କରଇ	।	ଏକାନ୍ତେ ତାଙ୍କ ସଙ୍ଗେ ଥାଇ	॥
ସେ ମନ-ଇନ୍ଦ୍ରି‌ୟ-ହରିଣୀ	।	ତାଙ୍କ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷେ ନିତ୍ୟେ ପ୍ରାଣୀ	॥
ସେ ନାରୀ ବଶେ ବିହରଇ	।	ନିଶି ଦିବସେ ମନ ଦେଇ	॥
ତାହାଙ୍କ ସୁଖ ଭୋଗ ପ୍ରୀତି	।	ନରକେ ଓଟାରି ପକାନ୍ତି	॥
ନରକ ବୋଲି ଯାକୁ କହି	।	ସ୍ତ୍ରିରୀ ସମ୍ଭୋଗ ସୁଖ ଏହି	॥
ଏହା ନ ଜାଣି ମୂଢ଼ ପ୍ରାଣୀ	।	ଦୁଃଖକୁ ସୁଖ ପରିମାଣି	॥
ବାଳକ କୋମଳ ବଚନ	।	ତା ଶୁଣି ଅତି ତୋଷ ମନ	॥
ସେ ବାଳ ଗାବନ୍ତେଣ ଗୀତ	।	ତହିଁ ଅର୍ପିତ କରେ ଚିତ୍ତ	॥
ସେ ସର୍ବ ସୁଖକର ମନେ	।	ଯେ ହିତ ନ ଜାଣେ ଅଜ୍ଞାନେ	॥
ସେ ଗୃହ ଅତି କୂଟ-ଧର୍ମ	।	କରଇ ଅତି ଛନ୍ଦକର୍ମ	॥
କେବଳ ଦୁଃଖର ଏ ମୂଳ	।	ତହିଁ ପଡ଼ିଣ ସେ ବ୍ୟାକୁଳ	॥
ସେ ଦୁଃଖ ପ୍ରତିକାର ପାଇଁ	।	ନାନା ବ୍ୟାପାରେ ଦୁଃଖେ ଧାଇଁ	॥
ସେ କ୍ଳେଶ ଅତି ସୁଖ ମଣେ	।	କେବଳ ମୋହେ ନ ପ୍ରମାଣେ	॥
କୁଟୁମ୍ବ-ପ୍ରପୋଷଣେ ଥାଇ	।	ବହୁତ ଧନ ଉପୁଜାଇ	॥
ବହୁତ ହିଂସା ଯେବେ କରେ	।	ଏ କର୍ମେ ପଶେ ନିରନ୍ତରେ	॥
ଯାହାକୁ ପୋଷେ ଦୁଃଖେ ନିତ୍ୟେ	।	ନରକ ଭୁଞ୍ଜେ ଦେହ ଅନ୍ତେ	॥
ତାହାକୁ ସତତ ପୋଷଇ	।	ଆପଣା ସୁଖ ନ ବାଞ୍ଛଇ	॥
ଯେବେ କ୍ଷୁଧାରେ ମରୁଥାଇ	।	ତାହାଙ୍କୁ ଅଗ୍ରତେ ଭୁଞ୍ଜାଇ	॥
ତେବେ ଭୁଞ୍ଜଇ ଅବଶେଷ	।	ଏ କର୍ମ ଧର୍ମ ଯାଇ ନାଶ	॥
ତଦନ୍ତେ ଲଭେ ଅଧୋଗତି	।	ଏହା ନ ବୁଝେ ଦୁଷ୍ଟ ମତି	॥
ସେ ଯେବେ ଦଇବ ସଂଯୋଗେ	।	ବିନଷ୍ଟ ହୁଏ କର୍ମ ଯୋଗେ	॥
ପୁଣି ଜୀବିକା ଆରମ୍ଭଇ	।	ସେହି ଯଦ୍ୟପି ନାଶ ଯାଇ	॥
ପୁଣି ଆରମ୍ଭେ ବାରମ୍ବାର	।	କୁଟୁମ୍ବ ଅର୍ଥେ ମୂଢ଼ ନର	॥
ସମର୍ଥ ପଣ ଥିବା ଯାଏ	।	ତା ତହିଁ କରଇ ଉପାୟେ	॥
ତହୁଁ ହୋଇଲେ ଅସମର୍ଥ	।	ଲୋଭେ ଚିନ୍ତଇ ପର ଅର୍ଥ	॥
ଲୋଭ ବଢ଼ାଇ ପରଧନେ	।	ନରକ ଭୟକୁ ନ ମାନେ	॥
ନିନ୍ଦିତ-କର୍ମେ ହରେ ଦିନ	।	କୁଟୁମ୍ବ ଅର୍ଥେ ଅଭାବେଣ	॥
ଏମନ୍ତ ମନ୍ଦଭାଗ୍ୟ ହୋଇ	।	କୁଟୁମ୍ବ ପୋଷି ନ ପାରଇ	॥
ଏଣୁ ହରଇ ପର ଧନ	।	ନାଶଇ ପୂର୍ବ-ଜନ୍ମ-ପୁଣ୍ୟ	॥
ଦରିଦ୍ର ଜୀବନେ ବଞ୍ଚଇ	।	ନାନା ଆପଦ ପୀଡ଼ା ପାଇ	॥
ବୃଥା ଉଦ୍ୟମେ ଫୁଟି ରହେ	।	ଆଉ ସମ୍ପଦ କେବେ ନୁହେଁ	॥
ସର୍ବଦା ଭଜଇ କୃପଣ	।	କରଇ ନିତ୍ୟେ ଅର୍ଥ ଦାନ	॥
ଅର୍ଥ ବିହୀନେ ଚିନ୍ତାକୁଳେ	।	ଶରୀର ଦୁଃଖ ତା ନିର୍ମଳେ	॥
ଶ୍ୱାସ ଉଠଇ ନିରନ୍ତର	।	ଏମନ୍ତ ନାଶଇ ଶରୀର	॥
ଅତ୍ୟନ୍ତ ବୃଦ୍ଧ ଭାବ ପାଇ	।	କୁଟୁମ୍ୱ ପୋଷି ନ ପାରଇ	॥
ସମର୍ଥ ହୀନେ ନିଜ ଘରେ	।	ବଞ୍ଚଇ ଅତିଥି ବେଭାରେ	॥
ତାହାକୁ କେହି ନ ଗଣନ୍ତି	।	ନାନା ବଚନେ ଗାଳି ଦ୍ୟନ୍ତି	॥
ଚଉର୍ଯ୍ୟ ବନ୍ଦୀପ୍ରାୟ ହୋଇ	।	ପ୍ରାଭବ ଭର୍ତ୍ସନା ସହଇ	॥
ଦାରା ତନୟ ଆଦି ଯେତେ	।	ଆଦର ଛାଡ଼ିଲେ ତୁରିତେ	॥
ଯେବା ଆବର ପୂର୍ବେ ଥିଲା	।	ସେ ପୂର୍ବ ସ୍ନେହ ସବୁ ଗଲା	॥
ମରଣ ନିକଟ ହୋଇଲେ	।	ବୈରାଗ୍ୟ କେବେ ନ ଭଜିଲେ	॥
ଦାରା ତନୟ ଭକ୍ଷ ତାରେ	।	ଦିଅନ୍ତି ଅତି ହତାଦରେ	॥
ଭୁଞ୍ଜଇ ଗୃହାନ୍ତରେ ଯାଇ	।	ଶଙ୍କିତେ ଶ୍ୱାନ ପ୍ରାୟ ହୋଇ	॥
ଚିନ୍ତାର୍ତ୍ତ ଜ୍ୱରେ ଦୁଃଖ ମନେ	।	ରୋଗ ବଢ଼ଇ ପ୍ରତିଦିନେ	॥
ଆହାର ବିନେ ଚିନ୍ତାଛନ୍ନେ	।	ନପାରେ ମନ୍ଦ-ହୁତାଶନେ	॥
ଆହାର ଅଳପ ଭକ୍ଷଇ	।	ଦୁର୍ବଳେ ଉଠି ନ ପାରଇ	॥
ଗୃହ ବାହାରେ ଆସି ରହେ	।	କଫ ବିକାରେ ଶକ୍ତି ନୁହେଁ	॥
କଫେ ପୂରିତ ନାଡ଼ିମାନ	।	ଶ୍ୱାସ ନ ଚଳଇ ସମାନ	॥
ଯେଣୁ ପବନ ମନ୍ଦ ହୋଇ	।	ବଚନ ନ ପାରଇ କହି	॥
ସର୍ବଦା ଉଠେ କାଶ ଶ୍ୱାସ	।	ଏଣୁ ଲଭଇ ବହୁ କ୍ଳେଶ	॥
କଣ୍ଠ କରଇ ଘୂର ଘୂର	।	ବଚନ ନୁହଇ ବାହାର	॥
ବାଲି ଶଯ୍ୟାରେ ନେଇ ଶ୍ୱାଇ	।	ବନ୍ଧୁ ବାନ୍ଧବେ ବେଢ଼ି ତହିଁ	॥
ସେ ସର୍ବେ କରନ୍ତି ରୋଦନ	।	ଶ୍ରବଣେ ଡାକନ୍ତି ସଘନ	॥
ହେ ତାତ ବୋଲି କେ ଡାକଇ	।	ତା ଗୁଣ ଭାଳି କେ ରୋଦଇ	॥
ନାନା ପ୍ରକାରେ ସେ ରୋଦନ୍ତି	।	ତା ଦୁଃଖ କେହି ନ ଘେନନ୍ତି	॥
କେ ହୁ ଡାକନ୍ତି ପୁତ୍ର ଭାଇ	।	ପତ୍ନୀ ଡ଼ାକନ୍ତି ହେ ଗୋସାଇଁ	॥
ପୀଡ଼ିତ ମୃତ୍ୟୁ ଦୁଃଖ-ଘୋରେ	।	କୁଟୁମ୍ବ ଭରଣ ବ୍ୟାପାରେ	॥
ଶୁଣ ଜନନୀ ଏକ ଚିତ୍ତେ	।	ସଂସାର ଦୁଃଖ ସୁଖ ଏତେ	॥
ମନ ନିବିଷ୍ଟ ତହିଁ କଲା	।	ଇନ୍ଦ୍ରି‌ୟ ଜିଣି ନ ପାରିଲା	॥
ତେଣୁ ହୋଇଲା ମୃତ୍ୟୁ ତାର	।	ଏ ଦଣ୍ତ ଅତି ଭୟଙ୍କର	॥
ବନ୍ଧୁ ବାନ୍ଧବ ଶୋକାକୁଳେ	।	ତା ଦୁଃଖ ଭାଗୀ କେ ନୋହିଲେ	॥
ବ୍ୟର୍ଥେ ପୋଷିଲା ତାଙ୍କୁ ଦୁଃଖେ	।	ସେ ଏବେ ତେଜିଲେ ବିମୁଖେ	॥
ପ୍ରାଣ ଯିବାର ବେଳେ ମାଏ	।	ଅତି ବେଦନା ଜୀବ ପାଏ	॥
ତାର ବ୍ୟଥାରେ ନଷ୍ଟ ମତି	।	ଚେତନା ରହିତ ହୁଅନ୍ତି	॥
ତଦନ୍ତେ ଯମଦୁତ ବେନି	।	ଆସନ୍ତି ଦଣ୍ଡଫାଶ ଘେନି	॥
ପାପୀଙ୍କୁ ଘେନି ଯିବାପାଇଁ	।	ସକ୍ରୋଧ-ନୟନେ ଅନାଇ	॥
ସେ ଦୂତେ ଅତି ଭୟଙ୍କର	।	କୂପିତ ନୟନ ଗଭୀର	॥
ତାଙ୍କ ଦର୍ଶନେ ପାପୀଜନ	।	ହୃଦୟ ଭୟେ କମ୍ପମାନ	॥
ଆରତେ ଛାଡ଼େ ମଳମୂତ୍ର	।	ସମ୍ଭାଳି ନୁହେଁ କଫଗାତ୍ର	॥
ରମ୍ଭା ପଲ୍ଲବ ପ୍ରାୟ ହୋଇ	।	ସର୍ବାଙ୍ଗ ସତ୍ୱରେ କମ୍ପଇ	॥
ଯାତନା କଳେବର ନେଇ	।	ବଳେ ବାନ୍ଧନ୍ତି ଫାଶ ଦେଇ	॥
ନିଅନ୍ତି ଘୋର ଦୀର୍ଘ ବାଟ	।	ଦଣ୍ଡନ୍ତି ଯେହ୍ନେ ରାଜଭଟ୍ଟ	॥
ନିଅନ୍ତେ କରନ୍ତି ତାଡ଼ନା	।	ଭୟେ ହୃଦୟ କମ୍ପମାନ	॥
ପଥରେ ଗମନ୍ତି କୁକୁର	।	ରୋଷେ କାଟନ୍ତି ତା ଶରୀର	॥
ଦଂଶନ ତୀକ୍ଷ୍‌ଣେ ଖଣ୍ତ ଖଣ୍ତ	।	ବେଗେ ଭକ୍ଷନ୍ତି ତାର ପିଣ୍ତ	॥
ବିକ୍ରମି କରନ୍ତି ଭକ୍ଷଣ	।	ରୋଦଇ କାତରେ ଉଚ୍ଚେଣ	॥
ସେ ଅତି କଷ୍ଟେ ଭୟ ପାଇ	।	ନିଜ ପାତକ ସୁମରଇ	॥
ଉଠି ପଡ଼ଇ ଯେ ବିକଳେ	।	ସେ ଘୋର ଦଣ୍ଡ ଭୟାକୁଳେ	॥
କ୍ଷୁଧା-ପିପାସା-ଦୁଃଖତର	।	ପଥରେ ନିଅନ୍ତି ସତ୍ୱର	॥
ସେ ପଥ ଅତି ତପ୍ତବଳ	।	ଝାଙ୍କେ ପବନ ଦାଦାନଳ	॥
ତହିଁ ସନ୍ତାପେ ଦୁଃଖ ଭୟେ	।	ପୃଷ୍ଠେଣ ପୀଡ଼ନ୍ତି ନିର୍ଦ୍ଦୟେ	॥
ତହିଁ ତପତ ବାଲୁକାରେ	।	ପ୍ରବେଶ କରାନ୍ତି ସତ୍ୱରେ	॥
ଗମଇ ଅତି କଷ୍ଟ ଭରେ	।	ନ ଗଲେ ମାରନ୍ତି ନିର୍ଭରେ	॥
କ୍ଷଣେ ବିଶ୍ରାମ ନ କରନ୍ତି	।	ଅନେକ ଘୋର ଶାସ୍ତି ଦ୍ୟନ୍ତି	॥
ଆଶ୍ରୟ ଉଦକ ନ ମିଳେ	।	ସମର୍ଥ ହୀନେ ଭୟେ ଚଳେ	॥
ପଡ଼ି ଉଠଇ ଦୁଃଖ ଶ୍ରମେ	।	ମୂର୍ଜ୍ଜିତ ହୁଏ ଜ୍ଞାନ ଭ୍ରମେ	॥
ସେ ଦୁଃଖେ ଦୟା ନ କରନ୍ତି	।	ଦୁଃସହ ଦଣ୍ଡ ମାର୍ଗେ ନ୍ୟନ୍ତି	॥
ଗହନ ଘୋର ଅନ୍ଧକାରେ	।	ନିଅନ୍ତି ପାପୀ ସେ ସତ୍ୱରେ	॥
ଏମନ୍ତ ଦୁଃଖେ ପାପୀ ଜନେ	।	ପ୍ରବେଶ ଯମର ଭୁବନେ	॥
ନବତ୍ରି ସହସ୍ର ଯାହାର	।	ହେ ମାତ ସଂଖ୍ୟା ସେ ବାଟର	॥
ବେନି ବା ତ୍ରୟ ମୁହୂର୍ତ୍ତରେ	।	ପ୍ରବେଶ କରାନ୍ତି ସେଠାରେ	॥
ତହିଁ ଦଣ୍ତନ୍ତି ପ୍ରତିକ୍ଷଣେ	।	ସମସ୍ତେ ସର୍ବାଙ୍ଗ ଚରଣେ	॥
ତଦନ୍ତେ ଦହନ୍ତି ଅନଳେ	।	ରୋଦଇ ନିର୍ଘାତ ଚହଳେ	॥
ଅତ୍ୟନ୍ତ ପୀଡ଼ାରେ ବ୍ୟାକୁଳ	।	କ୍ଷୁଧାରେ ହୁଏ ଜ୍ଞାନ ଭୋଳ	॥
ଆପଣ ହସ୍ତେ ଦେହ ମାଂସ	।	କାଟିଣ କରୁଥାଇ ଗ୍ରାସ	॥
ଅଥବା କାଟି ଦେଇ କର	।	ତାହା ଭକ୍ଷଇ ପାପୀ ନର	॥
ଗୃଧ୍ର କୁକୁର ଯମ ପୁରେ	।	ପାପୀଙ୍କୁ ବେଢ଼ିଣ ସତ୍ୱରେ	॥
ଓଟାରି ନ୍ୟନ୍ତି କରି ଟାଣ	।	ତଥାପି ନ ଛାଡ଼ଇ ପ୍ରାଣ	॥
ସର୍ପ ବୃଶ୍ଚିକ ତମସାଦି	।	କୋପେ କାଟନ୍ତି ନିରବଧି	॥
ହସ୍ତ ଚରଣ ଖଣ୍ଡ ଖଣ୍ଡ	।	ପାପୀଙ୍କ କାଟି ଦ୍ୟନ୍ତି ଖଣ୍ଡ	॥
ହସ୍ତୀ ସମ୍ମୁଖେ ଦ୍ୟନ୍ତି ନେଇ	।	ସେ ପାଦେ ମାଡ଼ି ଓଟାରଇ	॥
ଦଶନ ଶରୀରେ ମାରନ୍ତି	।	ପର୍ବତ ଶିଖରୁ ପକାନ୍ତି	॥
ତଦନ୍ତେ ଖାତ ଖୋଳି ରୁନ୍ଧି	।	ଧୂପ ପୂରାଇ ନିରବଧି	॥
ବୁଡ଼ାଇ ରଖନ୍ତେ ଜଳରେ	।	ପଥର ଲଦି ତା ଉପରେ	॥
ଆକୁଳେ ରୋଦଇ ବିକଳେ	।	ମୁଣ୍ଡ ପିଟନ୍ତି କୋପାନଳେ	॥
ତାମିସ୍ର ଆଦି ଯେ ଯାତନା	।	କେତେ ତା କରିବା ବର୍ଣ୍ଣନା	॥
ପାତକୀ ସକଳ ଭୁଞ୍ଜଇ	।	ସ୍ୱକର୍ମ-ପାଶେ ବନ୍ଦି ହୋଇ	॥
ଦୁର୍ଜ୍ଜୟ ବୃକ୍ଷ ବିନିଷ୍ଠୁର	।	ବନ୍ଧନେ ଫୁଟେ ନିରନ୍ତର	॥
ତହୁଁ ନ ପାରେ ପାପୀ ଯାଇ	।	ନାନା ପ୍ରକାରେ ପୁଣ୍ୟ ଦାହି	॥
ଯେତେ ଅଛନ୍ତି ନରନାରୀ	।	ଯାତନା ଦୁଃଖ ସର୍ବ ସରି	॥
ଉଭୟ ସଙ୍ଗ ଏତେ ହୁଏ	।	ନରକ ଦୁଃଖ ଭୁଞ୍ଜେ ମୋହେ	॥
ଭୋ ମାତ ଦେଖ ସୁବିଚାରେ	।	ନରକ ସ୍ୱର୍ଗ ଏହିଠାରେ	॥
ନରକ ଯାତନା ଏତେକ	।	ସ୍ୱର୍ଗଟି ନାନା ଭୋଗ ସୁଖ	॥
ଏ ବେନି ବୁଝ ପରିମାଣି	।	ବିବେକ ମୁଖେ ଶାସ୍ତ୍ର ଶୁଣି	॥
ଏ ରୂପେ କୁଟୁମ୍ବ ଯେ ପୋଷେ	।	ନିଜ ଉଦର ପରିତୋଷେ	॥
ଏ ବେନି ସଙ୍ଗତେ ନଯାଇ	।	ଛାଡ଼ିଣ ଏକାନ୍ତେ ଚଳଇ	॥
ଭୂଞ୍ଜଇ ଆପେ କର୍ମ ଫଳ	।	ଏ ଅର୍ଥେ ନାହିଁ ବଳିୟାର	॥
ପ୍ରତେଜି ନିଜ କଳେବର	।	ଏକା ସେ ଗମେ ନିଜ ପୁର	॥
ଅଧର୍ମେ ପ୍ରାଣୀ ହିଂସା କରି	।	ଯେ ଦେହ ପାଶେ ସେହି ଭରି	॥
ସେ ଦେହ ସ୍ନେହ ତେଜି ଯାଇଁ	।	ପାପୀଙ୍କ ପୃଷ୍ଠରେ ବସଇ	॥
କୁଟୁମ୍ବ ପ୍ରପୋଷଣ ଫଳ	।	ତାହାକୁ ଯେତେକ ସମ୍ୱଳ	॥
ଏକା ସେ ନରକ ଭୁଞ୍ଜଇ	।	ଦ୍ୱିତୀୟ ସଙ୍ଗତେ ନ ଯାଇ	॥
ସେ ପାପ ଈଶ୍ୱର ଦିଅନ୍ତି	।	ପାପୀ ତା ଏକାନ୍ତେ ଭୁଞ୍ଜନ୍ତି	॥
ଧନ ହରାଇ ଯେହ୍ନେ ନର	।	ଭୋକରେ ଯେସନେ ଆତୁର	॥
ତେସନ ପାପ କରେ ପ୍ରାଣୀ	।	ବ୍ୟାକୁଳେ ଭୁଞ୍ଜେ ପୁଣି ପୁଣି	॥
ସେ ଦୁଃଖ ନ ଭୁଞ୍ଜଇ ପର	।	ତେସନେ ନରକ ଆହାର	॥
କେବଳ ଅଧର୍ମ ଆଚରି	।	କୁଟୁମ୍ବ ପ୍ରପୋଷଣ ଭରି	॥
ସେ ଗମେ ଅନ୍ଧ-ତମିସ୍ରାକୁ	।	ଉଦ୍ଧାର ନାହିଁ କାହିଁ ତାକୁ	॥
ଯେ ଅନ୍ଧ-ତାମିସ୍ରା ନିର୍ଭୟେ	।	ନରକ ମାନଙ୍କ ନିର୍ଣ୍ଣୟେ	॥
ମରଣେ ଦହନ ହୁଅନ୍ତେ	।	ନରକ ଭୁଞ୍ଜଇ ଏକାନ୍ତେ	॥
ଯେତେକ ଯାତନା ଅଛଇ	।	କ୍ରମେଣ ସକଳ ଭୁଞ୍ଜଇ	॥
ଶ୍ୱାନ ଶୂକର ଆଦି ଯୋନି	।	ପାପୀ ଲଭଇ କର୍ମ ଘେନି	॥
ଏ ପାପ ଯାତନା ଯୋଗାନ୍ତେ	।	ପବିତ୍ର ହୁଏ ବାକ୍ୟ ଅନ୍ତେ	॥
ତଦନ୍ତେ ନର ଦେହ ପାଇ	।	ଏଥେ ସଂଶୟ ନ ଘଟଇ	॥
ତିରିଶ ଅଧ୍ୟା ସମାପତ	।	ଭଣଇ ବିପ୍ର ଜଗନ୍ନାଥ	॥

ଇତି ଶ୍ରୀମଦ୍ଭାଗବତେ ମହାପୁରାଣେ ପାରମହଂସ୍ୟାଂ ସଂହିତାୟାଂ
ବୈୟାସିକ୍ୟାଂ ତୃତୀୟ ସ୍କନ୍ଧେ କାପିଳ ଦେବହୂତି

ସମ୍ୱାଦେ ନାମ ତ୍ରିଂଶୋଽଧ୍ୟାୟଃ ।

•••

ଏକତ୍ରିଂଶ ଅଧ୍ୟାୟ

କପିଳ ଉବାଚ
ଶୁଣ ଜନନୀ ତଦନ୍ତରେ	।	ପୁଣ୍ୟ ପାତକ ସୁବିଚାରେ	॥
ସେ ବେନି ପୁଣ୍ୟ ପାତକରେ	।	ମନୁଷ୍ୟ ଅଙ୍ଗ ପ୍ରାଣୀ ଧରେ	॥
ମନୁଷ୍ୟ ଦେହ ଯେଣେ ସ୍ଥିତି	।	ତେଣେ ସେ ରାଜୁସୀଙ୍କ ଗତି	॥
ଏହା କହିବା ଏ ଅଧ୍ୟାରେ	।	ସୁଜନ ଶୁଣ ହେତୁ ଦ୍ୱାରେ	॥
କହନ୍ତି ପ୍ରଭୁ ଭଗବାନ	।	ଭୋ ମାତ ହୁଅ ସାବଧାନ	॥
ଏ ଜୀବ ଯେ କର୍ମ ଇଚ୍ଛଇ	।	ଈଶ୍ୱର ତହିଁ ନ ଯୋଗାଇ	॥
ଏ ଜୀବ ଯେ କର୍ମ ବଶରେ	।	ପୁରୁଷ ରେତ ଆଶ୍ରେ କରେ	॥
ପୁଣି ଏ ଦେହ ଧରିବାକୁ	।	ପ୍ରବେଶ ଜନନୀ ଗର୍ଭକୁ	॥
ସେ ଶୁକ୍ର ପ୍ରଥମ ଦିନରେ	।	ମିଶଇ ଶୋଣିତ ସଙ୍ଗରେ	॥
ଏହାକୁ ବୋଲିଟି କଲ୍ଲୋଳ	।	ପଞ୍ଚମେ ହୁଅଇ ବର୍ତ୍ତୁଳ	॥
ବଦରୀ ସମ ସେ କଠିନ	।	ହୁଅଇ ଦଶ ଦିବସେଣ	॥
ଅପରେ ହୁଏ ମାରତଣ୍ତ	।	ତଦନ୍ତେ ପ୍ରକାଶଇ ଅଣ୍ତ	॥
ମସ୍ତକ ପ୍ରଥମ ମାସରେ	।	ପ୍ରକାଶ ହୁଏ ତା କନ୍ଧରେ	॥
ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ବେନି ମାସ ଯାଏ	।	କର ଚରଣ ଆଦି ହୁଏ	॥
ଅଙ୍ଗୁଳି ନଖ ତନୁ ଲୋମ	।	ଅସ୍ଥି ହୃଦୟ ନାଡ଼ୀମାନ	॥
ଲିଙ୍ଗ ଇନ୍ଦ୍ରିୟ ଛିଦ୍ର ଆଦି	।	ତୃତୀୟ ମାସେ ଏ ପ୍ରସିଦ୍ଧି	॥
ଚତୁର୍ଥେ ସପ୍ତଧାତୁ ହୁଏ	।	ପଞ୍ଚମେ କ୍ଷୁଧା ତୃଷା ପାଏ	॥
ତଦନ୍ତେ ଅଷ୍ଟ ପରିମିତ	।	କ୍ଷୁଧା ପିପାସାରେ ପୀଡ଼ିତ	॥
ଗର୍ଭେ ବେଷ୍ଟନେ ବଦ୍ଧ ହୋଇ	।	ଦକ୍ଷିଣ କକ୍ଷରେ ଭ୍ରମଇ	॥
ଜନନୀ ଯେ ଦ୍ରବ୍ୟ ଭକ୍ଷଇ	।	ସେ ରସେ ତା ଧାତୁ ବଢ଼ଇ	॥
ମୂତ୍ର ପୁରୀଷ କୃମି ନାଳେ	।	ରକ୍ତ ପୀଡ଼ିତ ସନ୍ନିକୁଳେ	॥
ଯହିଁ ଯନ୍ତ୍ରିତ ଶୋଇ ଥାଇ	।	କୃମି ସଂଙ୍କୁଳ ମଧ୍ୟେ ରହି	॥
ଅତି କୋମଳ କଳେବର	।	କୃମି ଭକ୍ଷଣେ ନୁହେଁ ସ୍ଥିର	॥
ଅଙ୍ଗ କାଟନ୍ତି କୃମି ମାନ	।	ପ୍ରଜ୍ୱଳେ ଦେହ ପ୍ରତି କ୍ଷଣ	॥
କ୍ଷଣ କ୍ଷଣକେ ମୂର୍ଚ୍ଛା ଯାଇ	।	ବହୁତ କ୍ଳେଶ ତହିଁ ପାଇ	॥
ଭକ୍ଷଣେ ତ୍ରିକଟୂକ କ୍ଷାର	।	ତିକତ ଆମ୍ୱିକ ମଧୁର	॥
ଜନନୀ ଯାହା ତା ଭକ୍ଷଇ	।	ସେ ରସେ ତା ଅଙ୍ଗ ବଢ଼ଇ	॥
କୁଟିଳ ଭାବ ଶିରେ ଧରେ	।	ପୃଷ୍ଠ କୁଟିଳ କଳେବରେ	॥
ମାତ କୁକ୍ଷିରେ ଦେଇ ଶିର	।	ପଡ଼ି ସେ ଧାଏଁ ଲୋଟେ ଶିର	॥
ଶରୀର ଚାଲି ନ ପାରଇ	।	ପିଞ୍ଜରୀ ପକ୍ଷୀ ପ୍ରାୟ ହୋଇ	॥
ସେ ଗର୍ଭେ ପୂର୍ବ କର୍ମ ବଶେ	।	ବହୁତ ଜନ୍ମ ତାକୁ ଦିଶେ	॥
ଶତେ ଜନ୍ମରୁ କର୍ମ ଯେତେ	।	ସୁମରୁ ଥାଇ ଗର୍ଭଗତେ	॥
ସେ ପାପ ପୁଣ୍ୟ ଗର୍ଭେ ଥାଇ	।	ବହୁତ ନିଃଶ୍ୱାସ ଛାଡ଼ଇ	॥
ତା ଫେଡ଼ି ନ ପାରଇ କେହି	।	କର୍ମ ଆୟତ୍ତେ ବଶ ହୋଇ	॥
ସୁମରି ପୂର୍ବ ଜନ୍ମ ଦୁଃଖ	।	ସୁଖ ନ ଲଭି ସେ ବିମୁଖ	॥
ସପତ ମାସ ଆଦି କରି	।	ତା ଦେହେ ଜ୍ଞାନ ଥାଇ ପୁରି	॥
ତଦନ୍ତେ ଶୁଣ ଗୋ ଜନନୀ	।	ଭାଳଇ ଦିବସ ରଜନୀ	॥
ଭୟେ କମ୍ପଇ କଳେବର	।	କେମନ୍ତେ ଏଥୁ ମୋ ନିସ୍ତାର	॥
ଏଥୁ ନିର୍ଗତ ମୋ କେମନ୍ତେ	।	ଆତଙ୍କେ ଚିନ୍ତଇ ନିରତେ	॥
ଏମନ୍ତେ ଭାବୁଁ ଭାଗ୍ୟେ ତାର	।	ପ୍ରସୂତାନିଳ ବଳିୟାର	॥
ଦେହକୁ ଅସ୍ଥିର କରଇ	।	କୃମିର ପ୍ରାୟେ ସେ ଭ୍ରମଇ	॥
ସେ ରୂପେ ଗର୍ଭ ତା ଭ୍ରମଣ	।	ଦୁଃସହ ସେ ଦୁଃଖ କଷଣ	॥
ଅତି ବିମୁଖେ କଷ୍ଟ ସହି	।	ସେ ଗର୍ଭେ ଆତ୍ମାକୁ ଦେଖଇ	॥
ସେ ରୂପେ ଅତି ମନୋହର	।	ଧ୍ୟାନେ ନ ଜାଣଇ ଶରୀର	॥
ନିରତେ ଭାବୁ ଏକଚିତ୍ତେ	।	ଭକ୍ତ ହୃଦୟ ପ୍ରମୋହିତେ	॥
ସପ୍ତ ଧାତୁରେ ବଦ୍ଧ ହୋଇ	।	ଅଞ୍ଜଳି କରିଣ ପ୍ରାର୍ଥଇ	॥
ଜୀବ ଉବାଚ
ବୋଲଇ ଶୋକେ ଭୟଚିତ୍ତେ	।	ଭୋ ନାଥ ମୁଁ ଯେ ଗର୍ଭଗତେ	॥
କଷ୍ଟ ମୁଁ ପାଉଅଛି ଯେତେ	।	ଏଥୁ ଉଦ୍ଧର ପ୍ରଭୁ ମୋତେ	॥
ଏ ଦୁଃଖ ପୁନଶ୍ଚ ନୋହିବ	।	ଏମନ୍ତ ଆଜ୍ଞା ମୋତେ ହେବ	॥
ଏ ରୂପେ ବ୍ୟାକୁଳେ କଷଣେ	।	ସ୍ତୁତି କରଇ ଅନୁକ୍ଷଣେ	॥
ଗର୍ଭକୁ ଆଣିଲା ଯେ ମୋତେ	।	ତା ପାଦ ସେବଇ ନିରତେ	॥
ଯେ ପ୍ରଭୃ ସୃଷ୍ଟି ରକ୍ଷା ପାଇଁ	।	ଇଚ୍ଛାରେ ଶରୀର ଧରଇ	॥
ଯେ କଲା ଏତାଦୃଶ ଗତି	।	ମୁଁ ପାପୀ ଦୁଷ୍ଟ ଯେ ଦୁର୍ମତି	॥
ଏ ଦେହ ମିଥ୍ୟାରେ ଆଚ୍ଛନ୍ନ	।	ଇନ୍ଦ୍ରିୟ ଆଦି କରି ଜାଣ	॥
ମୋହର ପ୍ରଭୁଙ୍କ ମହିମା	।	ମୋର ଶରୀର ଅନୁପମା	॥
ଯେ ପ୍ରଭୁ ସର୍ବଜ୍ଞ ଅଟନ୍ତି	।	ପ୍ରକୃତି ପୁରୁଷ ନିନ୍ଦନ୍ତି	॥
ତାହାଙ୍କୁ ବନ୍ଦୁଅଛି ମୁହିଁ	।	ମୋତେ ରଖିବେ ଭାବଗ୍ରାହୀ	॥
ଏହି ସଂସାରେ ଯେତେ କର୍ମ	।	ସେ ଅଟେ ବନ୍ଧନ ଆଶ୍ରମ	॥
ଯାହା ମାୟାରେ ଏ ଶରୀର	।	ଭ୍ରମଇ ସ୍ମୃତି ଅଗୋଚର	॥
ତାହାଙ୍କ ଅନୁକମ୍ପା ବିନା	।	କରି ନ ପାରେ ଉପାସନା	॥
ସେ ପ୍ରଭୁ ପରମ ଈଶ୍ୱର	।	ତ୍ରିକାଳ ଜ୍ଞାନ ଦେଲେ ଆର	॥
ଅଧ୍ୟାତ୍ମ୍ୟ ଆଦି ତାପମାନ	।	ବିନାଶେ ତାହାଙ୍କ ଭଜନ	॥
ସେ ପ୍ରଭୁ ମାତାର ଉଦରେ	।	ବୁଡ଼ି ରହିଛି ବିସ୍ମତିରେ	॥
ଏ କଷ୍ଟୁ ଉଦ୍ଧରିବା ପାଇଁ	।	ମାସ ଗଣୁଛି ଏଥେ ରହି	॥
ଦଶ ମାସରେ ଦେହୀ ଯେବେ	।	ଏ ଜ୍ଞାନ ପାଇଲା ସ୍ୱଭାବେ	॥
ସେ ଉପକାର ସାଧିବାରେ	।	ପ୍ରାର୍ଥନା କେବଳ ସଂସାରେ	॥
ବିବେକ ଜ୍ଞାନ ଯେହୁ ଦେଲା	।	ଦେହେ ମୋ ଶମ ଦମ ହେଲା	॥
ଅନ୍ତର ବାହାରେ ଦେଖିବି	।	ସେ ପରଂପୁରୁଷ ଜାଣିବି	॥
ଦୁଃଖ ଅଭାବ ଗର୍ଭେ ଥାଇ	।	ଜନ୍ମଗ୍ରହଣ ନ ଇଚ୍ଛଇ	॥
ଜନ୍ମ ହୋଇଲା ପ୍ରାଣୀମନ	।	ମାୟାରେ ହୁଅନ୍ତି ଆଚ୍ଛନ୍ନ	॥
ମୁଁ ଏହି ଗର୍ଭ ମଧ୍ୟେ ଥିବି	।	ଆତ୍ମାକୁ ଆତ୍ମାରେ ତାରିବି	॥
ଆଉ ଯେପରି ଗର୍ଭବାସ	।	କଷଣ ନୋହିବ ଅବଶ୍ୟ	॥
ଏହା ଶୁଣିବ ଭଗବାନ	।	କହନ୍ତି କୋମଳ ବଚନ	॥
ଶ୍ରୀଭଗବାନୁବାଚ
ଦଶ ମାସରେ ଜୀବ ଯାହା	।	ମାତୃ ଗର୍ଭରେ ଭାବେ ଏହା	॥
ପ୍ରସବ ହେବାର କାରଣ	।	ବାୟୁ ଅଟଇ ଏହା ଜାଣ	॥
ବାୟୁ ଯୋଗରେ ଜୀବ ଜାଣ	।	ନିମ୍ନ ହୁଅନ୍ତି ଜୀବଗଣ	॥
ରକ୍ତାକ୍ତ ଦେହରେ ଜନମ	।	ଯହୁଁ ହୁଅନ୍ତି ଜୀବଗଣ	॥
ପୂର୍ବ ଜ୍ଞାନକୁ ଛାଡ଼ିଦିଏ	।	ଅଜ୍ଞାନେ ସେହୁ କାନ୍ଦୁଥାଏ	॥
ଅଙ୍ଗ ଚାଳନେ କ୍ଷମ ନୋହେ	।	ଯେ ଯାହା ଦେଲେ ତା ନନିଏ	॥
କୃମିଏ ଯେପରି କୃମିକୁ	।	ମଶକେ ଦଂଶନ୍ତି ଏହାକୁ	॥
ଗର୍ଭରେ ଈଶ୍ୱର ଡ଼ାକଇ	।	ସଂସାରେ ସମର୍ଥ ନୁହଇ	॥
ଶରୀର ଦୁଃଖ ଏ ପ୍ରକାରେ	।	ପାଞ୍ଚ ବର୍ଷ ଯେ ଭୋଗ କରେ	॥
ବଢ଼ିବା ଦୁଃଖ ଅନୁଭବ	।	ପୌଗଣ୍ଡ କାଳେ ହୋଏ ଭୋଗ	॥
ଯୌବନ କାଳେ ଅର୍ଥ ଲବ୍‌ଧ	।	ନୋହିଲେ ହୁଅନ୍ତି ସେ କ୍ରୋଧ	॥
ପରେ ତାହାର ଅଭିମାନ	।	ବଢ଼ଇ କ୍ରୋଧ ଆଦି ଜାଣ	॥
ଅଜ୍ଞାନ ହେତୁ ଜୀବ ଜାଣ	।	ମୁହିଁ ମୋହର କରେ ଜ୍ଞାନ	॥
ଯେ କର୍ମ କଲେ ପୁଣି ଜନ୍ମ	।	ସଂସାରେ ହୁଅଇ ଜାଣିମ	॥
ସେ କର୍ମ ଅନୁରକ୍ତ ହୁଏ	।	ଭଲ ମନ୍ଦର ଜ୍ଞାନ ନୁହେଁ	॥
ଏପରି ଈଶ୍ୱର କହିଲେ	।	ନିଜ ମାତାକୁ ବୁଝାଇଲେ	॥
ସେ ପ୍ରଭୁ ଏ କଷ୍ଟୁଁ ରଖିବେ	।	ତା ବିନୁ ଆଶ୍ରେ ନାହିଁ ଏବେ	॥
ତାହାଙ୍କ ଶ୍ରୀପଦ୍ମ ଚରଣେ	।	ଶରଣ ଗଲି ମୁଁ କଷଣେ	॥
କହଇ ଜଗନ୍ନାଥ ଦାସ	।	ସାଧୁଙ୍କ ହିତେ ଏ ପ୍ରକାଶ	॥

ଇତି ଶ୍ରୀମଦ୍ଭାଗବତେ ମହାପୁରାଣେ ପାରମହଂସ୍ୟାଂ ସଂହିତାୟାଂ
ବୈୟାସିକ୍ୟାଂ ତୃତୀୟ ସ୍କନ୍ଧେ କପିଳ ଦେବହୁତି ଜ୍ଞାନ କଥନେ ନାମ
ଏକତ୍ରିଂଶୋଽଧ୍ୟାୟଃ ।

•••

ଦ୍ୱାତ୍ରିଂଶ ଅଧ୍ୟାୟ

ମୈତ୍ରେୟ ଉବାଚ
ବିଦୂର ଶୁଣି ତୋଷ ମନ	।	କପିଳ ରୂପେ ଭଗବାନ	॥
କହନ୍ତି ମାତା ମୁଖ ଚାହିଁ	।	ଶୁଣ ଜନନୀ ମନ ଦେଇ	॥
ଶ୍ରୀଭଗବାନୁବାଚ
ଭୋ ମାତ ହୁଅ ସାବଧାନ	।	ସଂଶୟ ତେଜି ଶୁଦ୍ଧ ମନ	॥
ପାପୀଙ୍କ ଯାତନାଦି ଯେତେ	।	କହିଲି ତୁମ୍ଭର ଅଗ୍ରତେ	॥
ଏ ଧର୍ମ ସ‌ତ୍ୟରୁ ଉଦୟେ	।	ବିଶୁଦ୍ଧ ଚିତ୍ତ ତହୁଁ ହୁଏ	॥
ଏମନ୍ତେ ଯେବା ପ୍ରାଣୀ ଗଣେ	।	ତାହାଙ୍କ ଗମିବା ପ୍ରୟାଣେ	॥
ସେମାନେ ସୂର୍ଯ୍ୟଦ୍ୱାରେ ଯାନ୍ତି	।	ପରମ-ପୁରୁଷ ଲଭନ୍ତି	॥
ପର ଅପର ଇଚ୍ଛେ ସେହି	।	ପ୍ରକୃତି ରୂପେ ସେଟି ହୋଇ	॥
ସେ ବିଶ୍ୱମୁଖ ନାରାୟଣ	।	ସେ କରେ ସର୍ଜନ ପାଳନ	॥
ଏମନ୍ତ ଯେବା ଭଗବାନ	।	ତାଙ୍କୁ ଲଭନ୍ତି ଭକ୍ତଜନ	॥
ଏ ନବ ପ୍ରକାରେ ଭକତି	।	ବେଦ ବିଧାନେ ଆଚରନ୍ତି	॥
ନ କରି ବେଦମାର୍ଗେ ଦୂର	।	ଏ ମାର୍ଗ ସମ୍ମତ ମୋହର	॥
ଯେ ପ୍ରାଣୀ ତାହା ପ୍ରତ୍ୟଜନ୍ତି	।	ମୋର ଭଜନେ ନ ତରନ୍ତି	॥
ଯେବେ ବିଶ୍ରାମ ମୋର ବାଣୀ	।	ତାହା ଲଘଂନ୍ତି ଯେ ବା ପ୍ରାଣୀ	॥
ମୋ ଆଜ୍ଞା ଦ୍ରୋହୀ ଯେ ହୁଅନ୍ତି	।	ମୋ ବାକ୍ୟ ଏଡ଼ି ନାଶଯାନ୍ତି	॥
ଯେ ଭକ୍ତ ବୈଷ୍ଣବ ମୋହର	।	ନୁହନ୍ତି ସତ୍ୟ ବାକ୍ୟ ମୋର	॥
ଯେ ଇଚ୍ଛେ ମୂକତି ଭାବକୁ	।	ସେ ଭଜେ ହିରଣ୍ୟଗର୍ଭକୁ	॥
ସେ ମୁକ୍ତି କର୍ମ ଶୁଣ ମାଏ	।	କହିବା ତୁମ୍ଭଙ୍କୁ ଥୋକାଏ	॥
ବ୍ରହ୍ମା ବେନି ପରାର୍ଦ୍ଧ ଅନ୍ତେ	।	ପ୍ରଳୟେ ନାଶନ୍ତି ସମସ୍ତେ	॥
ତାବତ କାଳ ବ୍ରହ୍ମଲୋକେ	।	ହିରଣ୍ୟ ଗର୍ଭର ସାଧକେ	॥
ସୁଖେଣ ବିହାର କରନ୍ତି	।	ବ୍ରହ୍ମା ସଙ୍ଗତେ ଲୟ ପାନ୍ତି	॥
ସେ ଆଦି ପଞ୍ଚ ମହାଭୂତ	।	ଏ ଦଶ ଇନ୍ଦ୍ରିୟ ସହିତ	॥
ପଞ୍ଚ ବିଷୟ ଅହଙ୍କାର	।	ଏ ସର୍ବେ ବ୍ରହ୍ମାଣ୍ତ ଆକାର	॥
ଏମାନେ ରହନ୍ତି ପ୍ରଧାନେ	।	ପରାର୍ଦ୍ଧ କାଳ ଅବସାନେ	॥
ଯେ ସ୍ଥାନେ ଯେତେଯୋଗୀ ଥାନ୍ତି	।	ବ୍ରହ୍ମାଙ୍କ ଶରୀରେ ପଶନ୍ତି	॥
ଯେଣୁ ତାହାର ଅପମାନ	।	ଦେହରେ ଥାଇ ଅବସାନ	॥
ଏଣୁ ସାକ୍ଷାତେ ମୁକ୍ତି ନୁହେଁ	।	ବ୍ରହ୍ମା ସଙ୍ଗତେ ହୋନ୍ତି ଲୟେ	॥
ଯେମାନେ ହରିଙ୍କ ଭକତ	।	ହରି ଭାବନ୍ତି ଅବିରତ	॥
ସେମାନେ ହରିଙ୍କୁ ଭଜନ୍ତି	।	ଦେହାଦି ଭାବ ନ ଜାଣନ୍ତି	॥
ଅଛି କି ନାହିଁ ନିଜ ଦେହୀ	।	ନିଜ ଆସ୍ଥାନ ତାଙ୍କ ନାହିଁ	॥
ସମେ ଦେଖନ୍ତି ସର୍ବେ ଜୀବ	।	ମିତ୍ର ବଇରୀ ଏକ ଭାବ	॥
ଏଣୁ ଗୋ ତୁମ୍ଭେ ହରି ଭଜ	।	ଭୋଗ ବାସନା ସବୁ ତ୍ୟଜ	॥
ଏ ସର୍ବ ଭୂତଙ୍କ ହୃଦରେ	।	ହରି ଅଛନ୍ତି ସର୍ବଠାରେ	॥
ଯାହାଙ୍କ ମହିମା ଶୁଣିଲ	।	ମନକୁ ଯୋଗେ ଦୃଢ଼ କଲ	॥
ତାହାଙ୍କୁ ଭଜିଲେ ତରିବ	।	ଦେହ ପୁନଶ୍ଚ ନୋହିବ	॥
ଯେ ଅର୍ଦ୍ଧ ସ୍ଥିର ଚରଙ୍କର	।	ଯାହାକୁ ବୋଲି ସୁରେଶ୍ୱର	॥
କୁମାର ଆଦି ସିଦ୍ଧ ଯେତେ	।	ଯୋଗ କରନ୍ତି ଅବିରତେ	॥
ନିଃସଙ୍ଗ କର୍ମ ହିଁ କରନ୍ତି	।	ତଥାପି ଭେଦ ନ ଛାଡ଼ନ୍ତି	॥
କରନ୍ତି ବାର୍ତ୍ତା ଅଭିମାନ	।	ଏଣୁ ନ ପାନ୍ତି ଶୁଦ୍ଧ ଜ୍ଞାନ	॥
ବୋଇଲେ ସୃଷ୍ଟି ରକ୍ଷାକର	।	ପୁଣି ଘେନନ୍ତି ଅବତାର	॥
ସେମାନେ ପ୍ରଳୟ କାଳରେ	।	ପଶନ୍ତି ଈଶ୍ୱର ଦେହରେ	॥
ଇନ୍ଦ୍ରିକି ନ ଜିଣିଲେ ଯେଣୁ	।	କାମରେ କର୍ମ କଲେ ତେଣୁ	॥
ରଜୋ ଗୁଣରେ ତାଙ୍କ ମନ	।	କଳ୍ପି ଯେ ଥାଇ ଅନୁକ୍ଷଣ	॥
ଗୃହ କର୍ମରେ ହୋଇ ରତ	।	ପିତୃଙ୍କୁ ପୂଜି ଅବିରତ	॥
ବିମୁଖ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ କଥାରେ	।	ରହନ୍ତି ଗୃହାଦି ବ୍ୟାପାରେ	॥
ତାହାଙ୍କୁ ବିଧାତା ନାଶିଲା	।	ବିଅର୍ଥେ ତାଙ୍କ ଜନ୍ମ ଗଲା	॥
ସକଳ ଅନର୍ଥ ଯେତେକ	।	ଏ ଜନ୍ମ କଲେ ଅବିବେକ	॥
ଛାଡ଼ି ଅମୃତ କୃଷ୍ଣ କଥା	।	ନିତ୍ୟେ ଶୁଣନ୍ତି ଗ୍ରାମ ଗାଥା	॥
ଯେସନେ ଭକ୍ତହୀନ ଜନେ	।	ବିଷ୍ଣୁ ଭଜନ୍ତି ହିତଜ୍ଞାନେ	॥
ସେ ପୁଣି କର୍ମଭୋଗ ଅନ୍ତେ	।	ଗମନ୍ତି ପାପ ପୁଣ୍ୟ ପଥେ	॥
ସୂର୍ଯ୍ୟଙ୍କ ଦକ୍ଷିଣ ଭାଗରେ	।	ବସନ୍ତି ସେ ପିତୃ ଲୋକରେ	॥
କେ ଭୋଗ ଅନ୍ତେ ଗୋ ଜନନୀ	।	ସଂସାରେ ପଡ଼େ ଦେହ ଘେନି	॥
ପୁତ୍ରାଦି ଗୃହେ ଜାତ ହୋଇ	।	ପୂର୍ବ ବାସନା ନ ଛାଡ଼ଇ	॥
ଗର୍ଭ-ଆଧାନ ଆଦି କର୍ମ	।	ଦେହାନ୍ତେ ଶମଶାନ ଧର୍ମ	॥
ଏ କର୍ମମାନ କରୁଛନ୍ତି	।	ସଂସାର ଛାଡ଼ି ନ ପାରନ୍ତି	॥
ପୁଣି ଯେ ଯାନ୍ତି ନିଜ ସ୍ଥାନ	।	ତହିଁ କରନ୍ତି ଭୋଗମାନ	॥
ପୁଣି ଲଭନ୍ତି ନର ଦେହ	।	ଯେମନ୍ତ କାମ୍ୟ କର୍ମ ସ୍ନେହ	॥
ଏଣୁ ସୃଷ୍ଟିରେ ତୁମେ ମାୟେ	।	ମନ ନିବେଶ କୃଷ୍ଣ ପାୟେ	॥
ଶ୍ରବଣେ ତାଙ୍କ ଗୁଣ ଶୁଣ	।	କୀର୍ତ୍ତନ କର ତା ଭାବିଣ	॥
ସ୍ମରଣ ଅର୍ଚ୍ଚନ ବନ୍ଦନ	।	ଯେ ନବ ଭକ୍ତିର ବିଧାନ	॥
ପାଦ ସେବନ ଦାସ୍ୟ ଭାବ	।	ସଂଖ୍ୟାଦି ଆତ୍ମାର ନିର୍ବେଦ	॥
ଏତେ ପ୍ରକାରେ କୃଷ୍ଣ ପାଦେ	।	ଯେ ଭକ୍ତି କରେ ଅପ୍ରମାଦେ	॥
ତକ୍ଷଣେ ଲଭେ ବଇରାଗ୍ୟ	।	ଛାଡ଼େ ବିଷୟ ଇନ୍ଦ୍ରିଭୋଗ	॥
ତେଣେ ସେ ଲଭେ ଦିବ୍ୟଜ୍ଞାନ	।	ପାଇ ପରମ ବ୍ରହ୍ମସ୍ଥାନ	॥
ଭକ୍ତିରେ ଚିତ୍ତ ତାର ବଳେ	।	ରହଇ କୃଷ୍ଣେ ସୁନିଶ୍ଚଳେ	॥
ତେବେ ସେ ବିଷୟ ଛାଡ଼ଇ	।	ସେ ପ୍ରିୟାପ୍ରିୟ ନ ଜାଣଇ	॥
ଏମନ୍ତ ଭାବ ଜନ୍ମେ ଯେବେ	।	ଦେହୀ ଆତ୍ମାକୁ ଦେଖେତେବେ	॥
ପରମାନନ୍ଦ ସୁଖ ପାଇ	।	ଆନନ୍ଦେ ସଂସାରେ ଭ୍ରମଇ	॥
ଛାଡ଼ଇ ସର୍ବ ସଙ୍ଗମାନ	।	ପରମାନନ୍ଦେ ରହେ ମନ	॥
ସେ ବ୍ରହ୍ମ ପରମ ସମାନ	।	ରୂପ ବିହୀନେ ଦିବ୍ୟଜ୍ଞାନ	॥
ସେ ଏକ ନାନା ରୂପ ଧରେ	।	ଭ୍ରମି ଜନ୍ମଇ ଏ ସଂସାରେ	॥
ଯୋଗୀଙ୍କ ଯୋଗ ସିଦ୍ଧ ଏହି	।	ଏକାନ୍ତେ ସଙ୍ଗ ସେ ଛାଡ଼ଇ	॥
ପରମପଦ ଲଭେ ତେବେ	।	ସେ ବିନା ଭ୍ରମୁଥାଇ ଭବେ	॥
ବ୍ରହ୍ମ ନିର୍ଗୁଣ ନିର୍ବିକାର	।	କେବଳ ଜ୍ଞାନ ରୂପ ତାର	॥
ସର୍ବାଧି ଜ୍ଞାନ ଯେତେ ମାଏ	।	ସେହିଟି ବ୍ରହ୍ମରେ ଦେଖାଏ	॥
ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷେ ଦେଖୁଛି ଯେ କିଛି	।	ଏକ ସେ ସବୁ ହୋଇଅଛି	॥
କହିବା ସେ ହେତୁ ପ୍ରକାରେ	।	ଯେ ରୂପେ ବ୍ରହ୍ମାଣ୍ତ ସଞ୍ଚରେ	॥
ପ୍ରଥମେ ମହତ ହୋଇଲା	।	ତାହାକୁ ଅହଙ୍କାର କଲା	॥
ତ୍ରିବିଧ ହୁଏ ଅହଙ୍କାର	।	ଏ ପଞ୍ଚଭୂତ ରୂପ ତାର	॥
ମନ ଇନ୍ଦ୍ରିୟ ଏକାଦଶ	।	ଏଥିରୁ ବ୍ରହ୍ମାଣ୍ତ ପ୍ରକାଶ	॥
ସେ ବିଶ୍ୱରୂପେ ତହିଁ ସେହି	।	ସ୍ୱରୂପ ଅଟେ ତାର ଏହି	॥
ଯେବେ ସେ କରେ ଯୋଗାଭ୍ୟାସ	।	ଶ୍ରଦ୍ଧାରେ ଭଜଇ ପ୍ରକାଶ	॥
ବୈରାଗ୍ୟ ସଙ୍ଗ ତ୍ୟାଗ କରେ	।	ମନ ନିବେଶି କୃଷ୍ଣଠାରେ	॥
ତେବେ ଏ ପ୍ରପଞ୍ଚ ଦେଖଇ	।	ପରମ ଆତ୍ମାକୁ ଚିହ୍ନଇ	॥
ଭୋ ମାତ ସାବଧାନେ ଘେନ	।	ତୁମ୍ଭଙ୍କୁ କହିଦେଲୁ ଜ୍ଞାନ	॥
ଏ ଜ୍ଞାନେ ବ୍ରହ୍ମ ଦରଶନ	।	ଏ ଭାବ ବୁଝେ ଯେବା ଜନ	॥
ସେ ପ୍ରାଣୀ ଦେଖ ଅତି ସତ୍ୟ	।	ପ୍ରକୃତି ପୁରୁଷର ତତ୍ତ୍ୱ	॥
ଜ୍ଞାନ ଯୋଗରେ ତାକୁ ପାଇ	।	ଭକ୍ତି ଯୋଗରେ ଲଭେ ସେହି	॥
କେବଳ ମାର୍ଗ ମାତ୍ର ଭେଦ	।	ନ ବୁଝି କରନ୍ତି ବିବାଦ	॥
ଜ୍ଞାନରେ ନିର୍ଗୁଣ ଭଜଇ	।	ଭକ୍ତିରେ ସଗୁଣ ଲଭଇ	॥
ସେ ଆତ୍ମା ଏକ ନାନାମୟେ	।	ଦୃଷ୍ଟାନ୍ତ ଯହିଁ ଶୁଣ ମାୟେ	॥
ଦେଖ ଶର୍କରା କ୍ଷୀର ଆଦି	।	ଧରନ୍ତେ ନାନା ଗୁଣବିଧି	॥
କିନ୍ତୁ ପଦାର୍ଥ ଏକ ମାଏ	।	ଇନ୍ଦ୍ରି‌ୟ ଭେଦ ତିନି ନୁହେଁ	॥
ଚକ୍ଷୁରେ ଶୁକ୍ଳବର୍ଣ୍ଣ ଦିଶେ	।	ରସନା ମଧୁରେ ପ୍ରତୋଷେ	॥
କର୍ଣ୍ଣରେ ମଧୁର ଶବଦ	।	ନାସାରେ ସୁବାସ ଆନନ୍ଦ	॥
ତ୍ୱକରେ ଶୀତ ଉଷ୍ଣ ଦୁଇ	।	ଏ ରୂପେ ଏକ ନାନା ହୋଇ	॥
ଭୋ ମାତ ଆତ୍ମା ବ୍ରହ୍ମ ଏକ	।	ଗୁଣରେ ନିନ୍ଦଇ ଅନେକ	॥
ତାକୁ ଯେ ଯେରୂପେ ଭଜଇ	।	ସେ ତାକୁ ସେ ରୂପେ ଦିଶଇ	॥
ତାକୁ ଜାଣିବ ଏକ ବୋଲି	।	ନ ବୁଝି କରୁଥାନ୍ତି କଳି	॥
ଶାସ୍ତ୍ର ମାର୍ଗରେ ଏକ ହୁଏ	।	ସେ ପୁଣି ଏକୁ ନାନା ହୁଏ	॥
ଶୁଣ ଜନନୀ ଶାସ୍ତ୍ର ଭେଦ	।	ଯେବେ ଛାଡ଼ିବ ସବୁ ଖେଦ	॥
ପ୍ରିୟା ଯେ ପୁତ୍ର ଆଦିକରି	।	ଯେ ଏହା କରନ୍ତି ଆଦରି	॥
ତହୁଁ ସେ ହୁଏ ଭୋଗବାନ	।	ସେ ସବୁ ଦ୍ୟନ୍ତି ଭଗବାନ	॥
ଯଜ୍ଞାଦି କର୍ମେ ପ୍ରାପ୍ୟ ସେହି	।	ଦାନ ବ୍ରତରେ ଆନ ନାହିଁ	॥
କେହି କରନ୍ତି ତପମାନ	।	ସେ ସର୍ବଠାରେ ଭଗବାନ	॥
ସେହିଟି ବେଦ-ଅଧ୍ୟୟନେ	।	ମୀମାଂସା ଶାସ୍ତ୍ର ତାହା ଭଣେ	॥
ନିଷେଧ କର୍ମ ତ୍ୟାଗ ଯେହି	।	ସେ ଧର୍ମ ଜାଣିବେଟି ସେହି	॥
ସନ୍ନ୍ୟାସ ତାହାଙ୍କର ଧର୍ମ	।	କେହି ଛାଡ଼ଇ କାମ୍ୟ କର୍ମ	॥
ବିବିଧ ଅଂଶେ ଯୋଗ୍ୟ ଯେହି	।	ଭକ୍ତି ଯୋଗରେ ପ୍ରାପ୍ୟ ସେହି	॥
ଜ୍ଞାନ ଯୋଗହିଁ ତାକୁ କହି	।	ସେ ଏକ ବସ୍ତୁ ସର୍ବମୟୀ	॥
ସକାମ ନିଷ୍କାମ ଯେ ଧର୍ମ	।	ସେ ଗୁଣ ରୂପ ସବୁ ଭ୍ରମ	॥
ଆତ୍ମା ଗୁଣରେ ବୋଧ ସେହି	।	ବୈରାଗ୍ୟ ଧର୍ମ ତାକୁ କହି	॥
ଏମନ୍ତ ନାନା ଶାସ୍ତ୍ର ମତେ	।	ଯେ ପ୍ରାଣୀ ଭଜଇ ଯେମନ୍ତେ	॥
ସଗୁଣ ନିର୍ଗୁଣଟି ସେହି	।	ତା ବିନୁ ଅନ୍ୟ ନାହିଁ କେହି	॥
ଏ ଭକ୍ତି ଯୋଗ ଚାରି ମତ	।	ସ୍ୱରୂପେ କରିଲି ବ୍ୟକତ	॥
ସେ କାଳ ଯନ୍ତ୍ରରେ ଧାବଇ	।	ସୁଜ୍ଞାନ ଆଦି ଯେ କରଇ	॥
କହିଲୁ ସ୍ୱରୂପ ତାହାର	।	ଭୋ ମାତ କର ହେ ବିଚାର	॥
ଗତି ଏମାନ ଜୀବଙ୍କର	।	ଅବିଦ୍ୟା କର୍ମରେ ପ୍ରଚାର	॥
ଏ ଆତ୍ମା ଯହିଁ ପଶିଥାଇ	।	ଆପଣା ଗତି ନ ବୁଝଇ	॥
ଏମନ୍ତେ ନାନା ଜୀବ ଗତି	।	କହିଲୁ ମାତ ଫେଡ଼ି ପ୍ରୀତି	॥
ଏ ଯୋଗ ନ କରି ପ୍ରକାଶ	।	କହିଲେ ଧର୍ମ ହୁଏ ନାଶ	॥
କଦା କର୍ଣ୍ଣରେ ନ କହିବ	।	ବିନୟ ଯେ ପ୍ରାଣୀ ନୋହିବ	॥
ନ କହି ଦୁର୍ମତି ଅଗ୍ରତେ	।	ଅପର ଦୁରାତ୍ମାଦି ଯେତେ	॥
କାମୁକ ପ୍ରଲୋଭୀ ଦୁର୍ମତି	।	ଯେ ଗୃହ ଧର୍ମେ ଦୃଢ଼ମତି	॥
ଏମନ୍ତ ଲୋକେ ନ କହିବ	।	ସର୍ବତ୍ରେ ଭାବ ଯେ ହୋଇବ	॥
ନ କହି ଅଭକତ ମାନେ	।	ନ କହି ଯେହୁ ଭକ୍ତିହୀନେ	॥
ଯାହାର ଶ୍ରଦ୍ଧା ଏଥେ ଥିବ	।	ତାହାକୁ ଏ ମାର୍ଗ କହିବ	॥
ଭକତ ଜନେ ଏହା କହି	।	ଯେ ଭକ୍ତଜନଟି ସେବଇ	॥
ଯେ ପ୍ରାଣୀ ଏତେ ଶ୍ରଦ୍ଧା କରେ	।	ଏ ଧର୍ମ କହିବା ତାହାରେ	॥
ଯେ ପ୍ରାଣୀ ସର୍ବ ଭାବେ ମିତ୍ର	।	ତାହାକୁ କହି ଏ ଚରିତ	॥
ଯେ ପ୍ରାଣୀ ଗୁରୁଙ୍କୁ ସେବଇ	।	ଏ ଦୀକ୍ଷା ଭାବେ ଶିକ୍ଷା ଦେଇ	॥
ବିଷୟେ ବୈରାଗ୍ୟ ଯାହାର	।	ଯେ ପ୍ରାଣୀ ଶାନ୍ତ ଚିତ୍ତ ଧୀର	॥
ଯେବେ ସେ ହୁଏ ନିର୍ମତ୍ସର	।	ଶୁଚି ପବିତ୍ର ନିରନ୍ତର	॥
ପ୍ରି‌ୟାକୁ ପ୍ରିୟ ଅତି ପ୍ରି‌ୟ	।	କରଇ ମୋରଠାରେ ସ୍ନେହ	॥
ଏମନ୍ତ ପ୍ରାଣୀଙ୍କି କହିବ	।	ଅଧର୍ମୀ ଠାରେ ଲୁଚାଇବ	॥
ଶ୍ରଦ୍ଧାରେ ଏହା ଯେ ଶୁଣଇ	।	ଅଥବା ଆଦରେ ଗାବଇ	॥
ମୋହର ପଦବୀ ନ ପାଏ	।	ମୁଁ ସତ୍ୟ କହିଲି ଗୋ ମାଏ	॥
ତୃତୀୟ ସ୍କନ୍ଧେ ଭାଗବତ	।	କପିଳ ମୁନି ନିଜ ଖ୍ୟାତ	॥
ଶ୍ରବଣ କର ସାଧୁଜନେ	।	ବ୍ରାହ୍ମଣ ଜଗନ୍ନାଥ ଭଣେ	॥

ଇତି ଶ୍ରୀମଦ୍ଭାଗବତେ ମହାପୁରାଣେ ପାରମହଂସ୍ୟାଂ ସଂହିତାୟାଂ
ବୈୟାସିକ୍ୟାଂ ତୃତୀୟ ସ୍କନ୍ଧେ କାପିଳ ଦେବହୂତି ବୋଧନେ

ନାମ ଦ୍ୱାତ୍ରିଂଶୋଽଧ୍ୟାୟଃ ।

•••

ତ୍ରୟୋତ୍ରିଂ‌ଶ ଅଧ୍ୟାୟ

ମୈତ୍ରେୟ ଉବାଚ
କହନ୍ତି ମୈତ୍ରେୟ ବ୍ରାହ୍ମଣ	।	ବିଦୁର ସାବଧାନେ ଶୁଣ	॥
କର୍ଦ୍ଦମ ପତ୍ନୀ ଦେବହୂତି	।	ସ୍ୱଭାବେ ମନୁର ଦୁହିତି	॥
କପିଳ ବଚନ ଶୁଣିଲେ	।	ମୋହ ପଟଳ ଦୂର କଲେ	॥
ଦେବହୁତିରୁବାଚ
ତ‌ତ୍ତ୍ୱ ବିଷୟ ସାଂଖ୍ୟ ଜ୍ଞାନ	।	କହିଲେ ଯେଣୁ ଭଗବାନ	॥
ଶୟନ ସଲିଳ ଭିତରେ	।	ପ୍ରସନ୍ନ ବିରାଟ-ଶରୀରେ	॥
ଭୂତ ଇନ୍ଦ୍ରିୟ ମନୋମୟ	।	ଯହିଁରେ ଗୁଣଙ୍କ ପ୍ରବାହ	॥
ଅଶେଷ କରଣ କାରଣ	।	ତୋ କଳେବର ନାରାୟଣ	॥
ଜଠର-ପଦ୍ମରୁ ଯାହାର	।	ଜାତ ହୋଇଲା ବେଦବର	॥
ତୋ ରୂପ ଦେଖିବା ନିମନ୍ତେ	।	ସେ ଆଜ ବିଚାରିଲା ଚିତ୍ତେ	॥
ଅନେକ ବ୍ୟାପାରାଦି କଲା	।	କେବେହେଁ ଦେଖି ନ ପାରିଲା	॥
କେବଳ ଧ୍ୟାନେ ସେ ଦେଖିଲା	।	ଏ ବିଶ୍ୱ ସୃଷ୍ଟି ତେଣୁ କଲା	॥
ତହିଁ ସେ ବ୍ରହ୍ମରୂପ ଧରି	।	ନିଜ ଶକ୍ତିରେ ମାୟା କରି	॥
କଲେ ସେ ବିଶ୍ୱର ସର୍ଜନ	।	ସ୍ୱଭାବେ ତୁମ୍ଭ କର୍ମହୀନ	॥
ପ୍ରଳୟ କାଳେ ତୁମ୍ଭେ ହରି	।	ଏ ବିଶ୍ୱ ଉଦରେ ସଂହରି	॥
ଶୟନ ବଟର ପୁଟରେ	।	ଧରିଣ ବାଳକ ଶରୀରେ	॥
ଚରଣ ଅଙ୍ଗୁଳି ବଦନେ	।	ଦେଇ ଶୟନ ଶିଶୁ ଯେହ୍ନେ	॥
ଏ ବିଶ୍ୱ ଯାହାର ଉଦରେ	।	ମୁଁ ତାକୁ କେମନ୍ତେ ଜଠରେ	॥
ଧଇଲି ବୁଝି ନ ପାରଇ	।	କେବଳ ମାୟା ତୋ ଗୋସାଇଁ	॥
ତୁ ଦୁଷ୍ଟ ନିବାରଣ ପାଇଁ	।	ତୁ ସାଧୁ ରକ୍ଷଣେ ଗୋସାଇଁ	॥
ଏଣୁ ତୁମ୍ଭର କଳେବର	।	ଅନ୍ୟଥା କି କାର୍ଯ୍ୟ ତୁମ୍ଭର	॥
ତୁମ୍ଭେ ବାଳାଦି ରୂପ ଧରି	।	ଧର୍ମ ସ୍ଥାପିଲ ଦୁଷ୍ଟ ମାରି	॥
ଏବେ ଏ ଶରୀରେ ଗୋସାଇଁ	।	ଏ ଭାବ ଜ୍ଞାନ ଦେବା ପାଇଁ	॥
ଏଣୁ କୃତାର୍ଥ ମୋତେ କଲ	।	ପୁତ୍ର ସ୍ୱରୂପେ ପ୍ରକାଶିଲ	॥
ଯା ନାମ ଶ୍ରବଣ କୀର୍ତ୍ତନ	।	ଅଥବା କଲେ ସଂକୀର୍ତ୍ତନ	॥
ଯା ପାଦେ କରି ନମସ୍କାର	।	ସ୍ମରଣ କରି ନାମ ଯାର	॥
ପାପାତ୍ମା ଯେହୁ ଯୋଗ୍ୟ ହୁଏ	।	ଜାତି ବିଚାରେ ଭ୍ରାନ୍ତି ରହେ	॥
ଯେ ପ୍ରାଣୀ ନୟନେ ଦେଖିଲା	।	ସେ କିମ୍ପା କୃତାର୍ଥ ନୋହିଲା	॥
ଯାହାର ନାମ ଉଚ୍ଚାରିଲେ	।	ସକଳ ତପ ସେହି କଲେ	॥
ହୋମାଦି କଲା ବିଧିମତେ	।	ତୀର୍ଥ ବ୍ରତାଦି ଜ୍ଞାନ ନିତ୍ୟେ	॥
ତୋ ପରେ ନାହିଁ ସଦାଚାର	।	ତୋ ନାମ ଜିହ୍ୱାରେ ମୋହର	॥
ସମଗ୍ର ସେ ବେଦ ପଢ଼ିଲା	।	ସେ ତୁମ୍ଭ ନାମ ଉଚ୍ଚାରିଲା	॥
ତୁମ୍ଭେ ଯେ ପରମ ପୁରାଣ	।	ତୁ ବ୍ରହ୍ମ ଜଗତ ବିଧାନ	॥
ତୁମ୍ଭଙ୍କୁ ନିଶ୍ଚଳ ମନରେ	।	ଯୋଗୀ ଭାବନ୍ତି ନିରନ୍ତରେ	॥
ଗୁଣ ମହିମା ନିଜ ତେଜ	।	ବିକାଶ କରିଛି ସହଜ	॥
ତୁମ୍ଭେ କପିଳ ଦେବ ଗର୍ଭେ	।	ତୁ ବିଶ୍ୱ ବ୍ୟାପିଅଛୁ ସର୍ବେ	॥
ବନ୍ଦଇ ତୁମ୍ଭର ଚରଣ	।	ତୋ ବିନୁ ନାହିଁ ମୋ କାରଣ	॥
ସେ ଯେ କପିଳ ଭଗବାନ	।	ସାକ୍ଷାତେ ପରମ ପୁରାଣ	॥
ଗଭୀର ବଚନ ସଧୀରେ	।	ପ୍ରକାଶି ଜନନୀ ଛାମୁରେ	॥
କପିଳ ଉବାଚ
ଭୋ ମାତ ଘେନ ମୋ ବଚନ	।	ଏ ମୋର ବାକ୍ୟେ ଦିଅ ମନ	॥
ଏ ମାର୍ଗ ବଚନ ପ୍ରକାର	।	କହିଲୁ ତୁମ୍ଭର ଆଗର	॥
ଯେବେ ଏ ମାର୍ଗେ ତୁମ୍ଭେ ଯିବ	।	ଏକାନ୍ତେ କୃଷ୍ଣଙ୍କୁ ଦେଖିବ	॥
ଅଳପେ ଦେଖିବ ମୁକତି	।	ପାଇବ ନିଶ୍ଚଳ ଭକତି	॥
ଏ ମାର୍ଗେ ଶ୍ରଦ୍ଧା ତୁମ୍ଭେ କର	।	ଲଭିବ ଗୋବିନ୍ଦ-ପୟର	॥
ଯେମନ୍ତେ ବ୍ରହ୍ମ ଆଦିମାନେ	।	ମୋତେ ପାଇଲେ ସାବଧାନେ	॥
ତୁମ୍ଭେ ପାଇବ ସେହି ମତେ	।	ଏଣୁ କହିଲି ତୁମ୍ଭ ହିତେ	॥
ଏମନ୍ତେ ଯେହୁ ନ ଜାଣନ୍ତି	।	ଯେ ପ୍ରାଣୀ ମୋତେ ନ ଭଜନ୍ତି	॥
ମୈତ୍ରେୟ ଉବାଚ
ସେ ବ୍ରହ୍ମବାଦୀ ଦେବହୂତି	।	ଯୋଗ ମାର୍ଗରେ ଦେଲେ ମତି	॥
ଆଶ୍ରମ ସରସ୍ୱତୀ କୁଳେ	।	ଯୋଗ ଅଭ୍ୟାସେ ସେ ନିଶ୍ଚଳେ	॥
ରହିଲେ ପୁତ୍ର ବାକ୍ୟ ଶୁଣି	।	ସେ ସ୍ଥାନେ କର୍ଦ୍ଦମ-ଘରଣୀ	॥
ସ୍ନାନ ମାର୍ଜନା କ୍ରିୟାକାଳେ	।	ବିଧିରେ କରନ୍ତି ସକଳେ	॥
କୃଶିତ ଲାବଣ୍ୟ ଶରୀରେ	।	ପରିଧାପନ ବକ୍ଳାମ୍ୱରେ	॥
ଏମନ୍ତେ ତପସ୍ୱିନୀ ବେଶ	।	ସେ ଦେବହୂତି ଧରି ତୋଷ	॥
ଗୃହ ସମ୍ପଦ ଦୂର କରି	।	ତପସ୍ୱୀ ବେଶେ ବନଚାରୀ	॥
ଗୃହସ୍ଥ ଧର୍ମ କରିଥିଲେ	।	ଉପମା ନାହିଁ ଭୂମଣ୍ତଳେ	॥
ନାନା ବିଶ୍ରାମ ସ୍ଥାନ ଶୋହେ	।	ଦେଖି ଦେବଙ୍କ ମନ ମୋହେ	॥
ବିମାନେ ଯେବା ବିହରନ୍ତି	।	ସେ ସୁଖ ସେମାନେ ଜାଣନ୍ତି	॥
ନାନା ବିଚିତ୍ର କର୍ମମୟେ	।	ସେ ଦିବ୍ୟପୁରେ ଶୋଭାପାଏ	॥
ଦିବ୍ୟ ଘଟନ ପୀଡ଼ାମାନ	।	ସୁରସେ ସୁଖ ଉପାଦାନ	॥
ମନ୍ଦିର ସ୍ଫଟିକର ମତ	।	ଭୂମି ରଚିତ ମରକତ	॥
ରତ୍ନେ ଜଡ଼ିତ ଦୀପ୍ତି ପ୍ରାୟେ	।	ଶୋଭନେ ଯୋଗୀଜନ ମୋହେ	॥
ଯୁବତୀ ରତ୍ନ ଶିରୋମଣି	।	ସେ ଦିବ୍ୟପୁର ନିବାସିନୀ	॥
ଭୁବନେ ବେଢ଼ିଣ ଉଦ୍ୟାନେ	।	ଯହିଁ ଶୋଭନ୍ତି ଦ୍ରୁମମାନେ	॥
ଫଳ କୁସୁମେ ପରିପୂର୍ଣ୍ଣ	।	ଲମ୍ବିତେ ଶୋହେ ନାନା ବର୍ଣ୍ଣ	॥
ବିହଙ୍ଗେ ମିଥୁନ ଇଚ୍ଛନ୍ତି	।	ମତ୍ତ-ମଧୁପେ ଗୁଞ୍ଜରନ୍ତି	॥
ବିବିଧ-ଅନୁଚରମାନେ	।	ବିହରୁ ଥାନ୍ତି ଉପବନେ	॥
ସେ ଦେବହୂତି ଯଶ-କୀର୍ତ୍ତି	।	ସୁସ୍ୱର ରାଗେ ଗୀତ ଗାନ୍ତି	॥
ଦିବ୍ୟ ବିଚିତ୍ର ପାପୀମାନ	।	ଉତ୍ପଳ ଶୋହେ ସୁବାସନ	॥
ସେ ପୁର ତେଜି ଦେବହୂତି	।	ଯୋଗ ସାଧନେ କଲେ ମତି	॥
ପ୍ରତେଜି ସ୍ୱାମୀ ସଙ୍ଗ କଲେ	।	ତହିଁ ବିହାରେ ନିମଜ୍ଜିଲେ	॥
ଶୋକରେ ବ୍ୟାକୁଳ ବଦନ	।	ତଥାପି ଯୋଗେ ଦୃଢ଼ ମନ	॥
ପତି-ବିଚ୍ଛେଦ ଦୁଃଖେ ଯାଇ	।	ପୁତ୍ରକୁ ସଙ୍ଗତରେ ନେଇ	॥
ରହି ଆନନ୍ଦ ଧରି ଚିତ୍ତେ	।	ଶୋକ ବିଧ୍ୱଂସିଣ ତ୍ୱରିତେ	॥
ସେ ପୁତ୍ର ତେଜି ଗଲେ ବନେ	।	ପତି ବିଚ୍ଛେଦ ଦୁଃଖ ମନେ	॥
ବତ୍ସା ବିହୀନେ ଗାବ ଯେହ୍ନେ	।	ବ୍ୟାକୁଳେ ରାବଇ ତେସନେ	॥
ସେ ରୂପେ ଆକୁଳେ ରୋଦିଲେ	।	ହା ପୁତ୍ର ବୋଲି ମୋହ ଗଲେ	॥
ଜନ୍ମିତ ହେଲେ ତ‌ତ୍ତ୍ୱଜ୍ଞାନ	।	ତଥାପି ଶୋକେ ମୁହ୍ୟମାନ	॥
ପୁତ୍ର ଲାବଣ୍ୟ ରୂପ ଗୁଣି	।	ଆକୁଳେ ରୋଦେ ସୁଲକ୍ଷଣୀ	॥
ଧ୍ୟାନେ ନିରୋପି କପିଳଙ୍କୁ	।	ସଚେତେ ଡାକନ୍ତି ତାହାଙ୍କୁ	॥
ରାଗ ଉପେକ୍ଷି ଧନ୍ୟ ତାରେ	।	ଧ୍ୟାନ ରହିଲା ପୁତ୍ରଠାରେ	॥
ନିଶ୍ଚଳେ ସୁଦୃଢ଼େ ବସିଲେ	।	ଏମନ୍ତେ ତପ ଆରମ୍ଭିଲେ	॥
ଯେ ଧ୍ୟାନ କହିଥିଲେ ହରି	।	ସେ ରୂପେ ନିତ୍ୟେ ଧ୍ୟାନ କରି	॥
ଭକ୍ତି ଯୋଗରେ ଦୃଢ଼ ହେଲେ	।	ଶାସ୍ତ୍ର ବିଧିରେ ଆଚରିଲେ	॥
ହୋଇ ଯେ ଅଛି ତତ୍ୱଜ୍ଞାନ	।	ଯେଣୁ ଭାବିଲେ ଭଗବାନ	॥
ଆତ୍ମାର ମାନସ ଦେଖିଲେ	।	ତା ବିନୁ ଅନ୍ୟ ନ ଭାବିଲେ	॥
ସେ ଆତ୍ମା ହୁଏ ବିଶ୍ୱ ମୁଖ	।	ବିନାଶି ମାୟା ଗୁଣ ଦୁଃଖ	॥
ଏ ଜୀବ ଆଶ୍ରେ ଗତି ବ୍ରହ୍ମ	।	ତହିଁ ରଖିଲେ ମତି ଭ୍ରମ	॥
ତାହାଙ୍କ ଗଲା ନିଜ ଭାବ	।	ପାଇଣ ଆତ୍ମା ତ‌ତ୍ତ୍ୱ ଲାଭ	॥
ସଂସାର-କ୍ଳେଶ ବିନାଶିଲା	।	ଯେ ଗୁଣେ ଭ୍ରମାଦି ରହିଲା	॥
ଆପଣା ଦେହ ପାଶୋରିଲା	।	ସେ ବ୍ରହ୍ମ ସ୍ୱରୂପେ ରହିଲେ	॥
ଶୁଣ ହେ ବିଦୁର ତଦନ୍ତେ	।	କପିଳ ଯୋଗରେ ରହନ୍ତେ	॥
ଲଭିବେ ସେ ବ୍ରହ୍ମ-ନିର୍ବାଣ	।	ଯେସନେ ଜଳେ ଜଳ ସ୍ଥାନ	॥
ଶୁଣ ବିଦୁର ଯେଉଁ ସ୍ଥଳେ	।	ସେ ଦେବୀ ପ୍ରସିଦ୍ଧି ପାଇଲେ	॥
ସେ ସ୍ଥଳେ ପୁଣ୍ୟ କ୍ଷେତ୍ର ହେଲା	।	ଭୁବନେ ବିଦିତ ରହିଲା	॥
ତା ନାମ ସିଦ୍ଧ ପଦ କହି	।	ସିଦ୍ଧେ ସୁସିଦ୍ଧ ଯହିଁ ରହି	॥
ସେ ଦେବହୂତି କଳେବର	।	ଯୋଗେ ସୁସିଦ୍ଧ ପୁଣ୍ୟକର	॥
କୃଷ୍ଣ ଭାବନା ଧ୍ୟାନ ନିତ୍ୟେ	।	ଯୋଗ ସାଧନ୍ତି ସେହି ମତେ	॥
ନଦୀଙ୍କ ଶ୍ରେଷ୍ଠ ସେ ହୋଇଲା	।	ସେ ପୁଣ୍ୟ କ୍ଷେତ୍ର ବୋଲାଇଲା	॥
ସେ ଯେ କପିଳ ମହାଯୋଗୀ	।	ବିଷୟେ ହେଲେ ବଇରାଗୀ	॥
ମାତାଙ୍କ ସ୍ନେହ ତ୍ୟାଗ କଲେ	।	ଈଶାନ ଦିଗକୁ ସେ ଗଲେ	॥
ପୟୋଧି ତାହାଙ୍କୁ ଦେଖିଲା	।	ବିଧାନେ ତାହାଙ୍କୁ ପୂଜିଲା	॥
ତକ୍ଷଣେ ଦିବ୍ୟ ସ୍ଥାନ ଦେଇ	।	ତହିଁ ବିଜୟେ ଯୋଗ ଧ୍ୟାୟି	॥
ସେଠାରେ ସର୍ବ ସୁରଗଣ	।	ସେବିଲେ ଯେଝା ନିଯୋଗେଣ	॥
ସିଦ୍ଧ ଚାରଣ ମୁନିଜନେ	।	ଗନ୍ଧର୍ବ ଅପସରମାନେ	॥
ସ୍ତବ ଯେ ନିତ୍ୟ କପିଳଙ୍କୁ	।	ସଭୟେ ସେବନ୍ତି ତାହାଙ୍କୁ	॥
ନାନା ବିଧାନେ ସେବା କରି	।	ଦେବେ ସନ୍ତୋଷେ ଦେବହରି	॥
ସେଠାରେ ରହି ଯୋଗେ ମୁନି	।	ସାଂଖ୍ୟ ଆଶ୍ଚର୍ଯ୍ୟମାନ ଘେନି	॥
ତ୍ରି‌ଲୋକ୍ୟ ଜନେ ଶାନ୍ତି ପାଇ	।	ଯୋଗେ ଆପଣା ରୂପ ଧ୍ୟାୟି	॥
ରହିବେ ବ୍ରହ୍ମ କଳ୍ପ ଯାଏ	।	ଲୋକ ଶିକ୍ଷାରେ ଦେବରାୟେ	॥
ଶୁଣ ବିଦୁର ପୁଣ୍ୟ ଦେହା	।	ତୁ ମୋତେ ପଚାରିଲୁ ଯାହା	॥
କପିଳ-ଦେବହୂତିଙ୍କର	।	ପବିତ୍ର ସୁଜ୍ଞାନ ବିଚାର	॥
ଏହା ଯେ ଶ୍ରବଣେ ଶୁଣନ୍ତି	।	ଆନନ୍ଦେ ବଦନେ ଗୁଣନ୍ତି	॥
ସେ ସାଧୁ ସଭାଜନ ମଧ୍ୟେ	।	ନିତ୍ୟେ ଗାବନ୍ତି ମନ ଶୁଦ୍ଧେ	॥
ସକଳ ପାପ ବିନାଶନ୍ତି	।	ଜନ୍ମ ମରଣୁ ନିସ୍ତରନ୍ତି	॥
ଅଶେଷ ଜନ୍ମ ପାପ ଦହେ	।	ନିର୍ଭୟ ଚିତ୍ତେ ସୁଖେ ରହେ	॥
ସେ ସର୍ବ ଗୋବିନ୍ଦ-ଚରଣେ	।	ଭକ୍ତି ଲଭନ୍ତି ପ୍ରତିକ୍ଷଣେ	॥
ଅନ୍ତେ ଲଭଇ ହରି-ସ୍ଥାନ	।	କେ କରିପାରୁ ଏହା ଅନ୍ୟ	॥
ତୃତୀୟ ସ୍କନ୍ଧେ ଭାଗବତ	।	କପିଳ-ଜ୍ଞାନ ଉପାଖ୍ୟାତ	॥
ମୈତ୍ରେୟ-ବିଦୁର ଚରିତ	।	ତେତିଶ ଅଧ୍ୟା ସମାପତ	॥
ଏ ଯେ ପୂରାଣ ଭାଗବତ	।	ପ୍ରାକୃତେ କଲି ଏହା ଗୀତ	॥
କହଇ ଜଗନ୍ନାଥ ଦାସ	।	ମୁଁ ତୁମ୍ଭ ଦାସଙ୍କର ଦାସ	॥

ଇତି ଶ୍ରୀମଦ୍ଭାଗବତେ ମହାପୁରାଣେ ପାରମହଂସ୍ୟାଂ ସଂହିତାୟାଂ
ବୈୟାସିକ୍ୟାଂ ତୃତୀୟ ସ୍କନ୍ଧେ ପ୍ରାକୃତବନ୍ଧେ କପିଳ

ଦେବହୂତି ଜ୍ଞାନପ୍ରବୋଧନେ ନାମ ତ୍ରୟତ୍ରିଂଶୋଽଧ୍ୟାୟଃ ।